Жүк және жолаушы автокөлік құралдарын жіктеу. Көлік жұмысының сапалық және сандық көрсеткіштері

3. Жолаушы автокөлік құралдарын жіктеу 
Автобустар – жалпы жолаушылар тасымалдауға тағайындалған. 
Олар атқаратын міндеттеріне және орындар санына қарай 
классификацияланады. 
Атқаратын міндеттеріне қарай қалалық, қалааралық, қала сыртында, 
орындар да қатнайтын, саяхаттық, экскурсиялық, мектептік автобустарға: 
Жеңіл автомобильдер: 
- 
Атқаратын міндеттеріне қарай: 
Жеке, қызметтік пайдалану, автомобиль такси, (прокат) жалға 
берілетін 
- 
Двигатель цилиндрі- жұмысшы көлеміне қарай 5 классқа 
бөлінеді: 
 1,2 л дейігі өте кіші 
 1,2 Н – 8 л дейінгі кіші 
 1,8- 8,5 л дейінгі орта 

 3,5- нан үлкен үлкен 
 жоғарғы шектелмеген 
4. Көлік жұмысының сапалық және сандық көрсеткіштері 
Жай тасымалдау циклі үшін жүрістегі жүкағыны және жүкайналымы 
сәйкес өрнектер арқылы анықталады.
Мұнда, Q
е
 — бір жүрісте тасымалданған жүктің массасы, т;
д
н
 — автомобильдің номиналь жүккөтергіштігі, т; 
γ
сш
— автомобильдің статикалық жүккөтергішті пайдалану 
коэффициенті
Р
е
 — жүрісте орындалған көліктік жұмыс (жүкайналымы), т. км;
γ
д
— автомобильдің динамикалық жүккөтергішті пайдалану 
коэффициенті
1
ге
— автомобильдің жүрістегі жүкпен жүрген жолының ұзындығы., 
км. 
Тасымалдаудың орташа арақашықтығы келесі қатынаста анықталады.
Жай цикл үшін 1 = 1
п
, онда у
с
„ = У, 
Аралас цикл үшін көліктік жұмысты есептеуді таратушы цикл 
мысалында қарастырамыз. 
Таратушы циклдің схемасы келесідей берілген болсын (сурет. 5). 
 

 6-сурет. Таратушы циклдің схемасы 
Мұнда бір жүрісте тасымалданатын жүктің шамасы
Жүккөтергішті пайдаланудың статикалық коэффицменті келесі 
қатынаста табылады.  
 
Бір жүрісте орындалған көліктік жұмыс келесі өрнек арқылы 
анықталады.
Жүккөтергішті пайдаланудың динамикалық коэффицменті келесі 
қатынаста табылады: 
1 т. Жүкті тасыалдаудың орташа арақашықтығы келесідей 
өрнектеледі.
ЖҮК автомобилінің өнімділігі уақыт бірлігі ішінде тасымалданған 
жүктің шамасымен тоннада немесе орындалған көліктік жұмыстың 
тоннакилометрмен анықталады.. 

Бір жүріске кеткен уақытты t
e
— белгілесек онда автомобильдің 
сағаттық өнімділігі тоннада, т/сағ., ал тоннакилометрде т.км/сағ., болады.
Мұнда t
е
— жүріс үшін қозғалу уақыты; t
n
 — тиеу-түсіру жұмыстарын 
орындау уақыты
Қозғалу уақыты автомобиль жүріп өтетін (жүкпен және жүксіз) 
жолдың ұзындығына және техникалық жылдамдыққа тәуелді.
Мұнда l
ен
— автомобилдің жүрістегі, нөлдік жүрісті есепке алғандағы 
жалпы жолы ,
Автомобильдің бір жүрістегі жүрген жолды пайдалану коэффициентін 
төмендегіше анықтаймыз
Бір жүріске кеткен уақыт, 
Онда автомобильдің тоннадағы сағаттық өнімділігі;
ал тоннакилометрдегі 
Өнімділікті арттыру жолдары пайдалану көрсеткішін жақсарту 
мүмкіндіктерінен құрылады. q
н
-ді арттыру, автомобильдің жүккөтергіштігін 
арттыру үшін автопоезді пайдалану арқылы және жолды жақсарту арқылы 

қол жеткіземіз. γ-ні арттыру үшін жүк партиясын топтау, арнайы кузовты 
пайдалану қажет. V-ны арттыру автомобильдің, жолдың құрылымын 
жақсарту, көлік ағындарының қозғалысын реттеу арқылы мүмкін. ß-ні
арттыруды автомобиль көлігін басқарудың автоматты жүйесін қолданумен, 
автомобиль тұрақтарын жұмыс нысандарына жақындату, линиядағы 
жүргізушілердің жұмыс ауысымын жақсартумен мүмкін болады.
t
n
-ні азайту — автомобильдер мен тиеу-түсіру пункттерінің жұмысын 
тетіктендіру және сайластырумен қол жеткізуге болады.. 
Автобустың өнімділігі тасымалданған жолаушылар санымен немесе 
линиядағы жұмыс сағаттарында орындалған жолаушы.км дің шамасымен 
анықталады.
 
Рейс уақыты t
p
  
Мұнда t
дв
 
— қозғалыстағы уақыт ; п — маршруттағы аралық 
аялдамалар саны, t
on
— жолаушыларды отырғызу және түсіру үшін тоқтау 
уақыты t
ок
 — маршруттың соңғы аялдамасында тұру уақыты.
Автобустың қозғалыстағы уақыты; 
Мұнда l
м
— длина маршрута; V
m
— автобустың техникалық 
жылдамдығы; /3 — жүрісті пайдалану коэффициенті.
Онда
Рейс үшін тасымалданған жолаушылар саны;

Мұнда q — автобустың сиымдылығы (орындар саны); γ
вм
—
сиымдылықты 
пайдалану 
коэффициенті; 
h
см
— 
жолаушылардың 
ауысымдылық коэффициент 
жолаушылардың ауысымдылық коэффициенті h
см
мұнда l
en
— жолушылардың жүрісінің орташа ұзақтығы
Жолушылардың жүрісінің орташа ұзақтығы 
Мұнда 1
п
— бір жолаушының жүрген жолының ұзындығы; Q — 
тасымалданған жолаушылар саны.(жолаушы/сағат) 
Рейстегі автобусьың орындаған көліктік жұмысы: