Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

r сымы және жалғағыш сымдар — тоқ қысқыштарына жалғануы 
қажет . 
Көпірді теңестіру үшін контурлы тоқ әдісі бойынша келесідей 
теңдестіру дұрыс болады: 
Осы R
x
қатысты теңдеуді шеше отырып, алатынымыз: 
Өлшеу нәтижесін тек теңдеудің оң бөлігіндегі оң мүшесі бойынша 
анықтау мүмкін болатындай етіп, алу қажет. 
Осы шартты орындау үшін, қосарлы көпірдегі R1 және R3, сондай-
ақ R2 және R4 резисторларындағы жұптар R
1
/R
2
қатынасын R
3
/R
4
қатынасына өзгерткенде R
1
/R
2
қатынасына бірдей өзгеретін көпір 
теңдігін реттеу кезінде, осылайша мехникалық байланысты тұтқалары
болады.
Себебі осы қатынастардың мінсіз теңдеуі болмауы да мүмкін, онда
r кедергісін r мәні өте аз болатындай, үлкен кесіктің қысқа өткізгіші 
түрінде орындау қажет. Сонда d шамасы іс жүзінде нөлге тең болады 
және
Осылайша R
x
және R
0
кедергілеріне r қосылатын жерлердегі өтпелі 
кедергілердің әсері жойылады.
I тоқ жүретін сыртқы сымдардың қосылатын жеріндегі өтпелі 
кедергілер өлшеу дәлдігіне әсер етпейді, тек I тоңының шамасына ғана 
әсер етеді. r
1
, r
2
, r
3
және r
4
әлеуетті қысқыштардың өтпелі кедергісіне
және жалғағыш сымдардың кедергісіне келсек, R
1
және R
2
кедергісінің 
және R
3
және R
4
кедергісінің жеткілікті үлкенін таңдай отырып (10 
Омнан кем емес), осы кедергілердің әсерін әшейін болмашы етуге 
болады.
Әркелкі көпірлер. Әркелкі көпірлермен жұмыс кезінде ең алдымен 
өлшеу көрсеткіші тек көпір иінінің көрсеткішіне тәуелді болатындай және 
қуат көзі кернеуінің тербелісіне тәуелді болмайтындай қамына кірісу 
қажет. 
124 

Осыған байланысты, әркелкі көпірлерде, әдеттегідей өлшеу ретіндегі 
логометрді пайдаланады. Көпір сезгіштігі аз жағдайларда тоқтың 
шамдық күшейткіштерін немесе өлшеу диагоналының кернеуін 
қолдануға тура келетін болса, қуат кернеуінің тұрақтандырғышын 
пайдалану қажет.
Тәжірибеде өлшеу ретіндегі магнитэлектрлік логометрмен бірге 
тұрақты тоқтың көпірлі тізбектерінің екі түрін қолдану кең таралған.
(7.7-сурет). 
7.7, а суретте логометр кәсегінің біреуі (R
r1
) көпірдің өлшеу 
диагоналына және екінші кәсегі (R
r2
) — көпірді қуаттау диагоналына 
қосылған. Көпір иінінің біреуіне қосылған R
x
кедергісін өзгерту 
кезінде, тоқ тек логометрдің R
r1
кәсегінде ғана өзгереді, сонда қалайша
R
r2
кәсегіндегі тоқ R
x
кедергісінің өзгеруіне байланысты болмақ.
Логометрдің ауытқу бұрышы кәсектегі тоқ қатынасының 
функциясы болып табылады: 
Себебі, I
r1
және I
r2
тоқ көпір қуат көзінің U кернеуіне дәл келеді, 
сонда а ауытқу U тұрақтылыққа байланысты болмайды.
7.7, б суретте бейнеленген логометрмен бірге көпір тізбегіндегі R
x
кедергісінің өзгеруі кезінде, тоқтың өзгеруі екі кәсекте, мұнымен қоса 
әртүрлі белгілермен өтеді, бұл 7.7, а суреттегі тізбекпен 
салыстырылуы бойынша осы тізбектегі үлкен сезгіштікті қамтамасыз 
ете алады. Алайда, бұл жағдайда екі тоқ та бірдей U кернеуінен және
7.7-сурет. Схемы мостовых цепей с логометром: 
а — с включением рамок в разные диагонали; б — с включением рамок в одну 
измерительную диагональ 
125 

а логометрінің ауытқу бұрышынан, сонымен бірге қуат көзінің кернеуіне 
тәуелді болады.
7.7 –сурет сызбасындағы R
1
(R
x
) — өлшенетін кедергілер; R2-R4 — 
көпір иіндері; R5 — көпірдің жартылай қиысы; а және с нүктелері— көпір 
диагоналы. 
Әркелкі көпірлерді пайдалану кезіндегі маңызды мәселе AR
x
берілген 
өлшеу кезіндегі, яғни R
x
өзгеруіне қатысты берілген кезіндегі а 
өлшеуішінің ең көп ауытқуын қамтамасыз ететін, иін кедергісін таңдау 
болып табылады. 
Магнитэлектрлік өлшеу механизмінің а ауытқу бұрышы мәні 
бойынша кәсек қуатынан шығатын квадарт түбіріне тең болады. Кәсектегі 
тоқтың а ауытқу бұрышына тәуелділігі келесідей түрінде болады: 
а = CiwI
r
, 
(7.1) 
мұндағы с
х
— тұрақты, -тең; w — орамдар саны. 
Бір жағынан, егер кәдімгі кәсек терезесінің берілген шеңберінен 
шығатын болса,
мұндағы d — орам сымының диаметрі; 
к
у
— бірліктен аз төсем коэффициентімен
және сыммен оқшаулау қалыңдығымен белгіленсе, онда 
Екінші жағынан, кәсектің кедергісі 
(7.2) 
мұндағы р — кәсек материалының меншікті кедергісі; 
l
1
— бір кәсек орамының 
ұзындығы. 
Осы өрнектен шығатыны
126 
(7.3) 

(7.2) және (7.3) өрнектерін сал ыстыра отырып, алатынымыз 
бұдан 
Сонда (7.1) өрнек келесі түрінде болады: 
мұндағы P
r
— логометр кәсегіндегі қуат. 
Осылайша, көпір иінінің кедергісін таңдау кезінде өлшеуіштегі ең 
жоғарғы қуатты алуға тырысу қажет.
Бейэлектрлік шамаларды өлшеуге арналған көпірлі тізбектерді 
(тепе-тең, сондай-ақ әркелкі режимде) пайдалану жағдайында, көпір 
иініне түрлендіргіш қосылғанда, температураның, жиіліктің және т.б. 
қосымша қателіктерін жою аса маңызды болып табылады.
Көпір тізбегін пайдалану кезінде, температуралық қателік өтемінің 
тиімді құралымен түрлендіргішті қосу жұмыс түрлендіргішіне ұқсас R2 
жұмыстан бос түрлендіргішін көпірдің көрші R1 жұмыс иінімен бірге 
қосу болып табылады, бұл ретте R1 және R2 температуралық 
өзгертулер бір-бірін өтейтін болады. 
~и
2
 
7.8-сурет. Автоматты теңестірілген көпір тізбегінің қағидалық сызбасы 
127 

Ауыспалы тоқтың белсенді кедергісін өлшеуге арналған автоматты 
теңестірілген көпір тізбегінің қағидалық сызбасы 7.8-суретте 
келтірілген.
7.8-суреттегі сызбада көпірдің екі иініне R реохордтың R' және R" 
бөліктері қосылған, оның қозғалтқышы реверсивтік қозғалтқыштың 
(РҚ) осіне беру арқылы байланысады. Егер көпір теңестірілсе, онда б 
және г нүктелері арасындағы кернеу нөлге тең болады және 
қозғалтқыштың роторы қозғалмайды. 
Көпір диагоналындағы (б және г нүктелері арасындағы) өлшенетін 
R
x
кедергісін өлшеу кезінде, шамасы R
x
мәніне тәуелді ауыспалы 
тоқтың кернеуі пайда болады. Бұл кернеу Ус күшейткішімен күшейеді 
және реверсивтік қозғалтқышқа беріледі. Соңғысының роторы 
айналдыру қозғалысына келеді, әрі айналу бағыты и
бг
кернеуінің 
фазасына байланысты. Ротордың айналуы кезінде, реохорд 
қозғалтқышы көпірдің теңелуіне жету жағына және бір мезгілде 
нұсқағыштың сілтегішіне бұрады. Қозғалтқыштың роторын айналдыру 
көпір теңестірілгенге дейін жүретін болады. Нұсқағыштың шкаласы 
өлшенетін шаманың бірлігімен градусталатын болады, мысалы: егер 
R
x 
кедергі термометрі түрлендіргіш болып табылатын градуспен. 
7.8-суреттегі сызбада R2-R4 — көпір иіндері; U — көпірдің қуат 
кернеуі; U
2
— РҚ қуат кернеуі; а—г — көпір нүктелері. 
Автоматты көпірдің қателігі әдетте 0,5% аспайды. Сезгіштік шегі, 
яғни қозғалтқыштың іске қосылуын туындатушы өлшенетін шаманы
өзгертудің ең аз мәні, шамамен аспап шкаласының 0,2% тең болады.

жүктеу/скачать 6.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: