өткізу тұжырымдамасы, 1-4, 5-9 және 10-11-сыныптарға арналған

59 
- қолда бар жабдықтарды ұтымды пайдалану;
- оқытудың техникалық құралдарын қолдану; 
- сабақты өткізу орнының ерекшелігін есепке алу (спорт залы немесе 
мектеп жанындағы спорт алаңы, стадион немесе саябақ, тегіс немесе тегіс емес 
жер); 
- сыртқы ортаның сипаты және т. б. 
Сабақты ұйымдастыру үшін төмендегі жағдайларды қамтамасыз ету: 
1) санитарлық-гигиеналық жағдай жасау; 
2) материалдық-техникалық қамтамасыз ету; 
3) сабақта айналысатын қызметті ұйымдастырудың әдісін (тәсілін) таңдау, 
тапсырмаларды жақсы орындауға мүмкіндік береді. 
1-4-сыныптарда білім алушылар «салауатты өмір салты» ұғымын білуі, 
«жаман әдеттердің» не екенін түсінуі, өздерінің физикалық қасиеттерін анықтай 
білуі керек. 
5-9-сыныптарда қимыл-қозғалыс дағдыларын қалыптастыру бойынша 
тапсырмаларды орындауы (жалпы дамыту жаттығуларының әртүрлі 
жиынтықтарын құрастыру, дене шынықтыруға арналған жаттығуларды таңдау), 
спорттық ойындарда, жарыс әрекеттерінде пайдалану үшін креативті ойлауды 
дамыту, сонымен қатар бос уақытын ұйымдастыра білуі керек. 
10-11-сыныптарда оқушылардың оқу жүктемесі мен демалысын 
жоспарлай білуі, денені дамыту жаттығуларын таңдау, дене жаттығуларының 
техникасын талдау, алған білімдерін өз бетінше оқуға қолдана білу керек. 
Сабақтарда дене тұрқының дамуына әсер ететін қозғалыс сапаларын ғана 
емес, шығармашылық қабілеттерді де дамыту, рухани-адамгершілік 
құндылықтарды қалыптастыру қажет.
Қауіпсіздік ережелері сабақ кезіндегі жарақаттарды азайтуға бағытталған 
және оқу процесінің барлық қатысушылары үшін міндетті болып табылады. 
Қауіпсіздік ережелері келесіге бөлінеді: 
1) дене шынықтыру сабақтарындағы қауіпсіздіктің жалпы ережелері; 
2) сабақтың алдында, уақытында және соңындағы қауіпсіздік ережелері; 
3) спорттық – бұқаралық және дене шынықтыру – сауықтыру іс-шараларын 
өткізу кезіндегі қауіпсіздік қағидалары; 
4) жазатайым оқиғалар мен төтенше жағдайлар кезіндегі қауіпсіздік 
талаптары. 
Қауіпсіздік ережелерінің мазмұны спорт түріне және сабақ өтетін орынға 
байланысты. Әр спорт түрінің өз ережелері мен талаптары бар. 
«Дене шынықтыру» пәні сабақта білім алушылардың жеке қасиеттерін 
қалыптастыруға мүмкіндік береді. Адамгершілікке тәрбиелеуде үлкен нәтижеге 
жету үшін әр сабақта әр түрлі тәрбие құралдарын пайдалану қажет. Оларға 
мыналар жатады:
- білім алушылар ұжымын біріктіруге ықпал ететін тапсырмаларды таңдау; 
- бірлескен іс-әрекеттерді ұйымдастыру, өзара көмек және т. б. 
Жеке қасиеттерді тәрбиелеу үшін білім алушыларға қиын, бірақ орындауға 
болатын міндеттерді қойып, мақсатқа жетуді ынталандыру қажет. Сонымен, 
батылдық пен табандылықты тәрбиелеу үшін шешім қабылдай алмау мен 

60 
қорқыныштан арылуға байланысты жаттығуларды қолдануға болады, мысалы, 
тірек секіру, гимнастикалық снарядтардағы жаттығулар және т. б. 
Дене шынықтыру педагогтеріне «Дене шынықтыру» пәні бойынша оқу-
тәрбие процесін ұйымдастыруда оқу-әдістемелік көмек көрсету мақсатында 
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы мен Ұлттық ғылыми-
практикалық дене тәрбиесі орталығы әзірлеген әдістемелік материалдарды 
пайдалану ұсынылады.
Ерекше қажеттіліктері бар балалар оқытылатын сыныптардағы дене 
шынықтыру сабақтарында олардың дағдыларын, қабілеттерін, денсаулық 
жағдайын ескере отырып, жеке тәсілді жүзеге асыру қажет, сабақты оқыту 
әдістері мен балаларға жүктемені бөле отырып, соған сәйкес жоспарлау және 
нысандарды таңдау керек. 
Инклюзивті білім беруді іске асыру шеңберінде Ы. Алтынсарин атындағы 
Ұлттық білім академиясы ұсынған Инклюзивті білім беру жағдайында «Дене 
шынықтыру» пәнінің оқу бағдарламаларын іске асыру бойынша әдістемелік 
ұсынымдар пайдалануға ұсынылады. Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА – Астана, 
2023. (https://uba.edu.kz/ru «Әдістемелік ұсынымдар» бөлімі). 
Жаңа оқу жылынан бастап білім алушылардың денсаулығын нығайту және 
дене белсенділігін арттыру мақсатында барлық орта білім беру ұйымдарында 
міндетті таңертеңгілік жаттығулар өткізу ұсынылады. 
Міндетті таңертеңгілік жаттығуды өткізу үшін Ұлттық дене шынықтыру 
ғылыми-практикалық орталығы әзірлеген «Дене сергіту» челленджін өткізу 
бойынша әдістемелік ұсынымдарды басшылыққа алу ұсынылады. Әдістемелік 
ұсынымдар 
https://www.nnpcfk.kz/index.php/kk/adistemeli-m-teri-ld-r
сайтында 
қарастырылған. 
Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыруды оқу-әдістемелік қамтамасыз 
ету мақсатында Білім беру ұйымдарында мектептен тыс спорттық жұмыстарды 
ұйымдастыру туралы Ұлттық ғылыми-практикалық дене тәрбиесі орталығы 
әзірлеген спорттық-бұқаралық және дене шынықтыру-сауықтыру іс-шараларын 
ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқаулықтар пайдалануға ұсынылады 
(
https://www.nnpcfk.kz/index.php/ru/metodicheskie-materialy
, 
«Әдістемелік 
материалдар» бөлімі). 
Жалпы білім беретін мектептердің 5-9-сыныптарына арналған «Дене 
шынықтыру» пәнінің үлгілік оқу бағдарламасы аясында «Тіршілік қауіпсіздігі 
негіздері» оқу курсының мазмұны жүзеге асырылады. Дене шынықтыру 
сабақтарында қауіпсіздік ережелері бойынша негізгі тақырыптармен қатар 
мыналарды оқып-үйрену ұсынылады: 
- табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар жағдайында, 
орманда және тұрғын кварталдарда жүріс-тұрыс ережелері; 
- зиянды әдеттердің алдын алу;
- шамадан тыс шаршау: себептері және алдын-алу;
- дұрыс тамақтану;
- шұғыл жағдайларда алғашқы көмек. 
«Дене шынықтыру» пәні бойынша сабақ кестесін жасау кезінде бір спорт 
залында бірнеше сыныптарда сабақ қатар жүргізілетін болса, білім 

61 
алушылардың жас ерекшеліктерін сақтауды ескеру қажет. Мысалы, бір уақытта 
5-6; 7-8 және 9, 10-11-сыныптарда сабақ өткізуге болады. 
Бұқаралық спортты насихаттау, білім алушыларды дене шынықтыру мен 
спортқа жүйелі түрде баулу, салауатты өмір салтын насихаттау аясында жыл 
сайын Ұлттық мектеп лигасы өткізіледі. 
2023-2024 оқу жылында Ұлттық мектеп лигасы спорттың 10 түрінен 
(«Шұбар доп» волейбол, «Алтын доп» баскетбол, «Былғары доп» футбол, 
«Теңбіл доп» футзал, «Ұшқыр доп» гандбол, тоғызқұмалақ, асық ату, бес асық, 
«Ақбоз ат» шахматы, үстел теннисі, жеңіл атлетикалық кросс) өткізіледі.

62 

жүктеу/скачать 2.29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: