272
Жанасу кернеуі адамның денесі арқылы өтетін тоқ күшін
I
ч
,
білдіреді. Апаттық жағдайларда бұл кернеу қауіпті болуы мүмкін:
I
ч
=U
пр
/
R
ч
,
мұндағы
U
пр
— жанасу кернеуі; R
ч
— адамның кедергісі.
Жанасу кернеуін азайту үшін тиімді жерге тұйықтауды немесе
электр қондырғының нөлденуін қамтамасыз ету керек:
U
пр
=
I
к.з
R
з
,
мұндағы I
кз
— қысқа
тұйықталу тоғы; R
з
— жерге тұйықтау
кедергісі.
Жерге тұйықтау кедергісі аз болғанда (R
з
= 2 Ом) электр
аппаратының корпусындағы кернеу
оқшаулау тесілген жағдайда
үлкен болмайды, жерге тұйықтау тоғының 1
кз
басым бөлігі адамның
денесі емес, жерге тұйықтағыш арқылы өтеді (Я
ч
= 1000 Ом).
Адам электр тізбегіне жерге тұйықтағышқа параллель
«қосылады», жəне жерге тұйықтау
кедергісімен салыстырғанда
адамның кедергісі неғұрлым үлкен болса, адамның денесіндегі тоқ
соғұрлым аз болады.
Кернеуі 1000 В дейінгі электр қондырғылардағы
нөлдену деп
электр қондырғыларының металл тоқ өткізбейтін бөліктерін əдейі
нөлдік, бірнеше рет жерге тұйықталған сыммен жалғауды айтады.
Нөлдік қорғаныс сымның бейтарап жұмыс сымына қарағанда 2
есе аз қимасы бар. Бейтарап жұмыс
сымы симметриялы емес төрт
сымды желілерде қолданылады (мысалы, тұрмыстық).
Қорғаныс нөлденудің мағынасы – кернеу астындағы корпусқа
жанасқан кезде жарақаттану қаупін жою.
Қорғаныс нөлденудің
əрекет ету принципі – корпустағы тұйықталуды бір фазалы қысқа
тұйықталуға айналдыру жəне оның
максималды тоқ қорғанысын
өшіру (балқыма ендірмелермен, автоматтармен жəне т.б.).
Нөлденудің екі қорғаныс əрекеті бар:
■
зақымдалған бөлікті
жылдам автоматты сөндіру;
■
жерге тұйықтау есебінен жанасу кернеуін азайту.
Қолдану саласы: бір фазалы айнымалы тоқ желілерінде – толық
жерге тұйықталған бейтарап сымы бар 1 000 В дейінгі үш фазалы
төрт
сымды желілер; тұрақты тоқтың үш сымды желілерінде -
толық жерге тұйықталған орта нүктесі бар желілер.