кесте - Өнім бірлігінің өзіндік құнын талдау үшін мәліметтер

83 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
А 
760 
840 
28,9 
30,3 
1,14 
590 
548 
624,7 
34,7 
-8,4 
15,4 
Б 
890 
850 
33,8 
30,7 
1,15 
680 
613 
705 
25 
-13,4 
18,4 
В 
980 
1080 
37,3 
39,0 
1,2 
470 
408,5 490,2 
20,2 
-6,5 
10,5 
Барлығы 2630 2770 
100 
100 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
Орташа 
кәсіпорын 
бойынша 
575,66 513,55 596,9 21,24 -62,11 
83,35 
Өнімнің бірлігінің өзіндік құнына құрылымдық ілгерілеудің әсер етуін 
бағалау үшін жоспар бойынша өнім бірлігінің өзіндік құны, әр өнімнің атауы 
бойынша шығарылған нақты көлемін ескере отырып, қайта есептелінеді. 
1.Жоспарлы құрылымдағы өнім бірлігінің орташаланған өзіндік құны 
анықталады: 
ӨҚ
0орт 
= ΣD
i0 
× ӨҚ
i0
6.1.2 кестедегі мәліметтер бойынша : 
ӨҚ
0орт 
= 0,289 ×590 + 0,338 ×680+0,373 ×470 = 575,66 теңге. 
2. Нақты құрылымдағы өнім бірлігінің орташаланған өзіндік құны 
анықталады: 
ӨҚ
′
0орт 
= ΣD
i0 
× ӨҚ
i0
ӨҚ
′
0орт 
= 0,303 ×590 + 0,307 × 680 + 0,39 × 470 = 570,83 теңге 
Құрылымдық ілгерілеудің әсері келесі: 
ΔӨҚ(D) = ӨҚ
′
0орт 
- ӨҚ
0орт
= 570,83 - 575,66 = - 4,83 теңге 
3. Салыстырмалы бағадағы нақты өнімнің өзіндік құнындағы өнім 
бірлігінің орташаланған өзіндік құны: 
ӨҚ'
1орт 
= ΣD
i1 
× ӨҚ'
i0
ӨҚ'
1орт
= 0,303 ×548 + 0,307 ×613 + 0,39 × 408,5 = 513,55 теңге 
Өнім бірлігінің өзіндік құнына шығынсыйымдылығының әсері
салыстырмалы бағамен есептелінгін өнім бірлігінің нақты өзіндік құны мен 
нақты құрылым бойынша қайта есептелінген жаспарлы өнімнің өзіндік 
құнының айырмасы арқылы анықталады: 
ΔӨҚ(Z) = C'
1ср
-C'
0ср
 = 513,55 – 570,83 = - 57,28 теңге. 

84 
4. Құрылым, баға және шығынсыйымдылығының нақты мәніндегі өнім 
бірлігінің орташа өзіндік құны: 
ӨҚ
1ср 
= ΣD
i1 
× ӨҚ
i1
С, =0,303 ×624,7+ 0,307 × 705+ 0,39 × 490,2 = 596,90 теңге 
Өнімнің бірлігінің нақты өзіндік құнынан салыстырмалы бағадағы 
өнімнің өзіндік құнын алып тастау арқылы өнім бірлігінің орташа өзіндік 
құнына ресурстар бағасының әсері анықталады: 
ΔС(Р) = C
1ср
-C'
1ср
 = 596,90 – 513,55 = 83,35 теңге. 
Сонымен, өнімнің бірлігінің өзіндік құнына құрылымдық ілгерілеудің 
әсерін есептеу ресурстардың бағасы өзгергендегі өнім бірлігінің өзіндік 
құнының өзгеруін бағалауға мүмкіндік береді. 
Өнімнің жиынтық өзіндік құнының деңгейіне , есептелінген 
факторлардан басқа, шығарылған өнім көлемі де әсер етеді. 
Өнім көлемі бойынша жоспарды асыра орындағанының әсерінен 
жоспарлы өнімнің өзіндік құнының өзгеруі келесідей болады:
ΔӨҚ(Q) = ΔQ × ӨҚ
оорт
= (2770 - 2630) × 575,65 = 80591 теңге 
Орташаланған өнімінің өзіндік құнының өзгеруіне ықпал ететін
факторлардың әсері бойынша өнімнің өзіндік құнының өзгеруі: 
• ассортиментегі құрылымдық ілгерілеулер: 
ΔӨҚ(D) = ΔӨҚ
орт
(Д) ×Q
1
= -4.83 × 2770 = -13379,1 теңге; 
• шығынсыйымдылығы:
ΔӨҚ(Z) = ΔӨҚ
оpт
(Z) × Q
1
= -57,28 × 2770 = -158665,6 теңге; 
• ресурстың бағасы: 
ΔС(Р) = ΔС
cp
(Р) × Q
1
= 83,35 × 2770 = 230879,5 теңге 
Өнімнің өзіндік құнын талдағанда алынған үнемдеу немесе болашақта 
өнімнің өзіндік құнын төмендету резервтерін белгілеу мақсатында 
шығындардың өсу себептері анықталады. 
Ондай резервтер келесілер: 
• шикізат және материалдар жұмсалымы мөлшерінің төмендеуі; 
• шикізат, материалдар, отын және тағы басқа ресурстардың кейбір түр- 
лерін алдыңғы қатарлы түрлерге ауыстырғандағы алынған үнемдеу; 

85 
• ахаулы өнім мене өндірістік қалдықтардан болатын шығындарды 
азайту; 
• қайталама ресурстарды және ілеспе өнімдерді өндірісте толық 
пайдалану
• еңбек өнімділігін өсіру; 
• еңбекақы шығындарын оңтайландыру; 
• өнімнің сапасын жоғарылату. 
Өнім бірлігінің өзіндік құны мен барлық өнімнің өзіндік құнының 
факторлық талдау нәтижелері 6.1.3.кестеде біріктірілген. 
Өнім көлемі мен ресурстар бағасының әсерін алып тастау арқылы 
шығарылған өнім құрылымы мен өнімнің ресурссыйымдылығын азайтуды 
оңтайландыру 
есебінен 
өнімді 
шығаруға 
кеткен 
шығындардың 
салыстырмалы үнемдеуделуі немесе артық жұмсалуын анықтауға мүмкіндік 
береді. Мысалдағы мәлиметтер бойынша салыстырмалы үнемдеу (-4,83 – 
57,28)×2770 = 172044,7 теңгені құрайды. 
Өнім бірлігінің өзіндік құнына факторлық талдау жасау көбінесе кейбір 
санаулы өнім шығаруға мамандырылған өндірістерде жүргізіледі. Әртүрлі 
өндірістің 
техникалық 
деңгейін 
және 
ұйымдастыру 
жағдайының 
салыстырмалығын қамтамасыз ететін әмбебап көрсеткіш болып шығарылған 
өнімнің бір теңгесіне келетін шығын көрсеткіші болып табылады, ал әртүрлі 
кәсіпорындардың іс әрекетінің тиімділігін салыстыратын көрсеткіш -
тауарлық өнімнің бір теңгесін шығаруға кеткен шығындар көрсеткіші. Бұл 
көрсеткіш ұйымның бәсекеге қабілеттілігін бағалауға қолданылады, өйіткені 
ол өткізетін өнімнің бағасымен және қаржылық нәтижесімен, өлшенетін 
пайдамен және табыстылықпен тығыз байланысты болады.
Тауарлық өнімнің бір теңгесін шығаруға кеткен шығындар көрсеткішіне 
немесе шығындар деңгейіне, қаралған факторлардан басқа, өткізілген 
өнімнің бағасы да әсер етеді. 

жүктеу/скачать 1.93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: