Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»
жүктеу/скачать 6.25 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тұйықтағыштар.
| 3.9. Өлшеу тізбектері
Электр шамаларын электрге түрлендіруді әдетте жоғарғы кернеу, жоғарғы жиілік және т.б. тізбектегі кез келген тоқты өлшеу үшін қолданады. Түрлендіргіштер не болмаса өзіндік құрастырылымдар ретінде, не болмаса өлшеу механизмімен салыстырылып орындалуы мүмкін. Мұндай түрлендіргіштерді пайдалану аспаптардың пайдаланушылық сипаттарын кеңейтеді. Электр өлшеу техникасында пайдаланатын электр шамаларын электр түрлендіргіштерге: тұйықтағыштар, қосымша резисторлар, қосымша конденсаторлар, кернеу бөлгіштері (резистордағы және сыйымдылықтық), өлшеуші, айырушы және үйлестіруші трансформаторлар, түзеткіштер жатады. Түрлендіргіштерді қарастыру кезінде түрлендіргіштердің бүтіндей аспаптың қасиетіне әсерін бағалауға көмектесе алатын параметрлеріне, әсіресе өлшеу нәтижесінің дәлдігіне және өлшеу диапазонына көңіл аударған жөн. Тұйықтағыштар. Оларды өлшеу механизмін тоқ бойынша өлшеу шектерін кеңейту үшін қолданады және өлшеу механизмі қатарлас қосылатын резистор құрайды. (3.17-сурет, а). 66 3.17-сурет. Тұйықтағышты қосу сызбасының үлгісі : а — дұрыс; б, в — дұрыс емес; а — а — тоқ қысқыштары; б — б — әлеуетті қысқыштар 3.17-суретте белгіленгендерге сәйкес былай жазуға болады Мұндағы I p — кәсектегі өлшенетін тоқ; 1 ш — тұйықтағыш арқылы өтетін, өлшенетін тоқ; Л ш — тұйықтағыш кедергісі; Л р — өлшеу механизмі кәсектерінің кедергісі. Бұдан мұндағы I — өлшенетін тоқ. Әдетте Л т тұйықтағыш кедергісі Я к , өлшеу механизмі кәсегінің кедергісіне қарағанда, едәуір аз, сондықтан I өлшенетін тоқтың көп бөлігі тұйықтағыш арқылы өтеді: I р R р = I т R т мәні, яғни өлшенетін тоқтың атаулы мәні кезінде тұйықтағыштағы кернеудің азаюы стандартталған болып табылады және 45, 75, 100 немесе 150 мВ құрайды.Кернеудің азаюы және өлшенетін тоқтың атаулы мәні үнемі тұйықтағышта көрсетіледі. Тұйықтағыштар жеке және калибрленген болып бөлінеді. Жеке тұйықтағыштар өздері онымен градусталатын өлшеу механизмдері үшін ғана жарамды. Бұл жағдайда тұйықтағышты берілген кернеудің азаюына дәл шақтау талап етілмейді. Калибрленген тұйықтағыштар жоғарғы дәлдікпен берілген кернеудің азаюына шақталады және атаулы ауытқу кезінде осындай кернеу азаюы болатын, кез келген өлшеу механизмімен жұмыс үшін жарамды. Әр тұйықтағыш екі қысқыш жұбымен жабдықталады (3.17, а суретін қараңыз). Қысқыштардың бірінші жұбы (а — а) өлшенетін тоқ тізбегіне тұйықтағышты қосу үшін қызмет етеді және тоқ қысқыштары деп аталады. Қысқыштардың екінші жұбы 67 (б— б) өлшеу мехнизмінің тұйықтағышына қосылады және әлеуетті қысқыштар деп аталады. 3.17, б және в суретінде тұйықтағыштың дұрыс қосылмау үлгісі келтірілген, себебі өлшеу механизмін осылай қосу кезінде байланыстағы (3.17, б суретті қараңыз) кернеудің азаюын және R спр жалғағыш сымдардағы (3.17, в суретті қараңыз) кернеудің I ш R ш азаю шамасына қарағанда артығырақ өлшейді. Тұйықтағыштар өлшеудің аз шектеріне қарағанда әдетте аспаптың корпусының ішінде монтаждалады, ал үлкен тоқтарға – өлшеу механизмінен жеке, мысалы 500 А арналған тұйықтағыш (3.18-сурет). Тұйықтағыштың кедергісі 4 манганин сымынан, қызыл мыстан шығатын ұштарына 2 күміс дәнекерден жапсырылған лентадан немесе пластинадан орындалады. Ішкі тұйықтағыш аспап корпусының ішіндегі қысқыштармен бірге қалыпқа бекітіледі. Жеке тұйықтағыш өлшеу механизміне калибрлеу сымдарымен қосылады. Бұл сымдар 3 әлеуетті қысқыштарға қосылады. Тұйықтағышты өлшеу механизміне кездейсоқ сымдармен қосу кәсек тізбегі кедергісінің өзгеруіне әкеліп соғуы мүмкін. Сәйкесінше, тұйықтағыш пен кәсек арасындағы өлшенетін тоқты қайта бөлу аспаптың қателігін ұлғайтуы мүмкін. Тұйықтағышты өлшенетін тізбекке қосу 1 саңылау арқылы өтетін бұрандаманың көмегімен жекелеген тұйықтағыштарда жүргізіледі. Тасымалды (зертханалық) аспаптар көп шекті калибрленген тұйықтағышпен жиі жабдықталады. Осындай тұйықтағыш сызбасының үлгісі 3.19-суретте ұсынылған. Өлшеу шегін ауыстыру тиісті ұяға орналасатын штепсельмен жүзеге асыралады. Іс жүзінде тұйықтағыштың көмегімен өлшеу шектерін кеңейту тек тұрақты тоқ кезінде ғана мүмкін, себебі ауыспалы тоқта тұйықтағыш пен өлшеу мехнизмі арасындағы өлшенетін тоқты қайта бөлу оның тұрақты тоққа кедерегілерімен ғана емес, сонымен бірге жиілікке қатысты реактивті (индуктивті) кедергілермен де белгіленетін болады. 3.18-сурет. Тұйықтағыш 500 А: 1 — өлшенетін цепті тұйықтағышқа қосу үшін саңылау; 2 — шығатын ұштары; 3 — әлеуетті қысқыштар; 4 — тұйықтағыштың кедергісі 3.19-сурет. Көп шекті тұйықтағыштың сызбасы 68 3.20-сурет. Қосымша резисторды қосу сызбасы: а — R H жүктемесіне қатарлас; б — көп шекті вольтметр үшін жүктеу/скачать 6.25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|