109
Жүйенің кинетикалық энергиясы аддитивті шама: жеке бөліктері өзара
əрекеттесе ме, жоқ па, оған байланыссыз жүйенің осы жеке бөліктерінің
кинетикалық энергиясының қосындысына тең болады:
∆
сырт
ішк
сырт
ішк
кон
ішк
дис
.
(4.33) теңдеуіне сай ішкі консервативті күштердің жұмысы жүйенің
меншікті потенциалдық энергиясының кемуіне тең:
ішк
кон
∆
мен
.
Сонда:
∆
∆
мен
∆
мен
сырт
ішк
дис
.
(4.46)
Жүйенің
меншікті механикалық энергиясы деген түсінікті енгізейік,
немесе механикалық энергия (толық механикалық энергия мен меншікті
механикалық энергиялардың айырмашылығын көрсету үшін) жүйенің
меншікті потенциалдық энергиясымен қатар
кинетикалық энергиясының
қосындысынан тұрады:
мен
мен
.
(4.47)
мен
–
меншікті потенциалдық энергия жүйе бөлшектерінің
жылдамдығына, олардың өзара əрекеттесу
сипатына, жəне жүйенің
конфигурациясына тəуелді. Сонымен қатар
мен
– меншікті потенциалды
энергияның
мен
– потенциалдық энергия сияқты шамасы елеусіз кез келген
тұрақты шаманың əсерімен сипатталатын дəлділікпен
анықталады, яғни ол
шама аддитивті емес,
мен
жүйенің
энергиясы жалпы алғанда, оның
бөліктерінің энергияларының қосындысына тең болмайды. (4.47) формулаға
сай
мен
∑
р
,
(4.48)
мұндағы,
жүйенің
n- бөлігінің механикалық энергиясы,
р
оның жеке
бөліктерінің өзара əрекеттесу потенциалдық энергиясы.
(4.46) формулаға қайта оралайық. Оны (4.47)−ні ескере отырып,
∆
мен
сырт
ішк
дис
.
(4.49)
түрде қайта жазамыз, яғни
жүйенің меншікті механикалық энергиясының
өсімшесі барлық сыртқы күштер жəне ішкі диссипаивті күштер
жұмыстарының алгебралық қосындысына тең болады.
(4.49)-теңдеу инерциялық та инерциялық емес те санақ жүйелерінде
орындалады. Тек инерциялық емес санақ жүйесінде сыртқы күштер
рөлін
атқаратын инерция күштерінің де жұмысын ескеру керек, яғни
сырт
деп,
110
сыртқы өзара əрекеттесу күштерінің жұмысының жəне инерция күштері
жұмысының алгебралық қосындысын түсіну керек.
Достарыңызбен бөлісу: