Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3

147 
Өске қатысты импульс моменті мен күш моменті 
Таңдап алынған санақ жүйесінде кез келген қозғалмайтын өсін 
аламыз. өсіндегі кез келген бір О нүктеге қатысты А бөлшектің импульс 
моменті , ал бөлшекке əсер ететін күш моментті
болсын. 
Берілген өстің кез келген О нүктесіне қатысты 
анықталған 
векторының осы өске проекциясы
өсіне қатысты анықталған импульс моменті деп 
аталады (5.8-сурет). Тура осындай жолмен өске 
қатысты күш моментідеген түсінік те енгізіледі. 
Оларды сəйкес түрде 
жəне 
шамалары деп 
белгілейді жəне олар өсінде О нүктесін таңдап алуға еш тəуелсіз болады. 
Осы 
шамалардың 
қасиеттерін 
анықтайық. (5.5)-ті 
өсіне 
проекцияласақ, онда
/
, 
(5.7) 
яғни, бөлшектің өсіне қатысты импульс моментінің уақыт бойынша 
туындысы осы өске қатысты анықталған күш моментіне тең. Егер 
0 
болса, онда 
. Басқаша айтқанда, егер қандай да бір қозғалмайтын 
өсіне қатысты күш моменті нөлге тең болса, онда бөлшектің осы өске 
қатысты импульс моменті тұрақты болып қалады. Осы кезде вектордың өзі 
де өзгеруі мүмкін. 
Mысал. Жіпке ілінген массасы 
кішкене дене 
g− ауырлық 
күшінің жəне жіп тарапынан болатын керілу күшінің 
əсерінен горизонталь шеңбер бойымен бірқалыпты 
қозғалады (5.9-сурет). О нүктесіне қатысты дененің 
импульс моменті −
векторы – өспен жəне жіппен бір 
жазықтықта орналасқан. Дененің қозғалысы кезінде 
−вектор ауырлық күшінің 
моментінің əсерінен үнемі 
бұрылып отырады, яғни өзгереді деген сөз. Осы кезде 
проекциясы тұрақты болып қалады. Себебі, вектор
өсіне перпендикуляр жəне 
0.
Енді 
жəне 
шамаларының математикалық (аналитикалық) 
өрнектерін табайық. Ол үшін 
·
жəне 
· векторлық көбейтінділерінің 
өсіне проекциясын табу керек. Бұл үшін

жүктеу/скачать 2.75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: