пайда болады. Электролиттердің коспасы бар ерітінділерде (ал мұндай
ерітінділерге барлык биологиялык сұйыктыктар жатады) кинетикалык жеке
жүретін бөлшектердің санын есептеу мықты киындықтар тудырады. Осы-
ған байланысты химияның қолданбалы салаларында, соның ішінде меди-
цинада, соңғы кездері осмолялдық жэне осмолярлық деген ұғымдар кенінен
колданыс тапқан.
Осмолярлық (жэне осмолялдық) деп идеалды жартылай өткізгіш мем-
браналар арқылы өтпейтін белсенді бөлшектердің концентрациясын айта-
ды. Осмолярлыктың өлшем бірліктері молярлык концентрацияның өлшем
бірліктерімен сəйкес келеді, ал осмолялдыктың өлшем бірлігі — молялдык
концентрацияға сэйкес келеді. Сұйылтылған ерітінділер үшін осмолялдық
пен осмолярлыктың сандык мəндері бір-біріне тура келеді.
Математикалық жолмен сэйкесінше іст жэне іс түрінде анықталатын
осмолялдык пен осмолярлық эмпирикалық шамалар болып табьлады, олар-
ды қолдану идеалды емес ерітінділерде пайда болатын эр түрлі сипаттағы
Рауль заңынан ауыткуларды ескеруге мүмкіндік береді. Бұл, бір жағынан,
иондану кезінде бөлшектер санының өсуі; екіншіден, иондардың гидрата-
циялануы есебінен еріткіш заты мөлшерінің төмендеуі; үшіншіден, еріген
бөлшектердің белсендігін төмендететін ионаралык эрекеттесулер. Сонымен
катар жасушалык мембраналардың идеалды жартылай өткізгіштер еместі-
гін де ескеру керек, оларга талгамды өткізгішгік тэн. Бүл химиялық таби-
гаты əр түрлі бөлшектерден түратын жэне осмолярлығы бірдей, ягни бір-
біріне изотонды, реалды тірі жүйелер жағдайында жасушалардың мембра-
насымен бөлінген ерітінділердің осмостық кысымы əр түрлі болуы мүмкін
деген сөз. Соңгы кездері жиірек осмоль (осмостык моль) өлшем бірлігі
колданыс тауып отыр.
Достарыңызбен бөлісу: