Ш. Т. Таубаева педагогика ғылымдарының докторы, профессор

208 
ГЛОССАРИЙ 
№ 
Термин атауы 
Термин мазмұны 
1
2
3
1 Агрессивтілік 
Зиян келтіруге бағытталған дұшпандық, 
шамданған сипатты мінез-құлық 
2 Адаптация 
Бейімделу 
3 Акцепт 
Екпін 
4 Антипатия 
Сүйкімсіздік, жиренішті 
5 Амбиция 
Шамданғыш, ызақор 
6 Амнезия 
Жадтың бұзылуы, еске түсіруге қабілетсіздік 
7 Арттерапия 
Өнер терапиясы 
8 Апатия 
Енжарлық, селқостық 
9 Аутизм 
Өзінің ішкі уайымына берілу, тұйықтық 
10 Аффект
Жанға ауыр тиетін жағдайларда пайда 
болатын жүйкелік-психикалық қозу, 
долданған хал, ашу кезінде естен адасу. 
11 Әлеуметтік орта 
Адамдардың қалыптасуына, өмір сүруіне, 
дамуына және қызмет етуіне қоғамдық 
жағдай туғызатын адамды қоршаған нақты 
әлеуметтік әлем. 
12 Әлеуметтік прогресс 
Қоғамдық өмірдің күрделенуі, өндірістің, 
мәдениеттің, әлеуметтік еркіндік, теңдік, 
әділеттіліктің өркениетті бағытпен дамуы. 
13 Әлеуметтік рөл 
Белгілі бір әлеуметтік бағытты ұстанған жеке 
адам ғадетінің, мінез-құлқының, тәртібінің 
жүйелі ресми үлгісі. 
14 Әлеуметтік институт 
Қоғамның негізгі кажеттіліктерін қанағаттан-
дырып, қоғамдық құндылықтар мен процеду-
раларды біріктіретін байланыстар мен әлеу-
меттік нормалардың ұйымдасқан жүйесі. 
15 Әлеуметтік стереотип 
Топ мүшелерінің басқа топтың немесе 
категория адамдарының қалпын бөлісуі. 
16 База 
Негіз 
17 Валидті 
Жарамды 
18 Гипотеза 
Ғылыми болжам
19 Диаграмма
Кесте

209 
1 
2 
3 
20 Диагностика
Анықтау
21 Диагноз 
Талдау, анықтау.
22 Девиация 
Нормадан ауытқу
23 Девиантты
Әлеуметтік нормалардан ауытқу, қоғамға 
немесе өзіне зиян келтіретін мінез-құлық 
24 Деликт 
Құқықтық нормаларды бұзатын іс-әрекет
25 Интеллект
Ақыл-ой
26 Инструкция
Нұсқау
27 Интервал 
Арақашықтық 
28 Интерпретация
Түсіндіру, талдау беру
29 Классификация
Жүйеге келтіру 
30 Конфиденциалды
Жасырын
31 Корректив
Түзету
32 Критерий 
Белгі
33 Орреляция
Өзара байланыстылық
34 Концепция
Пікір
35 Компетенттілік
Хабардарлық, жете білушілік
36 Манипуляция
Басқару
37 Мотив 
Себеп, дәлел 
38 Мода 
Үлгі
39 Норма 
Норма, ереже, шама, мөлшер
40 Соматикалық
Денелік
41 Суицид 
Өзіне-өзі қасақана қол жұмсау
42 Потенция 
Бір істі істеуге мүмкіншілік, қабілеттілік 
немесе күшінің жеткіліктілігі 
43 Превенция
Жағымсыз құбылыстың алдын алу –
профилактика жасау мақсатында ықпал ету.
44 Психопатия
Адамның әлеуметтік ортада қолайлы 
бейімделуіне кедергі жасайтын, мінезінде 
көрінетін психикалық ауру. 
45 Реприза 
Сайыс кезінде қайта сілтеу, қайталау
46 Репрезентативті
Дәлдігі
47 Релаксация
Босаңсу
48 Фиксация 
Жазып алу, белгілеп қою
49 Этап 
Кезең
50 Фобия 
Қорқыныш

210 
Біліп жүріңіз 
ШЫҢҒА ШЫҒАР ЖОЛ 
Күшіңіз сарқылмасын! 
Назарды шоғырландыру күші 
Өз назарыңызды бір кәсіпке ғана арнаңыз. Бүкіл құрсауларды бұзып, шың-
ға шыға біліңіз. Сіз көздеген биік шыңға кез келген адам шыға бермейді, оған 
тек алдында белгілі бір мақсаты, өз дегеніне жетемін деген сенімі бар адамдар 
ғана жетеді. Сіз таңдап алған жолдан аздап болса да ауытқитын болсаңыз, ол 
бүкіл бағытыңызды өзгертеді. Сіз шыңға шығамын деген шешімге дайын бол-
саңыз, онда сіздің біліміңіз де, қаражатыңыз да, көрегендігіңіз де күшейе түседі. 
Өмірдегі үлкен табыс, жетістіктердің басында адам назарының шоғырлана бі-
луі, барлық талаптар мен қабілеттердің алға қойылған мақсатқа жетуде топтас-
тырылуы, қандай болмасын қиындықтарға қарамастан міндеттердің батылдық-
пен бұлжытпай орындалуы, қиындықтарға мойымау және алданбау секілді нәр-
селер тұр. Ішкі қуаты берік адам өз жолын тауып, ол жолдан таймастан биікке 
шығады.
 
Тек қана назарыңызды шоғырландырыңыз 
Қыс кезінде күн сәулесін бір жерге тоғыстырсаңыз, сіз міндетті түрде от 
жаға аласыз. Бизнес алыптары – құдықты инемен қазатын шыдамды әрі еңбе-
кқор, назарын бір жерге шоғырландырып үйренген адамдар. Сол себепті олар 
биікке шыға білді. Көптеген бизнесмендердің қатесі – күшін шашырату, бұл 
күштің оңай әрі тез сарқылуына әкеледі. Темірді қызғанда ғана емес, оны қыз-
ғанша да соға білуіңіз керек. Өз күшіңізді керек бағытта игере білсеңіз, оны сол 
бағытта арттыра білсеңіз, онда бірер айдан соң сіз биікке шығар жол табасыз.
Өз күшіңізді бірдей деңгейде барлық нәрсеге жұмсамай, бір ғана нәрсеге 
шоғырландырыңыз.
 
Тәжірибеде биікке жету тек қабілеттердің арқасында ғана емес, соны-
мен қатар соған деген құлшыныстың арқасында мүмкін екенін көрсетеді. 
Биікке жете білген адам өз жұмысына жан-тәнімен кіріседі. 
 
Піл мен шыбын 
Бірде оқушы мен ұстаз орманда қыдырып жүрді. Оқушы өзінің назарының 
үнемі бір нәрседен басқа нәрсеге ауыса беретініне мазаланды. Ол ұстаздан: 
«Неге көптеген адамдардың назары бір заттан екінші затқа дамылсыз ауыса 
береді де, ал кейбірі өз назарын бір затқа толық әрі ұзақ аудара алады? Өз 
ойларыңды ретке келтіру үшін не істеуге болады?» – деп сұрайды. Ұстаз өзінің 
шәкіртіне қарап былай дейді: «Мен саған бір әңгіме айтып берейін. Піл өзінің 
тұмсығымен ағаштың жапырақтарын жұлып жатты. Шыбын келіп, оның құла-
ғының түбінде ызылдап тұрып алады. Піл өзінің үлкен құлағымен оны бір жел-
піп, қуып жібереді. Бірақ шыбын қайта оралып, пілдің мазасын алған соң піл 
құлағымен қайта желпиді. Осылай жалғаса береді. Ақыры, піл шыбыннан: «Сен 

211 
неге сондай тынымсыз әрі шуылдақсың? Бір мезет болса да бір жерде тыныш 
отыра алмайсың ба?» – деп сұрады. Шыбын оған: былай деп жауап қайтарды: 
«Менің назарымды кез келген нәрсе, иіс болсын, зат болсын, дыбыс болсын 
барлығы өзіне аударады. Менің бес сезімім мені бес жаққа тартады, менен келер 
не шара? Ал сенің қулығың неде? Сен қалай осылайша төзімді әрі байсалды 
болып жүресің?». Піл шайнап болып былай дейді: «Менің бес сезімім назарым-
ды билемейді. Не нәрсе атқарып жатсам да, менің назарым тек сол нәрседе бол-
мақ. Қазір де, тамақ жеп жатырмын, сондықтан тамақтан басқаны ойламаймын. 
Осылайша мен тамақ жеуден рақат алып, оны жақсы шайнаймын. Мен өз наза-
рымды өзім билеймін, ол мені емес». 
Әңгімені бастан аяқ зер салып тыңдаған оқушы екі қабағын көтеріп, жы-
мия күлді. Ол өз ұстазына қарап: «Мен түсіндім! Мені өзімнің бес сезімім билеп 
жатқанда, ойым сан жаққа жүгіреді. Ал егер де мен өз сезімдерім мен наза-
рымды билейтін болсам, онда менің санам тыныштық табады», – дейді. «Дұрыс 
айтасың, – дейді ұстаз.
– Сана назардың ауысуына шапшаң әрі тез жауап қайтарады. Өз назарың-
ды билей білсең, өз санаңды билейсің».
Ремез Сассон
Жол қайда апарса да, одан көзді жұмып өтпеңіз. Одан да алдын ала 
дайындалған жолмен емес, қайталанбайтын, өзіңіздің жеке бағытыңызбен 
жүрген жөн.

жүктеу/скачать 2.74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: