ШУНТТАР ЖӘНЕ ҚОСЫМША КЕДЕРГІЛЕР

68 
Тоқтардың 
I
A 
амперметр 
жақтауында жəне I
ш 
шунтта таралуы 
олардың 
кедергілеріне
кері 
пропорционал: 
I 
A

R
m 
. 
(4.1) 
I
ø 
R
A 
 
 
4.3 -сурет. 
Шунт қосу схемасы 
тең: 
Өлшенетін тоқтоқтар қосындысына 
I= I
A 
+I
ш 
(4.2) 
(4.1), (4.2) формулаларынан шунттағы тоқты өрнектеп, алатынымыз: 
I 

I 
A 
 

R
A 
I 
R
ø 
A

I 
A
n. 
n коэффициенті шунттау коэффициенті деп аталады. Ол өлшенетін 
тоқты алу үшін, амперметр көрсеткіштерін неше есе арттыру қажет екенін 
көрсетеді: 
n 

1

R
A 
. 
R
ø 
Егер шунттау коэффициенті мен амперметр кедергісі белгілі болса, 
шунт кедергісін табу оңай: 
R
ø

R
A
. 
n 

1 
4.2-мысал. Кедергісі 0,075 Ом, 1 А амперметрмен шамасы 25 А 
тоқты өлшеу үшін қажетті шунт кедергісін анықтау. 
Ш е ш і м і. Шунттау коэффициентін анықтаймыз: n 

I 
= 
I 
A 
= 
25 

25. 
1 
Енді шунт кедергісін табуға болады: 
R
ø 

R
A
= 
n 

1 
= 
0, 075 

0, 003125 Ом. Бұл кедергі өте дəл сақталуы тиіс, қарсы жағдайда 
24 
өлшеу кезінде үлкен қате пайда болады. 
Шунт кедергісі өте аз резистор болып табылады, сондықтан шунтты 
үлкен қималы қысқа пластинка түрінде жасайды. 
Манганин пластинкасының төрт қысқышы бар. Күш беретін 
қысқыштар өлшенетін тоқты қосу үшін қызмет етеді; потенциалды 
қысқыштарға өлшеу аспабын қосады. Мұндай құрылыс контакттардың 
ауыспалы кедергісінің өлшеу дəлділігіне əсерін азайтады. 

69 
Егер вольтметрдің өлшеу шектерін кеңейту қажет болса, оған ретті 
түрде Я
д 
қосымша кедергісін қосады. Ол аспаптан рұқсат етілген мəннен 
аспайтын тоқ өтуі үшін қажет: 
R
A
= R
V
(m – 1), 
мұндағы R
v
– вольметр кедергісі; m – өлшенетін кернеудің аспап 
есептелген кернеуден неше есе артық екенін көрсететін сан. 
Ол келесі формула бойынша анықталады: 
m 

U 
U
V 

R
V

R
ä 
, 
R
V 
мұндағы U — өлшенетін кернеу; U = I
v
(R
v 
+ R
A
); U
v 
— вольметр 
есептелген кернеу; U
v
= I
v
R
v
. 
Аспаптың маңызды сипаттамасы – аспаптың өзінде, шунтта немесе 
қосымша резисторда бөлінетін қуат болып табылады. Электриктер бұл 
қуатты аспаптың меншікті тұтынушысы деп атайды. Ол мүмкіндігінше аз 
болуы тиіс. Кейде өзгеше айтады: электр тізбегіне қосылған аспап оның 
жұмысымың режимін өзгертпеуі тиіс. 
Магнитті-электрлі аспаптардың тұтынуы өте аз - ваттың жүзден 
жəне мыңнан бір бөліктерін құрайды, сондықтан, электротехникалық 
қондырғыларда бұл ереже əрқашан орындалады. Бірақ электронды 
қондырғыларда электрлі өлшеу аспабын қосу тоқтар мен кернеулер 
таралуын айтарлықтай өзгертуі мүмкін. Ол жағдайда меншікті тұтынуы өте 
аз электронлы вольтметрлерді пайдаланады. 

жүктеу/скачать 5.26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: