Б. Т. Оразалиев «Кӛлік құралдары құрылысының негіздері»

26 
 
4 Салқындату жүйесі 
 
4.1 Жалпы талаптар 
Жұмыстағы қозғалтқыштың цилиндрлеріндегі газдардың орташа 
тепературасы 1000
0
С шамасында болады. Газдар жұмыс үдерісінде 
цилиндрлер қабырғасын, поршеньдерді цилиндрлер қақпағын қыздырады. 
Егер қозғалтқышты салқындатпаса, онда бӛлшектер арасындағы май 
пленкасы жанып, бӛлшектердің қажалуы ұлғайып, кеңеюдің әсерінен 
поршендердің кептелуі және де басқа ақаулардың пайда болуы мүмкін.
Қозғалтқыштың қалыпты жұмыс істеуі үшін салқындату сұйығының 
температурасы 80…95
0
С шегінде болуы тиіс 
Салқындату жүйесі қызған бӛлшектерден жылуды алып кету және 
жұмыстағы қозғалтқыштың қалыпты температуралық режимін қолдау 
қызметін атқарады, оған жасанды салқындатумен сұйық (сұйықты 
салқындату) немесе қоршаған ауа (ауалы салқындату) кӛмегімен қол 
жеткізіледі.
4.2 Сұйықты салқындатылатын қозғалтқыштар 
Сұйықпен салқындатылатын қозғалтқыштар кеңінен тараған (сурет 16 а) 
Салқындату сұйығы ретінде қату температурасы тӛмен антифриз немесе 
тосол қолданылады. Сұйықты салқындату жүйесіне блоктың су жейдесі 6, 
цилиндрлер қалпағы, радиатор 2, су сорғысы 9 және вентилятор 3, сонымен 
қатар келесі кӛмекші құрылымдар: су бӛлістіру каналы 8, термостат 4, 
иілмелі жалғастыру түтіктері, тӛгу кранигі және сұйық температурасын 
кӛрсеткіш 5 кіреді.
Негізгі қозғалтқыштың жұмысы уақытында салқындату жүйесіндегі 
еркісіз циркуляциясы центрден тепкіш сорғымен 9 туындатылады, ол суды 
радиатордың тӛменгі сыйымдылығынан алып, су жейдесіне 6 қысыммен 
бағыттайды, онда су цилиндрлер қабырғасын салқындатады.
Салқын қозғалтқышта су термостатпен су жейдесінен радиаторға 
соқпастан су сорғысына (кіші шеңбермен), ал қызған қозғалтқышта -
радиатордың жоғарғы сыйымдылығына (үлкен шеңбермен) бағытталады. 
Радиаторда су желдеткішпен 3 туындатылып түтікшелер арасымен ӛтетін ауа 
ағынымен салқындатылады. Радиатордың тӛменгі сыйымдылығынан су 
сорғымен қайтадан қозғалтқыштың су жейдесіне қысымдалады. 
Қозғалыстың үлкен жылдамдығына байланысты салқындату жейдесіне 
кірген және шыққан су температураларының айырмашылығының (4…7
0
С) 
үлкен болмауы қозғалтқыштың бірқалыпты салқындатылуына жағдай 
жасайды
Қазіргі қозғалтқыштарда жабық салқындату жүйесі қолданылады. Ол 
радиатодың жабықтығымен, тек қысым жоғарылағанда немесе

27 
б 
а – сұйықты; б – ауалы;1 –радиатор пердесі; 2 – радиатор; 3 – желдеткіш; 4 – термостат; 
5– термометр; 6,7– негізгі және іске қосу қозғалтқыштарының су жейдесі; 8–бӛлістіру 
каналы; 9 –су сорғысы; 10 – тӛгу кранигі; 11– ауа бӛлістіретін қаптама; 12– май беру 
реттегіші; 13 – золотник; 14 – цилиндр қалпағы;15– майӛткізгіш; 16 – ветилятор жетегінің 
шкиві; 17 – гидродинамикалық муфта; 18–желдеткіштің бағыттағыш аппараты; 19 –
желдеткіш роторы. 
Сурет 16- Салқындату жүйесінің схемалары 
тӛмендегенде орнатылған буауалы клапан кӛмегімен атмосферамен 
байланысатындығымен сыйпатталады.
Жүйедегі сұйық температурасын реттеу термостат (сурет 17) кӛмегімен 
жүзеге асырылады. 

28 
1 – тұрық; 2 – негізгі клапан; 3 –бүйірлік (кӛмекші) клапан; 4 – гофрирленген стакан; 5 – шток; 
6 –термостат қорабы 
Сурет 17- Термостат 

жүктеу/скачать 1.76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: