Сабақ №1 (1-сағат, 1-апта) Тақырып: «Көліктік құрылымдарды жобалауда қоланылатын нормативтік құжаттардың мазмұны мен структурасы»

 
ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ №2 
(1-сағат, 1-апта) 
Тақырып: «Көпірлік өткелдерді жобалау және есептеулерінің реті» 
 
Конструкцияларды есептеуге қойылатын талаптар 
Бетон және темір бетон көпірлер мен құбырлар үшін екі топтың шекті жағдайынан 
туатын конструкцияның талап етілетін сенімділігін қамтамасыз ету туралы ережелерді 
сақтау керек. Ол үшін сәйкес материалдарды бекіту және қарастырылған конструкциялық 
талаптарды орындаумен қатар осы нормаларда көрсетілген есептеулерді жүргізу де қажет. 
Конструкциялық және басқа да талаптармен (конструкцияның су бұрғыштығы мен 
гидрооқшаулығына, бетонның мұзға қарсы төзімділігі және су өткізбеушілігі) бірге 
жарықтарға қарсы төзімділігі бойынша есептеулер темір бетон көпірлердің және 
құбырлардың коррозияға қарсы төзімділігін қамтамасыз етуі тиіс, сондай-ақ күшті 
факторлары мен сыртқы ортаның қолайсыз әсерлері бірлесіп әсер еткенде олардың 
зақымдануына жол бермеуі тиіс. Мақсаты, жұмыс істеу режиміне қолданылатын 
арматураға қарай темір бетон конструкциялардың элементтері жарықтарға қарсы 
төзімділігі бойынша талаптардың сәйкес санаттарын қанағаттандыруы тиіс. Ол талаптар 
жарықтардың пайда болуының (шығуының) әртүрлі мүмкіндігін және олардың 
ашылуының шекті есептік мәндерін қарастырады.
Статикалық анықталмайтын конструкция элементтерінің қималарындағы бірінші 
және екінші топтардың шекті жағдайлары бойынша есептеу кезіндегі жүктемелер мен 
әсерлерден болатын күштерді бетон мен арматураның жұмсақ деформацияларын және 
жарықтарды есепке ала отырып, анықтау керек. Бетонның жұмсақ қасиеттері есепке 
алынған конструкцияларда есептеу әдісі әзірленбеген, сондай-ақ бетонның жұмсақ 
қасиеттерін есепке алған аралық есептеу сатысы үшін элемент қималарындағы күштерді 
олардың сызықты қаттылығын болжамдап анықтауға болады.
Егер конструкцияны дайындау немесе монтаждау процесі кезінде қималардың 
есептік сызбалары немесе геометриялық сипаттамалары өзгеріп жатса, онда 
конструкциядағы күштерді, қысымдар мен деформацияларды жұмыстың өткен барлық 
сатыларын жинақтау арқылы анықтау керек. Бұл ретте бетонның отыруы мен ҚР ҚН 3.03-
12-2013 19 жылжығыштығынан және қысылған арматурадағы қысымды басу салдарынан 
күштердің әсер ету уақыттарының өзгеруін ескеру керек. 
Арматурасы тартылмаған конструкциялардағы бетон мен арматурадағы қысымды 
тартылған аймақтағы бетон жұмысын есептемей қатты материалдарды есептеу ережелері 
юойынша анықтау керек.
Ұзындығы (биіктігі) бойынша құрама конструкцияларда жапсарлармен сәйкес 
келетін немесе жапсарлар зонасынан өтетін қималардағы мықтылық пен жарықтарға 
қарсы төзімділігін тексеруді жүргізу керек. Жапсарлар монолиттеу бетонында және 
жапсарланған элементтер (блоктар) алдында зақымдар пайда болмай есептік күштерді 
беруді қамтамасыз етуі тиіс.
Шоғырланған күштерді бетонға, оның ішінде қысылған арматуралы элементтерден, 
беру аймағын арматуралау осы аймақтың қатты деформацияланған жағдайын есепке ала 
отырып, орындалуы тиіс. Ол жағдай қаттылық теориясы әдісімен немесе басқа да 
жергілікті қысымдарды есептеу негізделген әдістермен анықталады.
Бетонның отыру және жылжығыштық әсерін мыналарды анықтау кезінде есепке алу 
керек: - арматурадағы алдын ала қысымдардың шығындары; - алдын ала қысылған 
конструцияларда бетонды қысуды төмендету; - қысымды жасанды түрде реттеу арқылы 
күштерді өзгерту; - тұрақты болған жүктемелер мен әсерлерден конструкциялардың 

жылжуы (деформациялануы); - статикалық анықталмайтын конструкциялардағы күштер; - 
жиналмалы 
монолит 
конструкциялардағы 
күштер. 
Уақытша 
жүктемелерден 
конструкциялардың жылжуын (деформациялануын) бетонның орнын ауыстыруды және 
жылжығыштығын есепке алмай белгілеуге рұқсат беріледі. Екі осьтік және үш осьтік 
қысылған элементтерді есептеу кезінде қысылған арматурадағы қысым шығындарды және 
бетонды қысуды төмендетуді оның отыруынан және жылжығыштығы салдарынан күштер 
әрекетінің әрбір бағыты бойынша анықтауға болады. 
Тірек бойы бетонының және гидростанция плотиналарына және су сақтау 
қоймаларына жақын жерде орналасқан көпірлерге арналған қаптама блоктарының аязға 
қарсы төзімділігі бойынша маркаларды нақты пайдалану шарттарына және осы жағдайда 
өзен гидротехникалық құрылыс бетондарына қойылатын талаптар сараптамасының 
негізінде әрбір жеке жағдайда бекітілуі тиіс.
Арматураның негізгі қаттылық көрсеткіші созылуда қаттылығы бойынша арматура 
класы болып табылады. Арматура класы қолданыстағы нормативтер талаптарына немесе 
арматураға қойылатын техникалық шарттарға сәйкес бекітілген тұрақсыздықтың 
кепілденген (жарамсыз) физикалық немесе шартты түрдегі шекті көрсеткішіне жауап 
береді. Арматураның әрбір класына тұрақсыздық шегі бойынша сипаттамадан басқа 
ажырауға өзінің уақытша кедергі мәндеріне және ажыраудан кейінгі бірқалыпты қатысты 
ұзару мәндеріне сәйкес келеді. ҚР ҚН 3.03-12-2013 20 Сонымен қатар, арматураларға 
тиісті стандарттар бойынша анықталатын қосымша сапа көрсеткішіне қойылатын 
талаптар қойылады: - дәнекерлеудің және байланыстың түріне байланысты пісірілген 
жалғаулардың беріктігі бойынша сынақтармен бағаланатын дәнкерлеу; - арматураның 
агрессивті ортада бұзылуға дейін қатты қысым жағдайда болу ұзақтығы бойынша 
сынақтармен бағаланатын коррозияға төзімділігі; - бұзылуға дейін бұрылу (өзек) немесе 
майыстыруды (сым) сынаумен байланысты созылымдылық; - белгісіз уақыт аралығы 
ішінде шығындардың көлемі бойынша қысым астында шығын көлемі бойынша 
сынақтармен бағаланатын релаксациялық төзімділік; - жүктеме циклының нормаланған 
саны кезіндегі төзімділік шегімен бағаланатын қажуға төзімділігі; - үлгілердің, оның 
ішінде жағымсыз төмен температуралардың әсері кезіндегі пісірілген үлгілердің, қатты 
жабысқақтығы бойынша сынақтармен немесе төзімділігі бойынша сынақтармен 
бағаланатын 
суыққа 
төзімділігі. 
Көпірлер 
мен 
құбырлардың 
темір 
бетон 
конструкцияларын жобалау кезінде арматура сапасының қосымша көрсеткіштері 
есептеулер талаптарына, пайдалану және қоршаған ортаның түрлі әсерлер 
жағдайларының талаптарына сәйкес бекітіледі.
Егер есептік қиманың қысылған аймағында әртүрлі кластағы бетондар болатын боса, 
онда олардың аудандары бір есептік кедергінің бетонына есептік кедергілер 
пропорционал қойылады.
Егер конструкциялық түсінік бойынша немесе жарықтарға қарсы төзімділігі 
бойынша есептеулер бойынша созылған арматураның саны төзімділігі бойынша қажетті 
есептеуден асатын болса, онда есептеуде арматураның барлығын емес төзімділік есебінен 
тек қажеттісін ескеруге болады.
Болат конструкцияларда тілінген бөрененің және тілінбеген бөрене белдігінің 
қысылған аймағының жалпы төзімділігін тексеру қысылған белдік темір бетон немесе 
болат плитамен қосылған болса орындалмайды.
Болат конструкцияларда негізгі фермалардың тор элементтерінің төзімділігі 
бойынша есептеулерде буындылардың қаттылығынан, байланыстардың және көлденең 
бөренелердің әсерінен болатын майысу сәттерін есепке алмауға болады. Қабырғаларының 
өлшемдері 2-ден аспайтын қатынаста жабық қорапша қимасы бар тор ферма 
элементтерінің горизонталь және вертикаль қима белдіктеріне қатысты тегіс иілгіш 
формалары бойынша төзімділікті есептеуге болады 
Кергілерді тіректеріне беретін аркалы көпірлерде аркалар арасындағы бойлама 
байланыстарды аяғы жағынан қысылған бөрене фермасының элементі ретінде есептеу 

керек. Тілінген бөрене бойлық құрылыстарда негізгі ферма белдіктерінен және бойлама 
байланыстардан пайда болған жел фермасы өзінің жазықтығында порталдарға немесе 
тірек бөліктеріне қозғалмалы етіп бекітілген тілінген бөрене болып алынады. Аркаларда 
және ферма белдіктері полигональды кескінде болғанда жел фермаларының 
белдіктеріндегі күштерді жазық ферма үшін анықтағандай етіп анықтауға болады, 
алынған нәтижелерді осы горизонталь элементтің ылди бұрышының косинусына бледі.
ҚР ҚН 3.03-12-2013 21 Астынан жүретін бөренелері тілінбеген бойлық құрылыстың 
негізгі фермалардың белдіктерінен және бойлама байланыстардан пайда болған жел 
фермаларын тілінбеген бөренелі деп санау керек. Оның жоғарғысын шеткі тіректердегі 
порталдарға - серпінді тіректерге қозғалмалы етіп бекітілген, ал төменгісін қатты 
тіректерге-тірек бөліктеріне бекітілген деп санау керек.
Негізгі фермалар мен байланыс элементтерінің жел әсерінен болған майысуын 
есептемеуге рұқсат беріледі Тірек порталдардың сәйкес жел фермасының реакциясына 
әсерін есептеу керек, бұл ретте бөренелі бойлық құрылыстың төменгі белдіктерінде иілген 
тірек порталдарының аяқтарындағы горизонталь құрама бойлама күштерді есекеру керек. 
Бойлық құрылыстың жүретін бөлігінің бойлама бөренелері ажырамаған (біреуі 
екіншісінің аяғына жалғас ұзына бойы қолғалмалы етіп бекітілген арнайы буындары жоқ) 
бойлама бөренелерді беріктігі, негізгі ферма белдіктерімен бірлесіп жұмыс істеуінен 
болған қосымша күштерді ескере отырып, серпінді жұмыс сатысы бойынша, бұл ретте 
негізгі ферма белдіктеріндегі күштердің азаюын жүретін бөлікті арнайы горизонталь 
диафрагмалармен білесіп жұмыс істеуге қосқан жағдайда да есепке алуға болады
Бір жолды теміржол бойлық құрылыстың темір бетон плитасы беріктігі бойынша 
болат конструкциямен бірлесіп жұмыс істеуден болатын белдік күштің және горизонталь 
жүктемеден түсетін майысу сәттінің әсеріндегі қысып майыстырылған (немесе тартылып 
майыстырылған) темір бетон элемент сияқты горизонталь жазықтықта тексерілуі тиіс. 
Температуралық әсерлерді және бетоннның отыруын бұл ретте есепке алмауға болады. 
Егер бетон вертикаль жүктемелер мен алдын ала қысылған күштердің әсерінен 
пластикалық күйде болса және горизонталь майысу сәтін қабылдамайтын болса, онда 
соңғысын конструкцияның болат бөлшегі қабылдауы тиіс. Бұл ретте горизонталь майысу 
сәтін есепке ала отырып, бетондағы толық қатысты деформациялар қолданыстағы 
нормативтермен бекітілген мәндерден аспауы тиіс.
Бір қатарлы тіректерде орналасқан ағаш бөренелі эстакада көпірлерде горизонталь 
күштерді қабылдау үшін ереже бойынша әрбір бесінші тіректі екі қатарлы немесе көп 
қатарлы етіп орналастыру керек.
Көпірлер мен құбырлардың негіздері мен фундаменттерін екі шекті топтар бойынша 
есептеу керек: - бірінші топ бойынша – негіздің салмақ түсетін қабілеті, фундаметтердің 
аударылу мен жылжуға тұрақтылығы, фундаменттердің аяздың топырақты мамықтау 
күшінің әсеріне тұрақтылығын, фундамент конструкцияларының төзімділігі мен 
тұрақтылығы бойынша; ҚР ҚН 3.03-12-2013 24 - екінші топ бойынша – негіздер мен 
фундаменттердің деформациялары бойынша (жауын-шашын, қисаю, горизонталь жылжу) 
және фундамент конструкцияларының жарықтарға қарсы төзімділігі бойынша. 

жүктеу/скачать 2.47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: