ТАҚЫРЫП 7 КОРПОРАЦИЯНЫҢ МЕНШІКТІ ЖӘНЕ ҚАРЫЗ

84 
1. Корпорацияға тиесілігі бойынша: 
- меншікті капитал корпорация қаражатының өзіне тиесілі меншік және 
оның активтерінің белгілі бір бөлігін қалыптастыру үшін оны пайдаланылатын 
жалпы құнын сипаттайды; 
- қарыз капиталы қайтарымды негізде корпорацияның дамуын 
қаржыландыру үшін тартылатын ақшалай қаражаттарды немесе басқа да 
мүліктік құндылықтарды сипаттайды. 
2. Қолдану мақсаттары бойынша: 
- өндірістік капитал өндірістік-коммерциялық қызметті жүзеге асыру 
үшін оның операциялық активтеріне инвестицияланған кәсіпорынның 
қаражаттарын сипаттайды; 
- қарыз капиталы пайдаланылатын инвестициялау процесінде ақша 
құралдары (қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді депозиттік салымдар, банктер) 
ретінде, сонымен бірге борыштық қаржы құралдары (облигациялар, векселдер 
және т. б.) ретінде қолданылатын бөлігін білдіреді; 
- алып-сатарлық капитал оның алыпсатарлық (баға айырмашылығына 
негізделген) 
қаржылық 
операцияларын 
жүзеге 
асыру 
барысында
пайдаланылатын бөлігін сипаттайды. 
3.Инвестициялау түрлері бойынша: 
- ақшалай түрдегі капитал;
- материалдық түрдегі капитал;
- материалдық емес түрдегі капитал. 
4. Инвестиция түрлері бойынша: 
- негізгі капитал оның айналымнан тыс активтерінің барлық түрлеріне 
инвестицияланған кәсіпорын пайдаланылатын капиталдың бөлігін сипаттайды; 
- айналым капиталы оның айналым активтерне инвестицияланған бір 
бөлігін сипаттайды. 
5. ауыспалы айналым процесінде орналасқан түрлері бойынша: 
- ақшалай түрдегі капитал; 
- өндірістік түрдегі капитал; 
- тауар түріндегі капитал. 
6. Меншіктілік түрлері бойынша: 
- жеке капитал 
- мемлекеттік капитал 
7. Ұйымдастыру – қызметінің құқықтық түрлері бойынша: 
- акционерлік (АҚ); 
- пай (ЖШС капиталы, коммандиттік серіктестік); 
- жеке (жеке кәсіпорындардың капиталы). 
8. Шаруашылық процесінде пайдалану сипаты бойынша: 
- жұмыс істейтін капитал кәсіпорынның операциялық, инвестициялық 
және қаржылық қызметімен қамтамасыз етуін және кірісін қалыптастырудағы 
тікелей қатысы бар оның бір бөлігін сипаттайды. 
- жұмыс істемейтін (немесе "өлі") капитал ол кәсіпорындардың 
шаруашылық қызметінің әр түрлі түрлерін жүзеге асыруға тікелей қатысы жоқ
және оның кірістерінің (мысалы,пайдаланылмайтын үй-жайлар мен 

85 
жабдықтарға 
инвестицияланған 
кәсіпорын 
капиталы) 
активтерге 
инвестицияланған бір бөлігін сипаттайды.
9.Меншік иелерінің пайдалану сипаты бойынша: 
- тұтынатын ("проедаемый") капитал оны мақсаттарға бөлгеннен кейін
капитал тұтыну функциясын жоғалтады (дивидендтерді төлеу мақсатында 
айналымнан тыс және айналымдағы активтерден капиталдың бөлігін алып қою, 
персоналдардың әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыру); 
- жинақталатын капитал сипаттайды түрлі нысандары, оның өсу 
процесінде капиталдандыру пайда дивидендтік төлемдер және т. б. 
10. Тарту көздері бойынша: 
- ұлттық (отандық) капитал; 
- шетелдік капитал. 
Ауыспалы айналым процесінде кәсіпорынның капиталы үш сатыдан өтеді 
(12- сурет). 
Сурет 12– Корпорация капиталының ауыспалы айналым сатылары 
Бірінші сатысында капитал ақшалай формада операциялық активтерге 
инвестицияланады ,осылайша өндірістік форма қалыптастырады. 
Екінші кезеңде өндірістік капитал өнім өндіру барысындағы тауар 
формасына өзгертіледі. 
Үшінші сатыда тауар капиталы өндірілген тауарлардың сатылуына және 
қызметтеріне қарай ақшалай капиталға айналады. 
Корпорацияның қаржылық негізін онымен қалыптастырылған меншікті 

жүктеу/скачать 1.98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: