Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

3-ТАРАУ 
ЭЛЕКТРМЕХАНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛҒЫЛАРДЫҢ МЕХАНИЗМДЕРІ 
МЕН ӨЛШЕУ ТІЗБЕКТЕРІ 
 
3.1. 
Өлшеу механизмдері туралы жалпы мәліметтер
Өлшеу механизмінің (ӨМ) өлшенетін электр көлеміне байланысты 
мехникалық күштердің әсер ететін жылжымалы бөлігі бар. Өлшеу 
механизмінің әрекет ету қағидасы электрмагниттік энергияның 
механикалық, қабылданған механизмнің жылжымалы бөлігіне 
түрленуіне негізделген. 
Механизмнің жылжымалы бөлігіне әсер ететін осы күштердің 
механикалық күштері және айналдыру кезеңі К
айн
тоқпен, кернеуден, 
магниттелген немесе электрмен заряд алған денелерден құрылған 
магниттік және электр өрісінің өзара әрекет ету нәтижесінде пайда 
болады. 
Жұмыс қағидасы бойынша өлшем механизмдерін мындай түрлерге 
жіктейді: 
Магниттік электрлік (оларда айналу кезеңі тұрақты магнит пен 
контурдың (жиектеменің) магниттік өрісінің тоқпен өзара әрекет ету 
жолымен жасалады,; жиектеме де магнит те жылжымалы бөлік бола 
алады) 
Ферродинамикалық 
(механизмдерде 
айналу 
кезеңі 
электрмагниттен, және тоқтың жылжымалы контурынан жасалған 
магниттік өрістің өзара әрекеті нәтижесінде пайда болады); 
Электрдинамикалық  (механизмдерде айналу кезеңі екі контурдың
(жиектеменің) тоқпен әрекеті жолымен жасалады, оның бірі 
жылжымалы); 
электрмагниттік (ондағы айналу кезеңі магниттік өрістің 
жылжымайтын шарғысының механизмнің жылжымалы бөлігі болып 
табылатын ферромагниттік денесіне әсер ету арқасында жасалады); 
электрстатистикалық (механизмдерде айналу кезеңі екі немесе 
бірнеше заряд алған денелердің өзара әрекеті жолымен пайда болады, 
оның бірі механизмнің жылжымайтын бөлігі болып табылады); 
индукциялық (онда механизмнің жылжымалы бөлігі болып 
табылатын дикте тоқтарды индукциялайтын ауыспалы магниттік өрісті 
жасайтын ауыспалы тоғы бар жылжымайтын контурлар қолданылады). 
Өлшеу механизмінің жұмысы үшін өлшенетін көлемнің әр 
мағынасына және айналу кезеңіне жылжымалы бөлік бұрылысының 
бір бұрышы сәйкес келуі қажет.
46 

3.1-сурет. Қарсы әрекет ететін кезең жасау тәсілдері: 
а  — бұрамалы серіппе көмегімен; б  — кергі көмегімен; в  — аспалар көмегімен; 1  
— ось измерительной системы; 2  — нұсқарды нөлге қоюға арналған тетік; 3 — 
нұсқар; 4  — теңгеруші қарсы салмақ; 5  — қарсы әрекет кезеңін жасайтын 
бұрамалы серіппе,; 6  — тетікті бұруға арналған эксцентрик 3  
Ол үшін өлшеу механизмінде айналмалы кезеңге қарама-қарсы
және ауытқу бұрышының функциясы болып табылатын қарсы әрекет 
етуші кезең М
пр
 жасау қарастырылған. 
Айналып тұратын және қарсы әрекет ететін кезеңдерді теңдестіру 
кезінде орнатылған ауытқу орны болады. 
Қарсы әрекет ететін кезеңдер әдетте бұрамалы серіппенің (3.1-
сурет, а), кергі (3.1-сурет, б) немесе аспалардың (3.1-сурет, в) 
көмегімен механикалық күштер арқылы жасалады. 
Серіппелердің, кергілердің немесе аспалардың бұралуымен 
жасалған қарсы әрекет ететін кезең М
қар 
бұрылыстың жылжымалы 
бөлігінің бұралу бұрышына шамалас: 
М
пр
= Wa, 
онда W — салыстырмалы қарсы әрекет етуші кезең, орындалған 
серіппе материалының созылмалы қасиетіне және таспаның 
(ұзындығы, ені және қалыңдығы) геометриялық мөлшеріне 
байланысты. Серіппелерді, кергілерді және аспаларды жасау үшін 
әдетте материал ретінде қола қолданады. 
Өлшеу механизмінде негізінен санау құрылғысының үш түрі
қолданылады. 
1) Найза тәріздес ұшты кәдімгі шкала мен нұсқар ( 3.2-сурет, а); 
2) Пышақ тәріздес ұшты айнадай шкала мен нұсқар, ( 3.2-сурет, б); 
3) Айнаның көмегімен сәулелі санау (3.3-сурет). 
3.3-суретте ішкі сәулелі санау құылғысы бар құрал көрсетілген. 
4 шамнан түсетін жарық сәулесі 6 линза , 6 диафрагма, 3 және 9 
айналар және 2 линза арқылы 1 жылжымалы бөліктің айнасына 
бағытталған, 
47 

жүктеу/скачать 6.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: