Рамкалық ресімдей отырып, топографиялық жоспарлар мен

265
тахеометрлер осы күрделі жұмыстарды орындауды қамтамасыз ететін
есептеу программалармен қамтылған.
1990 жылдардың басында, электронды тахеометрлердің даму
принципінің негізі қаланды. Қазіргі электронды тахеометр оптикалық
аспаптар сияқты бұрыштарды және белгіге дейінгі ара қашықты өлшейді.
Өлшеу дәлдігін, өлшеу бұрыштардың блоктары немесе модульдер не
компенсатор модульдері анықтайды. Дәлдік туралы айтатын болсақ, онда
бұрыштық өлшеулер талап бойынша 1”-пен шектеледі. Ал сызықтық қателер,
өлшеу жүйелеріне байланысты емес. Өйткені оған сыртқы орта әсер етеді.
Егер дәлдік туралы айтатын болсақ, онда бұрыштық өлшеулер 1" дәлдігінде
шектеледі, ал 1mm+1ppm сызықтық болады. Бұл қателік ең бірінші, өлшеу
жүйелерінің техникалық және қоршаған орта әсеріне байланысты.
Өндірушілер сипаттамасы бойынша ең жоғарғы дәлділік жай
жұмыстарда қоршаған ортаның әсерінен, орталандыру мен келтіру
қателіктерінің әсерінен, мүмкін –″болмайды. Жай тахеометрлердің
бұрыштық өлшеу дәлдігі 5 , ал сызықтық өлшеу үшін 3мм+3ррm болады.
Тахеометрмен″6 өлшеу қашықтығы 500–1000 м-ден аспауына қарамай, кейде
одан да алыс қашықтықтықтарды өлшеуге тура келеді. Сондықтан қазір
дәлдігі 2мм+2ppm 3000–4000 м қашықтықты алатын қашықтық өлшеуіш, ең
нәтижелісі болып есептеледі. Бұл параметрлер болашақта барлық
тахеометрлер үшін стандарт болуы керек.
Бақылаушы дегенді тек қана өрістік компьютер есептеуіш емес,
тахеометрдің өзін басқаратын пульт, клавиатура (пернелер тақтасы) деп
түсіну керек. Оның өнімділігі жадының көлеміне, экранның түріне, қолма-
қол және есептеу программаларының санына, тахеометрдің функциялық
мүмкіндіктеріне тәуелді болады. Көптеген тахеометр модельдерінің ішкі
реттейтін бақылаушысы бар, ол пернелер тақтасымен басқарылады.
Пернелер тақтасы сандық немесе әріптік сандық болуы мүмкін. Кейбір
тахеометр моделінің екі жағында да пернелер тақтасы бар.
Пернелер тақтасының саны (10-нан 30-ға дейін), тахеометрдің
мүмкіндігіне байланысты болады. Сонымен қатар, кейбір тахеометрлерде
РС-ке толық сәйкес QWERTY – пернелер тақтасы бар. Тұтас алғанда
роботталған технологияларды Геодезиялық аспаптар қолдану, практика
жүзінде механикалық тахеометрмен салыстырғанда, жұмыс нәтижесін екі есе
жоғарылатады. Яғни, ол еңбек шығымын азайтып, далалық өлшеудегі
қателіктерді жояды. Сол сияқты камералдық жұмыстарды оңтайлы жүргізіп,
нәтижесінде жылдық геодезиялық жұмыстардың көлемін екі есе арттырады.
Көптеген өндіруші фирмалар автоматтандырылған жүйелерді шығарады
(Automated Tracking System).
Олардың негізі – жоғары дәлдікті күшті қашықтық өлшеуіш блогы бар
серво тізбекті және барлық функциялық жұмыстармен қамтамасыз етілген
электронды тахеометрлер. Бұл серияның аспаптары жай роботталған
тахеометр мен автоматты бақылау жүйесін бергіш сияқты қолданылады.
Мысалы, Geodimeter ATS сериялы аспабы мынадай есептерді шешу үшін
қолданылады:

266
-
жер бетіндегі және инженерлі ғимараттардағы болатын
деформацияларды автоматты бақылау; гидрографиялық жұмыстарды
геодезиялық қамтамасыз ету;
-
жылжымалы объектілердің координаталарын автоматты анықтау;
-
құрылыс машиналары мен механизмдерін басқару.
Geodimeter ATS сериялы аспабы ашық және жеңіл интегралданатын
автоматты жүйелі болып табылады. Аспап әр түрлі компьютерлік есептеу
программалардың басқаруымен жұмыс істейді. Автоматты көздеудің ұзақтық
режімі 12 км. Geodimeter ATS-PM – деформацияларды автоматты жүйелерде
бақылауға арналған. Бақылау үрдісін басқару, деректерді тіркеу, оларды
өңдеп талдау – қазіргі уақытта арнайы прогаммалар мен сыртқы
компютерлердің көмегімен жүзеге асырылады. Қазір барлық далалық түсіріс
жұмыстарының маңызды бөлігі, дәстүрлі оптикалық теодолит қашықтық
өлшеуіш жинақтары мен басқа да ескірген геодезиялық аспаптар арқылы
орындалады. Ең прогресті ұйымдар, соңғы 5 жылдың ішінде электронды
тахеометрді табысты меңгерді. Орташа баған бойынша қазіргі кезде шамамен
23000 электронды тахеометр қолданылады.
Қазіргі талапқа сай, тахеометрлерге сұраныс жылына 100-ді құрайды.
Егерде геодезия саласындағы нарық жағдайы дамыса, картография мен
геоақпарат салаларында прогресті және нәтижелі технологиялар, ескі
технологияларды шеттетері сөзсіз.
Trimble фирмасының тахеометрі. Американдық Trimble фирмасы өзінің
заманға сай геодезиялық аспаптарын жылдан жылға жаңартуда. Солардың
ішінде Trimble 3600 DR TCU, 5600 DR TCU және Trimble S6, Trimble M3
аспаптарының жаңа технологияларын айтуға болады. 10.2.2 Trimble S6
аспаптарының
жаңа
технологиялары
Жаңа
геодезиялық
өлшеу
технологиялары Trimble SPS610 және SPS710 электронды тахеометрлерінің
серияларында іске асырылып, бұл аспаптардың өнімділігін арттырды (67-
сурет). Бұл сериядағы аспаптар үш модификацияда Servo, Autolock және
Robotic
шығарылған.
Электронды
тахеометрлердің
жұмыс
істеу
технологиясы үш бағытта бөлінген:
•
MagDrive сервотехнологиясы;
•
MuliTtrack технологиясы;
•
SurеPoint технологиясы.
•
Сурет 46 - Trimble S6 тахеометрінің жаңа технологиясы

267
MagDrive сервотехнологиясы Динамикалық, әрі тез қысқа аралықтағы
геодезиялық
өлшеулерді
орындау
кезінде,
аспаптың
MagDrive
сервоқозғалтқышы үйкеліссіз электрмагниттік технологияны пайдаланды.
Сервоқозғалтқыш пен тәуелсіз бұрыш өлшегіш, өлшеу жылдамдығы мен
дәлдігін жоғарылатады. Қосымша аспап пен тахеометр арасындағы байланыс
USB каналы арқылы орындалып, оператордан аспапқа берілетін команда
жоғарғы жылдамдықпен қамтамасыз етіледі. Яғни, аспап тез айналады,
іздейді және өлшейді.
MultiTtrack технологиясы Trimble SPS серияларының тахеометрлері
автоматты режімде дәл бағыттайды. Жәй призмаларға 5000 м ара
қашықтықта өлшейді. Бірақ жәй призмаларды қолдану кезінде тахеометр мен
шағылдырғыш арасындығы байланыс үзіліп қалуы мүмкін. Сондықтан іздеу
функциясы бар Target ID шағылдырғышы қажетті нысананы ешқандай
қиындықсыз таба алады (68-сурет). Бұл шағылдырғыш тахеометрге өзінің
орналасқан жерінен сигнал жіберіп, аспаптың оны тез табуына мүмкіндік
береді. Target ID – бұл қадаға орнатылған құрал, Tracker функциясы қажетті
призманы тез тауып, ID кодын сәуле арқылы жібереді.
SurеPoint технологиясы SPSx10 сериясының тахеометрлері SurеPoint
технологиясымен, яғни призмаға бағыттауда автоматты түрде түзету
жүйесімен қамтылғын. Бұл технология аспап немесе штативтің теңселуінен
болған қателерді түзетеді. Дәлірек айтқанда, аспаптың жұмыс істеу кезіндегі
жағдайын бақылайды. Trimble SPS610 және SPS710 электронды
тахеометрлерінің техникалық сипаттамасы 14-кесте көрсетілген.
Сурет 47 - MultiTtrack құралдары (Target ID)

268
Техникалық сипаттамасы
Параметрлері
SPS610
SPS710
Бұрыштық өлшеу дәлдігі
5"
3/2"
Үлкейту
Минимальды
фокустық
ара
қашықтық
30х есе
1.5 м
Жіптік торға жарық түсіру
ауыспалы (10 деңгей)
Компенсатор
Екі осьті
Компенсатордың
жұмыс
істеу
диапазоны
6'
Призма бойынша ара қашықтық
өлшеу қашықтығы 5000 м
5000 м
Шағылдырғышсыз өлшеу режімі,
шағылысу коэффициенті 90%
стандартты бір призма бойынша
Стандартты
шағылдырғышсыз
режімінде
іздеу режімі
Сервомеханизмі
> 300 м
± (2 мм + 2 ppm)
± (3 мм + 2 ppm)
± (10 мм + 2 ppm)
> 800 м
± (3 мм + 2 ppm)
± (3 мм + 2 ppm)
± (10 мм + 2 ppm)
MagDrive сервотехнологиясы бойынша, қосылған
серво/ тікелей жетекті электрмагниттік бұрыш
өлшегіш
180°-қа бұрылу уақыты
Robotic
режімінде
өлшеу
қашықтығы
3.2 с
300 м
Далалық есептеу программасымен
қамтамасыз ету
LM80
SCS900, LM80
Trimble 3300 сериясының тахеометрі Trimble 3300 сериясының
тахеометрі механикалық деңгейлеуішпен қамтылған. Бұл тахеометр
қолдануға жеңіл, әрі Геодезиялық аспаптар 147 көлікпен тасымалдауға
қолайлы, сапалы оптикамен, бекіту және жетекші бұрандалары бір осьте
орналасқан, яғни дәл көздеуге бейімделген.

жүктеу/скачать 5.11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: