А. Эбшкаев З. Бейсенбайкызы казак tijiih о к; ы т у 0Д1стемес1 Алматы, 2014
жүктеу/скачать 6.25 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Tin дамытудыц фонетикалыц, орфографиялык,,орфоэпиялык
- 6 ip H en ie
| Kepmi, KepiM-
кер1мдк, Kepeci- керермен, керме- керк-кереген, кер1мпаз, Kepicy, кергендО т.т.; в) картина сездктер (теменп сыныптар ушш); г) синоним, омоним, антоним катарлары, эпитет, метафора, антитеза катарлары т.т.). Мен кем ip де сен meMip, epimKeni келгенмт т.т. Окушылардыц свздт цателерi. Жеке сездер, сез пркестерш колдануда эр турл1 кателер ж1беред1 Кателердщ сипаты мына сиякты болып келедк 1) тец магыналы сездердщ орнына эр турл1 магыналы сездерд1 колдану: жемк-внш, б1реу-элдекш. 2) уксас, 6ipaK эр турл1 магынадагы сездерд1 шатастыру: окшет-укшет, быш-шм-гылым. 3) сездщ толык магынасын бшмегендктен, оныц шыгу теркште жацсак талдау жасау: цыпшац- eKi пышак, (О.Сулейменов). 136 Tin дамытудыц фонетикалыц, орфографиялык,,орфоэпиялык, нормалары Орфография (дарыс жазу) Орфоэпия (дарыс айту) Шекара Шегара к+г Бейсенбай Бейсембай н+м Аманкедщ Амацгедд! н+ц Атьщ мм? Атыцпм? К + г Келе алмады Кел алмады е+а Кара ала Кар ала а+а Келш efli Keni6 efli п+б Жуз жыл Жужжыл з+ж Жуз шамалы Жуж шамалы з+ж Жумысшы Жумышшы с+ш Жазса Жасса з+с Акмола Агмола к+г Тапдыкорган Талдыгорган к+г Кара кез Карагез к+г Бекенов Бекешф ов+ 1 ф Аскаров Аскарыф ов+ыф Комбайн Камбайн о+а Шай Шэй а+э Курек Курек е+е Керш Керук i+y Сия Сьм и+ы Жиын Жыйын и+ы Tin дамытудыц грамматикалык, нормалары Молдык- молшылык eMipni - OMipiuen eHepni - енерпаз кещдда - кещшыек кел- келппк-келсымак уй - ушшк Жумысшы -жумыс кер Кызметш! - кызметкер Жиылыс - жиналыс Kepynii - керермен Жендь женаз-жендем Tin дамытудыц лексикалык, нормалары Сездщ тура магынасы Ауыспалы магынасы Сездщ кеп магыналылыгы Алтын сагат Алтын дэн Кез - дене мушем Дэмд1 тамак Дэмд1сез Булактын кез1 Ащы су Ащы дауыс 1стщ, жумыстьщ кез1 Омоним Синоним Антоним Туе жерге Жакын-жуык-таяу Алыс-жакын Керу Алыс-шалгай-жырак Бшк-аласа 137 Болды MyraaiM- устаз Жогары -томен Жаксы-жаман Арык-сем1з Бейтарап лексика Эмоция. экспрессией Фразеологиялык пркес Макал-мэтел Жуас, момын, бойы аласа, тапалтак Ынжык, кой аузынан шеп алмас Сакадай сай, тепсё тем1р узед1, кездщ карашыгындай Жаксы сез - жарым ырыс, жаксы эн -жан азыгы Пысык- хыраштангыш пысьщай К^орты к, кара кылды как жарган Кецш калды, Коян журек, ЖуШ жыгылды, Аузымен орак орган Ецбек T y 6 i - береке, арыцды жастан сакта, ецбек ет те, Mi идет ет. Байланыстырып сейлеудщ {ауызша жэне жазбаша) турлер1 1с цагаздарыныц mini — жазбаша байланыстырып свйлеудщ 6ip mypi- Ic кагаздарынын т ш деп эр Typni ресми кужаттардыц, катынас кагаздарынын, сетмхат, куэлшхат, ресми немесе ресми емес хаттардын т.б. тшш айтады. 1с кагаздарынын тшнде ездерше тэн стильднс, лексикалык. ерекшелнстер, к,олданылу аясы болады. 1с кагаздарынын ею тур i болады: 1. Арнаулы катынас кагаздары, кркаттар, жазбалар, булар мекемелердщ арасында немесе жеке адамдар арасында колданылады: етниш, аныктама, сешмхат, куэлшхат, колхат, акт, ем1рбаян, хаттама, шарт, мшездеме, хат, есеп, хабарландыру, телеграмма, мэл1мдеу, жумыс ж о с п а р ы , баяндама т.т. 2. KiTan окумен, оку сабагымен, ездитнен бш м алумен байланысты: конспектшеу, тезис, аннотация жасау, рецензия. Булар казак т ш с а б а к г а р ы н а тжелей жанаспаса да, практикада жш кездесетшдйстен, олардын ynrinepi казак т ш кабинеттерше жазып шшп кояды. Сабак устшде кейде олардыц калай жазылуымен таныстырып отыруы кажет. Мысалы: 1) хабарландыру зат eciivuu окытканда, мекен, мезгш пысыктауыштарына байланысты мысал ретшде бершед1 (бугш, 1984 ж ы л д ы н 26 желтоксанында, сагат 19-да студентгер жатакханасында э д ю т е м е ушрмеЫ болады), 2) сешмхат - сан e c i M f l i окыткан кезде, 3) т е л е г р а м м а - жай сейлемд1 окытканда, 4) етшиы —жай жэне курмалас сейлемдерд!, 5) хаттама курмалас сейлемд1 окытканда жаздырылады. Эрине, булардыц бэр! шартты турде алынып отыр. 1с кагаздарынын кайсысы окушыларга кажет болган жагдайда, сабак такырыбын кутпей-ак у л п л е р ш бере беруге болады. 138 Мысалы, хабарландыру, етцпш, хаттама. Мазмундамалардыц эдштемеЫ. Мазмундама дегешм1з - байланыстырып сейлеу турлершщ 6ipme жинакталып бершген атау. Бул - мектеп ем1ршде де, когамдьщ ем1рде де, практикада да ж т колданылады. Мектеп жагдайында мазмундама окылган мэтшнщ, еспген энпменщ, керген нэрсенщ мазмунын жазу туршде бершедй Мазмундама, сонымен катар, конспектшеу, жиналыста естагенш жазып отыру туршде де юке асады. Мазмундаманы белгш 6ip жуйемен етю зт отыру окушылардыц бегде сезд1 мэнда, логикалык- грамматикалык жактан дурыс жетюзуше мумкшднс 6epefli, соган уйретедь Мазмундама байланыстырып сейлеудщ суракка жауап туршен ез бетшше кещрек баяндау турше ауысып, мектеп жагдайында шыгармага да уласады. Жаттыгудыц баска турлер1 сиякты, мазмундама да окушылардыц эр турл1 дагдыларын калыптастыруга пайдаланылады: а) бегде сездо немесе узак не кыска мэтшнщ мазмунын тьщцап, еске сактап, одан кешн ауызша не жазбаша кайталап айту дагдылары; э) логикалык ойлау дагдьшары - мазмундаудыц 6ipi3fluiiri, басты жэне непзп еместерш дурыс ipiicrey, мэтшдк жэне турлйс катынастарды айыру, дэлелдер, корытындылар жасау дагдылары; б) сез байлыгын барынша жэне орнымен колдану дагдылары: в) негурлым эсерл1 мазмундау ушш тшдщ грамматикалык жэне стилистикалык куралдарын колдану дагдылары. Мазмундауга THicTi мэтшнщ мазмуны, тш , стия1 окушылардыц санасына, т ш мен стюйне де ыкпал етедь Мазмундама тэрбиелк мшдет те аткарады, эстстикалык тэрбие беруге ыкпал жасайды. Мазмундама езшщ мэш, максаты, келем1 жэне курделшп жагынан 6 ip H en ie турге белшед1. Мазмунына карай мэтиад баяндау сипатында мазмундауга болады (накты ic-окйганы сипаттау, табигат кубылыстарын суретгеу, ецбек процесш суретгеу, портретпк сипаттамалар, топшылау т.б.). Жанр тургысында - ауыз эдебиеп шыгармалары (ертеп, ацыз, эцпме), керкем проза мен мысалдан узпвд, сюжегп елец, газет жэне журнал макалалары. Максатына карай уйретупп мазмундама жэне бакылау мазмундама болып белшеде. Булардыц арасындагы айырма - уйрету мазмундамасыныц алдында окушыларга даярлык жумысы журпзшедк жаца факпмен, маглуматпен каруландырады, ал мазмундалатын мэтшмен алдын ала дайрлык жумысы журпзшмейдь Келем1 жагынан кыска (ьщшам) мазмундама жэне жатыцкы (толык) мазмундама болып белшедй Мазмундалатын мэтш келем1 100 сезден 350- 450 сезге шешн бершедь Мэтшге катысы жагынан мазмундама мэтшге негурлым жакын немесе одан негурлым алые, ягни еркш болып келед1. Еркш мазмундама Typi, Tini жэне мазмундау 6ipi3flmiri жагынан да мэпнге аз уксайды. Мазмундама мэтшмен окушьшарды таныстыруга болады: а) мршим мэттщц окцды; э) окушылардыц ездер1 окыган мэтиад мазмундайды; б) окушьшар сыныпта мэтщд! inrrepiHeH окып мазмундайды; в) мугайм сыныпта окыган мэтшд! окушьшар уйден 139 дайындап келед1; г) бурын окылган мэтшнщ естершде калганын айтып беред^ д) 6ipneme кайталап окыган мэтшд1 мазмундайды; е) мэтшнщ мазмунын б1рнеше окушы ауызша айтып шыгады. Мазмундаманы эр окушы ез бетшше де ужымды турде де, мугал1м басшылыгымен де орындайды. Мазмундама мэтшнен алшак кетпей, оньщ мазмунын берумен шектелу1 де, немесе косымша тапсырмалармен курделену1 де мумкш. Жоспар тургысында мазмундама жоспарлы жэне жоспарсыз да болады. Сыныпта мазмундама жазудын т ш т к схемасы мынадай болады: мугашм мазмундама мэтшш жайлап 2 рет окиды. Оку барысында немесе сабакка дейш TyciHiKci3 сездерге жүктеу/скачать 6.25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|