Утепбаева А. А., Елеусизкызы М.,Наурызбаев Б. А. ҚАрапайым математикалық ҰҒымдарды

42 
Есептерді шешуді оқыту кезеңдері. Есептеу әрекетін оқыту және 
мектепке дейінгі балаларды міндеттермен таныстыру кезең-кезеңмен жүзеге 
асырылады. 
Бірінші кезеңде балаларды тапсырмаларды құрастыруға үйрету және 
оларға есептердің мазмұнында қоршаған өмірдің көрініс табатынын атап өткен 
жөн. Олар есептің құрылымын меңгереді, шарт пен сұрақтарды ерекшелеп
бөледі және сандық деректердің ерекше мәнін түсінеді. Бұдан бөлек, олар 
есептерді шешуге, саналы түрде қосу немесе азайту амалдарын таңдауға және 
тұжырымдауға, тапсырмаларда айтылған заттармен практикалық іс-әрекеттер 
қандай сандық өзгерістерге келтіретінін ұғынуға үйренеді (көп немесе аз 
қалды).
Балалар тапсырма сұрағына толық ашып жауап беруді үйренеді. Екінші 
кезеңде балалар қосу немесе азайту амалдарын саналы түрде таңдап қана 
қоймай, алдымен 1-ден санау және азайту тәсілдерін дұрыс пайдалануды, ал 
кейін 2 және 3 санын қосып немесе азайтуды үйренеді. 
Балаларды есеп құруға үйрету.Балалар тапсырмада сандық мәліметтерді 
ерекшелеу үшін, оларға көрнекілік қажет. Бірінші оқу әрекетінде тәрбиеші 
балаларға тапсырма туралы жалпы түсінік береді. Балалардың заттармен 
қандай да бір іс-әрекеттерге әкелетін сандық өзгерістердің мағынасын түсінуіне 
басты назар аударылады. Мысалы, 2 топшалардағы заттарды біріктірді: бір 
топқа екіншісін қосты-болған заттың санынан көбейді.
Алғашқы 1-2 есепті тәрбиеші құрастырады, онда балалар тәрбиешінің 
нұсқауы бойынша орындаған іс-әрекеттерін сипаттайды: «Арнур үстел үстіне 3 
алма қойды. Гүлнұр тағы бір алма әкелді. Арнур мен Гүлнұр қанша алма 
әкелді?»
Тәрбиеші: "мен тапсырманы құрастырдым, ал сендер оны шештіңдер. 
Енді біз есеп құрып, шешуді үйренеміз". Барлық балаларға бір уақытта 
тапсырмалар беру, олар не істегенін ойлауды ұсыну пайдалы. Бұл сандық 
деректер арасындағы сандық қатынастарды орнату үшін жақсы жағдай 
жасайды. Тәрбиеші ұсынады: "карточканың жоғарғы жолағына 5 дөңгелекшені, 
ал төменгі жолағына – 1 дөңгелекшені қойыңыздар". Тәрбиеші әңгіме қысқа, 
байланысқан, нақты болуын қадағалайды. Ол мұндай әңгіме-әлі де есеп емес 
екенін көрсетеді: "бұл біздің білетініміз. Ал біз не біле аламыз? "Әдетте, 
балалар сұрақ қою қажеттілігін сезінбейді және жиі былай жауап береді: "Мен 
барлығы 6 дөңгелекше салдым". Тәрбиеші не істегенін айтып, қандай сұрақ 
қою керек екенін еске салады (сурет -3.8).
Алғашқы екі оқу әрекетінде балалар тапсырмаларды қарапайым талдауды 
үйренуі керек. Есептің құрылымымен танысу. Тапсырманың құрылымымен 
балалар екінші немесе үшінші оқу әрекетінде танысады: олар тапсырмада шарт 
пен сұрақ бар екенін біледі,тапсырмада кемінде 2 Сан бар екендігі ерекше атап 
көрсетіледі.

43 
Сурет-3.8. Дөңгелектер. 
Есеп сұрағының арифметикалық мәнін ашу маңызды. Осы мақсатпен, 
кезекті тапсырманы қарастыра отырып, тәрбиеші балалардың назарын 
мәселенің сипатына аударады. Мысалы, балалар тапсырма шартын айтты: 
"Айжанда 4 шар болды, ал Асхат оған тағы 1 шар сыйлады. Бұл тапсырманың 
шарты, бұны біз білеміз. Ал шарлар туралы тағы не білуге болады? Шарлар 
қандай түсті, үлкен немесе кішкентай ма?, - деген сияқты ақпаратты алуға 
болады.
Сурет -3.9. Асхат Айжанға шар берді. 
Есептерді драмалауға, иллюстрациялар арқылы бейнелеп көрсетуге және 
ауызша есепті құрып үйретуге болады.
Балаларды есепті бірден есте сақтауға және қосымша сұрақтар күтпей, 
оны қайталауға үйрету керек. Балаларды тапсырмаларды құрастыруға үйрете 
отырып, тәрбиеші сандық ұғымдар жөніндегі білімдерін арттырады.

жүктеу/скачать 1.08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: