3 Ɉԕɭɥɵԕɬɚԕɨɥɞɚɧɵɥԑɚɧɲɚɪɬɬɵɛɟɥɝɿɥɟɪ Грамматикалық материалдар
Мә тін ді оқып, негізгі ойды анықтап, өз пікірлеріңмен то лық- тырың дар. Мәдениетіміздің баға жетпес байлығы
жүктеу/скачать 3.57 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2.
Мә тін ді оқып, негізгі ойды анықтап, өз пікірлеріңмен то лық- тырың дар. Мәдениетіміздің баға жетпес байлығы Кез келген қоғам мәдениетінің баға жетпес байлығы әрі зор табысы – әліпби, әліпбилік жазу. Түркі дүниесінің де ер те ден қалыптасқан жазу мәдениеті, әліпби жүйесі бол ға ны a c c 7 бә рі мізге белгілі. Осы жазу мәдениетіміздің қалыптасуы на ең бірінші үлес қосқан арғы ата-бабамыз, яғни түркі лер бол ған ды ғын бүгінде зор мақтанышпен айта аламыз. Көне түркі заманындағы жазбалар – Ұлы дала көшпенді ле рі нің мәдениеті мен білім өресінің ең жоғарғы көрсеткі шін та ны- татын асыл мұра. Бабаларымыздан қалған көне түркі жазуының түп-та- мы ры сонау V–VIII ғасырларға барып тіреледі. Бәл кім, одан да ертеректен бастау алатын шығар. Ол кездері түр кі ха - лық тары Еуразияның ұлы даласын ортақ иеле ніп мекен де- гендіктен, әдет-ғұрып, салт-дәстүр, тіпті өмір сүру дағды лары да ортақ болды. Өз алдына жеке-дара мем ле кет бо лып ыды рап кеткендеріне көп ғасыр өтсе де, түр кі тек тес мемлекеттердің арғы рухани қазыналары бір ар на да то ғыс қан. Тілі, діні, салты мен тұрмысы, мекенде ген жер лері ор тақ бауырлас елдер. Осы ба уыр лас елдердің көне дәуірдегі жазу мәдениеті Орхон-Ени сей, Та лас жазба ескерткіштерінде бейнеленген. Бұл жа зу – түркі ха лық тарының әлем мәдениетіне қос қан ора сан зор үлесі әрі көш пелілердің төл туындысы. Клтегін ескерткіші Түркі қаға на тын да өмірге келген Орхон-Енисей, Та лас жаз балары өзі нен ке йін гі қарахандықтар дәуірінде дәс түрлі түр кі және ис ла ми әде биет пен жалғасып, араб таң ба лары 8 негізін де гі жазу мәдение тін одан әрі да мыт ты. Бұ ған Ал тын Орда мем ле ке тін дегі ғұла ма лар дың араб жа зуы мен қал дыр- ған еңбектері дә лел бола алады. VIII ғасырдан ХХ ға сыр дың ба сына де йін қол да ныс та болған араб әліпбиі күл лі түр кі жұр тына ор тақ бо лып, жазба мәдениет тің түр кілік дәс тү рін қа лып тас тыр ды. Араб жазуы тұсында ғы лым мен білім қа тар да мып, мә де ниет пен өркениетке жол ашыл ды, бұл кезең «Мұ сыл ман дық гүл де ну» деген ат пен тарих та қал ды. Өз бас та уын орта ғасыр жазбаларынан алып, оны ХХ ғасырға де йін жал ғас ты рып әкелген араб жаз ба дәстүрімізді «руха ни- мәде ни фе но мен» деуге болады. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев 2017 жылғы 31 қаңтар- да ғы Қазақ стан халқына Жолдауында: «Ұлтжандылықты да - мы туға баса көңіл бөлу ке рек!» – деп атап өтеді. «Бола шақ қа бағдар: рухани жаң ғыру» атты мақаласында ХХІ ғасырдағы ұлттық са на ту ралы айта отырып: «Әжептәуір жаңғырған қоғам ның тамырында тарихының тереңінен бастау алатын ру ха ни коды болады. Жаңа тұрпатты жаңғырудың ең басты шар ты – сол ұлттық кодыңды сақтай білу. Онсыз жаң ғы ру деге ні ңіз дің құр жаңғырыққа айналуы оп-оңай... Егер жаң- ғы ру елдің ұлттық-рухани тамырынан нәр ала алмаса, ол адасу ға бас тайды», – деген еді. Ұлттық кодты сақтай отырып, рухани жаң ғыруға аса қа жетті болып табылатын дүниелердің бірі – Орхон-Ени сей ру никалық жазбалары, араб жазулы ес керт кіштері міз, сон- дай-ақ латын әліпбиімен сақтал ған мұра ла ры мыз. Осын дай тарихы тереңге кеткен жазба мәде ние ті міз дің бү гін ге дейінгі жетістіктерін саралап, бүгінгі ұрпаққа на си хат тау – біздің басты парызымыз! (Ерден ажыбекті «Тамыры тере әліпби: жалпы тр- кі лік бірегейлікті мыз ымас негізі» атты халы аралы конференциясында жаса ан баяндамасынан) 3. Аудиожазбадан (01. mp3) «Қа зақ тың қо на ғы не ше түр лі бо ла ды?» та қы ры бын да ғы ше шен дік сөз ді тың даң дар. Тө лен ді би дің қа зақ - тың қо на ғы ту ра лы айт қан пі кі рі не мән бе ре оты рып, «Дас тар қа ны жиыл ма ған қа за ғым» та қы ры бын да ой бө лі сің дер. Қа зақ тың төрт түр лі қо на ғын жат тап алың дар. |