Международный научный журнал № 7(100), часть 2
«Научный Фокус» ноября, 2023
19
QISHLOQ XO’JALIGIDA ELEKTR QURILMALARIDAN FOYDALANIB ELEKTR
ENERGIYASINI TEJASH TADBIRLARINI ISHLAB CHIQISH
Nishanbayeva Maftuna Paxriddinovna
Termiz shahar kasb-hunar maktabining
maxsus fan o’qituvchisi
Iste'mol madaniyati – mahsulotlar va xizmatlarni xarid qilishda odam odobini
boshqarish uchun belgilangan qoida va me'yorlar to‘plamidir. Elektr energiyasi
iste'mol madaniyati haqida gap ketganda, avvalo “svet” haqini o‘z vaqtida to‘lab borish
tartibini tushunar edik.
So‘nggi statistik ma'lumotlarga qaraganda, respublikaning har 100 xonadoniga
153 dona televizor, 102 dona sovitkich, 34 dona konditsioner, 54 dona changyutgich,
80 dona kir yuvish mashinasi, 246 dona telefon va 49 dona kompyuter to‘g‘ri keladi.
Mana shunday elektr texnika buyumlarini qanday ishlatish bilan elektr energiyasi
sarfini ko‘payib ketishi yoki kamayishi kuzatilmoqda.
“Elektr energiyasi sarfini kamaytirishda amal qilib kelayotgan qoidalar bilan bir
qatorda, shu kungacha biz jiddiy e'tibor bermagan, demak amal qilmagan, endi esa
iste'mol madaniyatimizda kundalik me'yorga aylanib
borayotgan tejamkorlik ham
muhim o‘rin tutishini alohida ta'kidlashimiz to‘g‘ri bo‘ladi.
Iste`molchilarga to’satdan energiya uzilganda korxonaning ishlab chiqarish
dasturi zarur keladi. Qishloq xo’jaligida bunday istemolchilarga kichikroq chorvachilik
va fermalar teplitsa kombinatlari ozuqa tayorlash zavodlari sexlar kortoshka loviya
saqlash omborlari (hajmi 500tdan ortiq bo’lib sovitish va havo almashtirish
qurilmalari ) energiyani to’xtatilishi 0,5soat (eng muhim qurilmalar) 4soatdan
oshmasligi kerak.
Elektr tarmoqlari va elektr qurilmalarida quvvat hamda energiyani isroflarini
kamaytirish va liniya va transformatorlarda quvvat, energiya isroflarini aniqlash.
Liniyada elektr energiyani yo‘qolishlarini kamaytirishning asosiy yo‘llari:
Simlarning ko‘ndalang kesimini to‘g‘ri tanlash. Tanlangan simlarda keltirilgan
harajatlar minimum bo‘lishi kerak.
–yuqoriroq kuchlanish qo‘llash masalan 6kV o‘rniga 10 kV.
–ikki tarmoqli (dvuxsepnaya) liniyalarda parallel ishlash rejimini qo‘llash:
–reaktiv quvvatni kompensatsiya qilish.
Transformatorlarda elektr energiyani yo‘qotishlarini kamaytirish:
Mavsumiy ravishda transformatorlarni istemolchilar ishlamagan paytda
o’chiradi.
Masalan: Oktabrdan – fevralgacha sug’orish mavsumi to’xtaydi. Ish to’xtagan
paytda sug’orish uchun ishlatiladigan transformatorlarni o’chirib qo’yish
uchun
dispetchirlarga ro’yhat qilib beriladi.Salt ishlash va cho’lg’amlaridagi quvvat
yo’qolishidan saqlash. Sug’orish uchun ishlatiladigan juda katta quvvatli
Международный научный журнал № 7(100), часть 2
«Научный Фокус» ноября, 2023
20
transfomatorlardan foydalanishadi bu esa ortiqcha elektr energiya sarf bo’lishiga olib
keladi 150A li tayanch bor liniyani 5 kunlik remontga chiqarilsa 1–liniyani ishini 2–
liniya 300A li ish bajarishi orqali quvvat isrofi yuzaga keladi . Remontni iloji boricha
muddatidan yani ertaroq 4kunda tugatilsa yana darhol ulansa 1 kunlik quvvatni
isrofidan saqlanadi. Demak, chiqarilayogan qurilmalarni remont vaqtini qisqartirish
orqali quvvat tejayapti. Quvvatni ortiqcha yuklama bilan ishlayotgan transformatorlani
quvvati kattaroq transformatorga almashtirish orqali amalga oshirish mumkin.
bo‘lgan rejimda ikkita transformatordan bittasini uzib qo‘yish
–transformatorlarni yuklamasiz rejimda ishlashga yo‘l qo‘ymaslik.
Yoritish sarflanuvchi elektr energiya yo‘qolishlarini kamaytirish umumiy iste’mol
etilgan energiyaning 10% gachasi yoritish uchun sarflanadi. Elektr energiyani isrof
bo‘lganligi uchun quydagi choralar ko‘rilishi kerak:
–tabiiy yorug‘likdan to‘la foydalanish, oynalarni toza holda saqlash:
–yoritish atmosferasini va lampalarni tozalab turish:
–yoritish manbalarini o‘z vaqtida elektr tarmog’idan uzish:
–elektr energiyani ozroq iste’mol etuvchi, ko‘proq yorug‘lik beruvchi lampalar
qo‘llash orqali(masalan: lyumenessent lampalar): zamonaviy muqobil lampalar
svetodiodlar,”LED BULB HIGH POWER” lampalaridan amalga oshirish mumkin.
Elektr energiyasini tejashning oddiy, ammo samarali usullari bilan tanishib
chiqing.
1.
Kundallik xatti-harakatlaringizni o’zgartiring
2.
Lampochkalarni almashtiring
3.
Qurilma ishlatilmaganda elektr simini tarmoqdan uzing
4.
A+ toifali maishiy texnika
Elektr energiyasi o’rtacha O’zbekiston fuqarosining uy-joy kommunal xo’jaligi
xarajatlarining katta qismini tashkil qiladi. Shu bilan birga, bu xarajatlarni kamaytirish
unchalik qiyin emasligini hamma ham bilmaydi.
Достарыңызбен бөлісу: