Я. К. Аршамов пайдалы қазба кенорындарын

Я. К. Аршамов 
 
130 
Алғашқы үш бөлікше ауқымында тасымалданатын 
материалдардың елеулі шөгінделуі жүзеге аспайды, себебі 
ағылып жиналатын материалдардың мөлшері суайрықтан бастап 
баурайдың етегіне қарай тұрақты жəне ұлғаймалы жылдамдық 
кезінде тоқтаусыз көбейеді. Ағыс жылдамдығының төмендеуі 
баурайдың иілген (батыңқы) бөлікшесіне өткен кезде 
баяулайды, бұл жерде тасымалданатын материалдардың бір 
бөлігінің шөгінделуі басталады. Бірақ нөсерлі жауын-шашын 
кезінде иілген (батыңқы) баурайдың да денудациясы басталуы 
мүмкін. Осындай ерекшеліктерімен көп жағдайда жазық жəне 
дөңес баурайларда байқалатын ореолдың жəне шашырау 
ағынының кеңістікті бытыраңқылығы (бірікпеушілігі) түсіндіріледі. 
Иілген (батыңқы) баурайларда шашырау ағындары əдетте 
ореолдарға жанасады. Шашырау ағындары арасында дəл солай 
ашы  жəне жабы шашырау ағындарын бөлуге болады. 
Біршама маңызды іздеу мағынасына, таулы аудандарың қазіргі 
гидроторабтарында дамитын ашы шашырау ағындары ие болады. 
Элементтерді. миграциялы
абілеттілігі. Қолданбалы 
геохимияда элементтердің бір геосферадан екінші геосфераға 
ауысу қабілетін, соның ішінде литосферадан гидросфераға 
ауысу қабілетін екі коэффициентпен – яғни сулы миграцияның 
коэффициентімен жəне талассофильділік (теңізсүйгіштік) 
коэффициентімен сипаттауға болады: 
x
x
x
C
a
m
K
100
⋅
=
 
 
мұнда
x
m
–
судағы элементтің мөлшері, г/л; 
x
C
– таужыныстардағы элементтің мөлшері, %; 
a
– судың жалпы миграциясы, г/л. 
Л
Г
К
К
x
С
C
=
τ
мұнда 
x
τ
–
талассофильділік коэффициенті 

Пайдалы азба кенорындарын геохимиялы іздеу əдістері 
131 
Г
К
C
–
гидросферадағы элементтің кларкы; 
Ë
Ê
C
–
сол элементтің литосферадағы кларкы.
9.2-кесте 
Гипергенез белдемінің жерасты суларындағы элементтер 
миграциясының қарқындылығы 
Элемент мөлшері 
Элемент 
Гипергенез 
белдемінің 
жерасты 
суларында
(С. Л. Шварцев 
бойынша), г/л 
Литосферада
(А. П. Виноградов 
бойынша), г/л 
Сулы 
миграцияның 
коэффициенті, 
К
х
Хлор 
4,7х10
-2
1,7х10
-2 
644 
Бром 
1,83х10
-4 
2,1х10
-4 
203 
Йод 
1,61х10
-5 
4х10
-5 
99 
Магний 
1,86х10
-2
1,87 
2,3 
Кальций 
4,3х10
-2 
2,96 
3,3 
Натрий 
4,55х10
-2 
2,50 
4,2 
Фтор 
4,5х10
-4 
6,6х10
-2 
1,6 
Мырыш 
3,4х10
-5 
8,3х10
-3 
0,94 
Стронций 
1,85х10
-4 
3,4х10
-2 
1,2 
Молибден 
2,06х10
-6 
1,1х10
-4 
4,4 
Калий 
4,49х10
-3 
2,50 
0,43 
Уран 
3,4х10
-6 
2,5х10
-4 
3,1 
Фосфор 
5,75х10
-5 
9,3х10
-2 
0,14 
Марганец 
4,94х10
-5 
0,1 
0,11 
Никель 
3,31х10
-6 
5,8х10
-3 
0,13 
Мыс 
5,58х10
-6 
4,7х10
-3 
0,27 
Темір 
5,47х10
-4 
4,65 
0,02 
Алюминий 
2,79х10
-4 
8,05 
0,008 
Титан
1,07х10
-5 
0,45 
0,005 
Хром 
2,9х10
-6 
8,3х10
-3 
0,08 
Ванадий 
2,06х10
-6 
9х10
-3 
0,05 
Цирконий 
1,30х10
-6 
1,7х10
-2 
0,017 
Торий 
4,2х10
-7 
1,3х10
-3 
0,07 

Я. К. Аршамов 
 
132 
9.3-кесте
Элементтердің талассофильділігі. А. И. Перельман бойынша 

жүктеу/скачать 4.23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: