Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі т. М. Мендебаев, Е. С. Асқаров

277 
11. ӚНІМ САПАСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ 
 
Ӛнімнің жоғарғы сапа деңгейін қамтамасыз ету ҥшін ресурс-шығындар 
салымын жасап отыру қажет. Ол қаржылық, адамдар, уақыттық ресурстар 
болуы мҥмкін. Ӛнімнің жоғарғы сапасы ӛнімнің бәсекеге қабілеттігін, нарықта 
жақсы сҧранысын қамтамасыз етеді. Қазіргі заманғы сапа басқару теориясы 
сапаны әрдайым жоғарылатып отыру керек екендігін айтады, бҧдан шығатыны 
бҧл ҥрдіске әрдайым салым жасап отыру керек. Мысалы, Nokia компаниясы 
ӛнімнің жоғарғы сапасын қамтамасыз ету ҥшін ғылыми-техникалық және 
инновациялық жҧмыстарға 6 млрд. АҚШ долларына салым жасап отырады.
Менеджерлердің мақсаты – қаржыны дҧрыс бӛлу, қажет бағытта жҧмсай 
білу. Мекеменің барлық кезеңдері шығындарды басқару элементтеріне қосады.
Ӛнімнің сапасымен байланысты шығындарды ғылыми-техникалық, 
басқарушылық және ӛндірістік деп бӛлуге болады. Ғылыми-техникалық және 
басқарушылық шығындар сапалы ӛнім ӛндіру жағдайын қамтамасыз етеді, 
сонымен ӛндірістік шығындардың болуы мен мӛлшерін анықтайды. ӛндірістік 
шығындар материалдық, техникалық және еңбектік болып бӛлінеді. Шығын 
тҥрін басқару мақсатында негізгі және қосымша шығындарға бӛлінеді. 
Шығындардың барлық тҥрлерін сәйкессіздікті болдырмау шығындарына және 
сәйкессіздікті жӛндеу шығындарына бӛлінеді. Ф.Кробсидің ойынша, 
сәйкессіздікті жою шығындары ӛндіріске инвестиция, ӛйткені оның 
нәтижесінде еңбек нәтижелігі, ӛнімнің авторитеті жоғарылайды, тиісінше оның 
сату кӛлемі ҧлғаяды. 
Жобалау және ӛнімді дайындау кезеңдерінде міндетті тҥрде 
функционалдау-қҧндық талдау (ФҚТ), функционалды-техникалық синтез 
(ФТС) әдістерін жасау қажет. ФТС әдісі бӛлек ӛнімнің және техникалық 
ӛндірістің жҥйелік зерттеуі, ол ресурстарды пайдаланудың нәтижелілігін 
жоғарылатуға бағытталған. Оның негізгі принциптеріне: 
– зерттеу объектісініне функционалды қатынас; 
– объектінің технологиялық талдауы мен оның атқаратын қызметіне жҥйелік 
қатынас; 
– объектінің функциясын және ӛнімнің ӛмірлік циклында материалды 
тасымалдаушыларды зерттеу; 
– ӛнімнің сапасы мен функциясының пайдалығы оларға кеткен шығындарға 
сәйкес келу; 
– ҧжымдық қатынас жатады. 
ФТС 
негізінде 
ӛнімнің 
функция 
маңыздылығы 
мен 
ӛндіріс 
технологиясын, ӛндіру мен қолдануға кеткен шығын деңгейін бағалауды
ескере отырып, оның рентабельдік деңгейі анықталады. Осылардың барлығын 
қосқанда нақты ӛнімді шығару немесе оны дамыту бағытын таңдау шешімін 
қабылдау мақсатына алып келеді. 
Егер мекеме бҧрын шығарған ӛнімге ҧқсас жаңа ӛнім шығаруды ҧйғарса, онда 
шығын: 

жүктеу/скачать 3.11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: