Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

 (11.5-сурет, а), жоғарғы салыстырмалы кедергі материалынан 
әзірленген, А сымды құрайды. Күтілетін өзгертудің бағыты сымның 
ұзын жағына ілмекпен сәйкес келетіндей, қағаз сыммен тығыздалып, 
зертелетін детальдың үстіне желімделеді. Сонда детальдың өзгеруі 
кезінде, мысалы: оны тарту немесе қысу кезінде сым осы өзгеруді 
қабылдайтын болады, осының салдарынан оның I ұзындығы және
диаметрі өзгеретін болады. Бұдан басқа, тәжірибе көрсеткендей , демек 
оның салыстырмалы кедергісі де өзгеруі мүмкін. Нәтижесінде, 
детальдың өзгеру функциясы, сәйкесінше ондағы механикалық 
кернеудің функциясы болып табылатын R сымы кедергісінің өзгеруі 
өтеді.
Кедергінің өзгеруімен салыстыру келесідей бейнеде өрнектелуі 
мүмкін:
мұндағы — — салыстырмалы өзгеру; σ — детальдағы кернеу . 
Тәжірибе көрсеткендей, f(σ) функциясы шамалы өзгеру кезінде 
сызықтық болып табылады: 
Тензорезисторларды тиімді әзірлеу үшін, үлкен сезгіштікті 
меңгеретін, яғни К коэффициентінің үлкен мәні мүмкін болатын 
сымды пайдаланады. Көбінесе бұл үшін К _ 1,9-2,1 үшін, константа
сымын пайдаланады.
Себебі A1/1, салыстырмалы өзгертулер, мысалы: болапт 
детальдардың иілгіштік өзгертеулер шегінде 2,5 • 10
-3
аспайды, онда
AR/R _ KAI/1 5 • 10
-3
, яғни, 0,5 %. аспайды. Аспап көрсетуінің өзгеруін 
туындататындай желімделіп, зерттелетін детальдың үмкін болатын 
температура тербелісінен шығатын кедергіні өзгерту үшін,
түрлендіргіштің кедергісін тым аз жұмыстыққа өзгерткен маңызды.
Осы сымның әсерінен кедергі температуралық коэффициентті аз 
иеленуі мүмкін. Константалық сымда 10 °С 0,02 бастап, 0,05 % дейін 
кедергінің шағын температуралық коэффициенті болса жеткілікті.
Бірақ, температураның өзгеруі кезінде, мысалы 20 °С, осындай сым 
кедергісінің салыстырмалы өзгеруі 0,1 % жетуі мүмкін, бұл өлшенетін 
өзгертумен белгіленген, кедергінің жұмыстық өзгеруімен өлшемдес 
болады.
Аз 
температуралық 
коэффициент 
көзқарасынан 
алғанда, 
манганинді пайдаланған дұрысырақ, алайда манганиндік сым
коэффициентінің салыстырмалы сезгіштігі, константадан әзірленген 
сымның сезгіштігіне қарағанда, үш-төрт есе аз болады.
194 

Тензорезисторды пайдалану кезінде, температуралық қателікті 
өтемдеуге арналған шараларды қабылдау қажет.
Түрлендіргіш ілмегінің ұзындығын I түрлендіргіш негізі деп 
атайды. Тензорезисторлардың өлшемдері ұзындығы бойынша 2,5 - 150 
мм және ені бойынша 3 - 60 мм дейін тербеледі. Түрлендіргіштің 
кедергісі көбінесе 100-200 Омды құрайды. Қағазға иреңдеп 
жатқызыған сымның ұштары ерітіп жабыстырылады немесе 3 
қорытындыға балқытып жабыстырылады. (11.5, а суретті қараңыз). 
Тензометр біліктерінің санын ұлғайту оның сезгіштігін арттыратын 
болады.
Қазіргі кезде тензорезисторларды жұқа жұқалтырдан әзірлейді. Бұл 
үшін жұқалтыр лентасына өңдек жолымен материалдың қалған бөлігі 
тензорезистор пішінінде болатындай бейнеде металл бөлігі
таңдалады.
Сымдық түрлендіргіштерін тікелей өзгеруді өлшеу үшін
қолданады. Алайда, оларды өлшенетін механикалық шаманы 
қабылдайтын, көмекші детальды (әдетте иілгіш элемент деп аталатын)
өзгертуге түрлендіретін, басқа механикалық шамаларды өлшеу үшін 
де пайдаланады. Мысалы, тензо- резисторлар желімделген R1 және
R2 (11.5-сурет, б) аралықты F күшін өлшеу үшін немесе егер өлшеу 
объектісі өзінің жылжуы кезінде аралықтың бос ұшына әсер ететін 
жылжу, яғни оның иілуін туындататын жылжу үшін, пайдаланылуы 
мүмкін. 
Сонда, 
аралықтың 
өзгеруі 
өлшенетін 
шамамен 
атқарымдылықтық байланысатын болады. 

жүктеу/скачать 6.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: