О. А. Есімова С. Ш. Құмарғалиева
жүктеу/скачать 1.87 Mb. Pdf көрінісі
|
| Араластырғыштар қолдану. Өнеркəсіп əртүрлі конструкция-
лы араластырғыштар шығарады: пропеллерлі жəне турбиналық типті араластырғыштар, коллоидты диірмендер, гомогенизаторлар. Гомогенизаторлар дегеніміз – жоғарғы қысымда өте кішкентай тесіктен сұйықтықтарды өткізу нəтижесінде майдаланған сұйық- тықтарды алатын қондырғы. Бұл қондырғы сүтті гомогендеу үшін кеңінен қолданылады. Бұл кезде сүт тамшыларының диаметрі 0,2 мкм-ға дейін төмендейді жəне мұндай сүт қоюланып қалмайды. – Ультрадыбыс арқылы эмульсиялау. 1927 жылы ең алғаш рет Вуд жəне Лукис қарқынды ультрадыбыс əсерімен эмульсиялардың түзілуін байқаған болатын, олар қуаттылығы жоғары жəне жиілігі 200 кГц болатын кварцты генератормен жұмыс жасаған. Ультра- дыбыс техникасы дамуының нəтижесінде бұл салада зерттеулердің көп түрі пайда болды. Жиіліктің ультрадыбыс аймағы адамның есту шегінен (шама- мен 15 кГц) жоғары жатады жəне 10 9 Гц-ке дейін таралады. Эмуль- сиялау үшін қуаттылығы жоғары ультрадыбыс қолдануы керек, жиілігі 20-50 кГц болатын аймақ тиімді болып табылады. Өнер- кəсіпте кеңінен қолданыс таппаса да, ультрадыбыспен эмульсия- лаудың келешегінің зор екенін ескеру керек. – Электрлік əдістермен эмульсиялау. Электрлік «бөлшектеу» əдісі бұрыннан белгілі, бірақ бұдан соңғы жылдары ғана айтар- лықтай көңіл аударыла бастады. 1958 жылы Наваб жəне Мазон электрлік майдалау арқылы монодисперсті эмульсия алды. Олардың əдісінің негізі келесіден құралады. Майдаланатын сұйықтық капиллярлы құйғышпен ыдысқа құйылады. Соңғысы жоғары кернеу көзінен оң полюсімен қосылады. Ыдыс түбіне ме- талды электрод қойылған үлкен дөңгелек түпті қолбаға орналас- тырады. Қолбаға дисперсиялық орта болатын сұйықтық құйылады. Каппиллярдан аққан майда тамшылар сұйықтыққа түсіп, эмульсия түзеді. Берілген кернеу мөлшерін өзгерте жəне капилляр мен сұйықтық арасындағы тесікті реттей отырып, бөлшектері белгілі 16 бір өлшемде болатын эмульсиялар алған. Олардың өлшемі, əдетте 1-10 мкм арасында болды. Эмульсия қасиеттерін жақсарту үшін қолбадағы сұйықтықты араластыра отырып, эмульгатор қосуға болады. Осындай жолмен М/С жəне концентрациясы 30% болатын С/М типті тұрақты эмульсиялар алған. Қазіргі уақытта майдалаудың электрлік əдісі даму жəне жетіл- діру сатысында. Олардың айтарлықтай артықшылықтары бар, соның ішінде негізгісі – алынған эмульсияның жоғарғы монодисперстілігі. Бұл əдістер басқа əдістерге қарағанда эмульгаторлардың концентрациясы аз кезден-ақ эмульсияның екі типін де алуға мүмкіндік береді. Бірақ электрлік əдістердің кемшіліктері бар. Егер сұйықтықтың тұтқырлығы жоғары болса, онда эмульгациялау қиын болады немесе тіпті болмауы да мүмкін. – Өздігінен эмульсиялану. Өздігінен эмульсиялану деп сырттан энергия жұмсамай жүретін эмульсиялануды айтады. Ол екі ком- понетті (эмульгаторсыз) гетерогенді жүйеде осы сұйықтықтардың өзара еруінің кризистік температурасына жақын температурада байқалады. Осы температурада беттік керілу 1-10 -4 Дж/м 2 шамасы- нан аз болады, бұл жағдайда эмульсия өздігінен түзіледі. Ол тер- модинамикалық тұрақты болады, себебі тамшы түзілгенде пайда болатын еркін беттік энергияның артық мөлшері энтропиялық фактормен – заттың жүйе көлемінде бірқалыпты таралуына ұм- тылуымен компенсацияланды. Бұл эмульсияның əрбір фазасы бір сұйықтықтың екіншісіндегі қаныққан ерітіндісі болып табылады. Беттік керілудің өте аз мəнінде термодинамикалық тұрақты болатын жүйеде өздігінен түзілу мүмкіндігі барлық басқа дис- перстік жүйелерде кездеспейді, ендеше бұл эмульсиялардың бірін- ші ерекшелігі болып табылады. Қандай да бір эмульсияның оның ішінде кризистік эмульсияның өздігінен түзілуі үшін қажет σ min -нің кризистік мəні Ребиндер бойынша былай анықталады: σ min < 2 30 r kT Мұнда k – Больцман тұрақтысы. Егер r ~ 10 -6 см жəне T=298K болса, σ min мəні 0,1 эрг/см 3 -тан кіші болу керек. Сұйық май организммен жұтылғанда ішекте өт қышқылының 17 тұздарымен жоғары дисперстік майлы эмульсия күйіне дейін эмульсиялайды, сосын ішек кабырғалары арқылы сорылады. Таурохолат жүйесінің (өт тұзы) – моноглицеридолеин қышқылы- ның 6,0<рН<8,5 болғанда шындығында беттік керілуі өте төмен, яғни 1 эрг/см 3 төмен болады, сондықтан өздігінен эмульсиялану жүреді. Өздігінен түзілетін жəне сəйкесінше термодинамикалық тұрақты болатын эмульсиялар кейде лиофильдік эмульсиялар деп аталады. 1878 жылы өздігінен эмульсиялауды Гэд ашқаннан кейін осы құбылыс тəн болатын сұйықтықтардың көптеген жүйесі та- былды. Алайда оның механизмі қазіргі уақытқа дейін əртүрлі пікірталастар тудыруда. жүктеу/скачать 1.87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|