Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
жолындағы зерттеу жұмыстары тез арада қолға алынсын деген байлам жасалды. 4. ХХ ғасыр басындағы қазақ әде- биетінің дамуына зор үлес қосқан алашшыл арыстардың шығар ма шы- лығы рухани және ғылыми ортадан мүлде аластатылды, зерттеу нысана- сына алыну мүмкіндігінен мүлде ай- ырылды. Оларға ұлтшылдықтың қара таңбасы мықтап басылды. Бұлардың өздерін ғана емес, шығар маларын оқығандарға да, ғылыми зерттеу еңбектерде қосымша қарастыр ған- дарға да ұлтшылдық қамытын кигізіп жіберетін қасіретті керағар түсінік қалыптасты. 5. Конференция социалистік реа- лизмді бүкіл кеңес әдебиетінде се- кілді қазақ әдебиетінде де ең бас- ты көркемдік әдіс болатынын тео- риялық тұрғыда негіздеп берді. М. Қаратаев өз баяндамасында бұл әдістің өзі түгіл атауы да жоқ болған 1920 жылдардағы сын- шыл реализм дәстүрінде жазылған шығармаларды социалистік реа- лизмге барар жолдағы ізденістер мен алғашқы қадамдар еді деп икемдей баяндауы осыны көрсетеді. Бұдан баяндамашы социалистік реализмді маркстік-лениндік ілімнің әдебиеттің партиялығы, халықтығы, таптығы секілді принциптерінің аясына қа рай негіздеуді мақсат тұтты демеске лаж жоқ. Бұл айтылғандардан шығатын қо рытынды: ұлттық ғылыми-зерт- теу шілік ой-пікір әдеби мұраны маркс тік-лениндік әдіснаманың әлем дік ғы лым дамуынан тыс, тота- литарлық жүйеге сүйенген құрсаулы қағидаларына, атап айтқанда, әде- биеттің таптығы, партиялығы, ха- лықтығына сай ғана зерттеуге бір- жола душар болды; В. И. Ле ниннің екі түрлі мәдениет туралы пікірі әдеби мұраны игеруде басшылыққа алынатын бірден-бір айнымас қағи- да болып тұжырымдалды; ұлттық мүддеге қарай тамыр тартатын жа- ңаша ізденістерінің барлық жолы кесілді; кеңес дәуіріндегі әдебиет ғана емес, бүкіл әдеби мұра тек осы қағидалар шеңберінде идеялық жағынан дұрыс, лениндік әдіснама жағынан ғылыми терең, партиялық тұрғыда әділ бағалануы қатаң ба- қылаумен орнықтырылды; қазақ әдебиеттану ғылымының ғасыр ба- сынан бері ұлттық таным-білікке сай жүргізілген соны табыстары- ның көпшілігі жоққа шығарылды; еуропацентристік пиғыл мен ұлы державалық шовинизмнен, нәсілдік менсінбеушіліктен де тартынбаған, тіпті қажет жерінде «тұрпайы со- циологизмді» де пайдаланып қа- лып отыратын маркстік-лениндік әдіснаманың толық билігі орнады. Қандай да болсын ұлт республика- ларында сол халықтың мүддесіне сай жаңа қадамын қырағы қадағалап Ре по зи то ри й К ар ГУ |