«Peculiarities of Kazakh Communication Culture in Comparison to American Communication Culture (in the Process of flt)» по специальности

Диссертация выполнена в университете имени Сулеймана Демиреля. Язык защиты: английский.

Защита состоится 12 декабря 2013 года, в 10:00 часов в Диссертационном совете 6D010000 – Образование при КазНПУ имени Абая. Адрес: 050010, г. Алматы, ул. Джамбула 25, 2 этаж, конференц-зал.

адрес сайта – www.kaznpu.kz

Аширимбетова Мадина Ауельхановнаның Peculiarities of Kazakh Communication Culture in Comparison to American Communication Culture (in the Process of FLT) (Қазақ коммуникативті мәдениет ерекшеліктерінің американдық коммуникативті мәдениетінің ерекшеліктерімен салыстырмасы (шетел тілін оқыту процесінде)) тақырыпты 6D011900 – Шетел тілдері: Екі шетел тілі мамандығы бойынша философия докторы (PhD) ғылыми дәрежесін алу үшін диссертациясының

ТҮЙІНДЕМЕСІ
Коммуникативті мінез-құлқын және ұлттық мәдениетті зерттеу мәселелері бүгінгі гуманитарлық ғылымдарда өзекті болып табылады. Берілген жұмыс аталмыш мәселелердің кейбір аспектілерін қарастырады.

Диссертация авторы қазақ ұлттық коммуникативті мәдениетінің ерекшеліктерімен американдық коммуникативті мәдениетінің ерекшеліктерін салыстыруда. Бұл мәлім ізденістің жаңалығы болып табылады. Осындай салыстырма отандық тіл білімінде алғашқы рет ұсынылып отыр. Одан кейін америкалықтар және қазақтар жайында қазақ пен түрік ұлттар өкілдерінің этникалық таптаурындар (стереотиптер) зерттеуі берілген. Қазақ пен түрік ЖОО-дарының педагогикалық факультеттері оқушыларының өз ұлттарының коммуникативті мінез-құлқының мәдени ерекшеліктерінен хабардарлығы мен оқушылардың сабақ үлгеру дәрежесінің жоғарылығына мәдениеттің ықпалы қарастырылады. Осы мәлім белгілі қолданбалы маңыздылықты көрсетуде.

Алынған нәтижелердің «Коммуникация теориясы мен практикасы» сияқты пәндерінің оқу жоспарларының құрастырылуында пайдалану мүмкіндігі жұмыстың практикалық маңыздылығы болып табылады. Сондай-ақ ізденістің нәтижелері мәдениетаралық коммуникация оқулығының негізі ретінде қолданыла алады («Мәдениетаралық коммуникация: Қазақстан»).

Коммуникация және коммуникативті мінез-құлқы саласындағы отандық Ахметжанова, Оңалбаева, Алимжанова, Қайдар, т.б.), российских (Стернин, Иссерс, Тарланов, Тер-Минасова , т.б.) ресейлік және шет елдерінің (Ван Дэйк, Вежбицкая, Байрам, Браун, т.б.) белгілі тәжірибешілері мен теорияшылдарының жұмыстары мен ізденістері диссертацияның теориялық бөлімінде қарастырылған. Осы себепті ұлттық және мәдениетаралық коммуникация саласындағы болашақ ізденістердің негізі ретінде қолданылу мүмкіндігі жұмыстың теориялық маңыздылығы болып табылады.

Коммуникативті мінез-құлқы саласындағы ізденістер бүгінгі ұлттық, топтық және индивидуалдық мәдениеттің интегралды компоненты ретінде халықаралық карым-қатынастардың шапшаң өсуіне, коммуникативті мінез-құлқының кейбір аспектілерінің сипаттама және түсіндірменің қажеттілігіне, қазақ коммуникативті мінез-құлқы туралы шетел тілдерде ақпараттың жеткіліксіздігіне және қазақ коммуникативті мінез-құлқының басқа ұлттардың (берілген жағдайда американдық) мінез-құлқымен салыстырмалы талдаудың керектігіне байланысты. Осы себептер аталмыш салада орындалған жұмыстың өзектілігін білдіреді.

Зерттеудің мақсаты – қазақтар мен америкалықтар менталитеттерінің және коммуникативті мінез-құлқының негізгі ерекшеліктерін анықтау. Сондай-ақ төмендегідей тапсырмалар орындалды:

• 
  Қазақ пен америкалықтардың сәлемдесу және менталитеттерінің негізгі ерекшеліктері анықталды. Нәтижелер бойынша, америкалықтардың мінез- құлқы деңгейлес, ал қазақтардыкі – керісінше – вертикалдық – иерархиялық. Жауап берушілер социалдандыруды (адам өміріндегі қоғамның ролін), ағайындық қарым-қатынастардың маңыздылығын, қонақжайлылықты және әлемге ашықтықты қазақ менталитетінің негізгі ерекшеліктері ретінде белгіледі. Алайда, асықпау және тура сұрамай жанама сұрақ қою сияқты сипаттамалар кейбір жауап берушілерге шүбә тудырды. Американдық ой құрылымы жайында жауап берушілер жекешелікті және ерік бостандықты, еркіндікті және өз күшіне сенімділікті американдық менталитеттің негізгі ерекшеліктері ретінде белгіледі. Ал жанама сұрақ қою тәсілі және беделге деген жасқаншақтықтың жоқтығы түсініксіздікті тудырды.
  
• 
  Қазақ пен түрік болашақ оқытушыларының америкалықтар және қазақтар жайында этникалық таптаурындары (стереотиптері) зерттелген. Америкалықтың бейнесі түрік «мамандар емес» тобының бейнесі қазақ «мамандар емес» тобының бейнесінен жағымдырақ болып шықты. Осылайша, америкалық орташа класс өкілі туралы түрік аудиториясының (пікірлері көркем фильмдерде негізделгеннен жауап берушілерді аудитория деп атадық) көзқарасы қазақ аудиториясының көзқарасына қарағанда шындыққа жақынырақ. Алайда, қазақ «мамандар» тобының америкалықтардың вербальды және бейвербальды коммуникативті мінез-құлқының түсіндірмесі түрік «мамандар» тобының түсіндірмесінен нақтырақ болып табылады. Демек, қазақстандықтар америкалықтардың мінез-құлқын дәлірек түсінеді.
  
• 
  Коммуникативті мінез-құлқының мәдениетті вариациялары жайында болашақ қазақ және түрік оқытушыларының хабардар болулары қарастырылды. Алынған нәтижелер бойынша қазақ және түрік педагогикалық факультеттерінің оқушылары, болашақ ағылшын тілін оқытушылары жергілікті және оқып жүрген тілдің мәдениеттерінің вербальды және бейвербальды коммуникативті мінез-құлқының айырмашылықтары жайында хабардар екен.
  
• 
  Оқушылардың сабақ үлгеру дәрежесінің жоғарылығына мәдениетте негізделген қосымша жаттығулар мен тапсырмалардың жағымды ықпалы дәлелденді. Эксперименталды топтың көрсеткіштері контролды топтың көрсеткіштерінен жоғары болып шықты. Осы мәлім мәдениеттің бүгінгі шетел тілін үйрету сыныбында керектігін көрсетті.
  
• 
  Қорытындылар тұжырымдалды және нәтижелердің болашақ ізденіс-зерттеулерде колданыла алатын жолдары, сыныпта қолданылу үшін мысал жаттығулар келтірілген.
  

В теоретической части диссертации рассмотрены работы и исследования видных казахстанских (Ахметжанова, Оналбаева, Алимжанова, Кайдар и др.), российских (Стернин, Иссерс, Тарланов, Тер-Минасова и др.) и зарубежных (Ван Дэйк, Вежбицкая, Байрам, Браун и др.) теоретиков и практиков в области исследований коммуникации и коммуникативного поведения. Таким образом, теоретическая значимость исследования обусловлена тем, что работа может служить основой для последующих исследований в области национальной и межкультурной коммуникации.

• 
  Были определены особенности приветствий и менталитетов казахов и американцев. Результаты показали, что вербальное коммуникативное поведение американцев является горизонтальным, в то время, как казахское – вертикальным – иерархическим. Социализация (роль общества в жизни человека), значимость родственных отношений, гостеприимство и открытость миру были отмечены респондентами, как основные черты казахского менталитета, в то время как неспешное поведение и тактика непрямых или косвенных вопросов и уклончивости были поставлены под сомнение. Касаемо американского склада ума, респонденты указали индивидуализм и независимость, свободу и опору на собственные силы в качестве основных черт, а тактика косвенных вопросов и отсутствие робости перед авторитетом вызвали неясность.
  
• 
  Были исследованы этностереотипы будущих казахских и турецких преподавателей об американцах и казахах. Портрет американца турецкой группы «неспециалистов» оказался более положительным, чем портрет казахской группы «неспециалистов». Таким образом, представление об американце среднего класса у турецкой аудитории (поскольку оно основано на фильмах) ближе к реальному образу. Однако, интерпретация казахской группы «специалистов» вербального и невербального коммуникативного поведения американцев является более правильной, чем интерпретация турецких «специалистов». Значит, казахстанцы точнее понимают поведение американцев.
  
• 
  Была исследована осведомленность будущих казахстанских и турецких преподавателей о культурных вариациях коммуникативного поведения. Результаты показали, что казахские и турецкие студенты педагогических факультетов, будущие преподаватели английского языка, осведомлены о различиях вербального и невербального коммуникативного поведения в местной культуре и культуре изучаемого языка.
  
• 
  Было доказано положительное влияние дополнительных упражнений и заданий, основанных на культуре, на успеваемость обучающихся. Показатели экспериментальной группы превышали показатели контрольной группы. Это доказало, что культура должна иметь место в современном обучении иностранному языку.
  
• 
  Были сформулированы заключения и рекомендации к практическому применению результатов в дальнейших исследованиях, а так же разработаны примерные упражнения для применения в классе.
  

Comparative linguistics in the century of globalization became a new trend in the study of languages. During the period when every nation is trying to preserve peculiarities and distinctive feature of their cultures the study of culture is of utmost importance.

As countries continue to globalize and we interact with people from different cultural and ethnic background, intercultural education and training has become more important than ever. Each person views their own way behavior as “normal” because it follows the norms and accepted ways of interaction of their deep culture. Thus, our common sense is dictated by what we have learned through the years of an unrecognized enculturation process of deep culture that cannot be shed by merely becoming more aware.

The issue of communicative behavior and national culture research is characterized by actuality in the modern humanities. The current paper presents the investigation of certain aspects of the two issues, however, does not offer the insights into all of them.

The theoretical part of the dissertation provides an overview of the works of the prominent Kazakh (Akhmetzhanova, Onalbayeva, Alimzhanova, Kaidar, etc.), Russian (Sternin, Issers, Tarlanov, Ter-Minasova, etc.), and foreign (Van Dijk, Werbizka, Sapir, Brown, Byram, etc.) theorists and practitioners in the field of communication, and communicative behavior research. Thus, the theoretical value of the paper is that it can serve as a theoretical basis for further research in the area of local and intercultural communication.

• 
  The peculiarities of communicative behaviors and dominant characteristics of Kazakh and American nations were identified. The results showed that communicative behavior of Americans is horizontal, while among Kazakhs it is hierarchical. Furthermore, Kazakh respondents pointed socialization (the role of society in the life of a person), importance of kinship relations, hospitality and openness to the world as the peculiarities of national character. The status of unhurried communication and indirect questioning were doubted. Speaking of American mind set – the respondents pointed out individualism and independence, freedom and self-reliance as its peculiarities, while the status of hard work, tactics of indirect questioning and absence of authority timidity as the basic features were doubted.
  

• 
  Ethnic stereotypes of Kazakhstani and Turkish pre-service teachers concerning Americans and Kazakhs were investigated. The answers of the Turkish Non-expert group representatives are more positive than that of Kazakh Non-expert group. The results suggest that Turkish audience creates an image of an average white middle class American which is closer to the real one than that of Kazakh audience. When referring to the respondents who interacted with representatives of the United States, it turned out that Kazakh respondents interpreted behavior and character more accurately than those of Turkish nationality.
  
• 
  Awareness of Kazakh and Turkish pre-service teachers of cultural variations of their national communicative behaviors was investigated. The results suggest that both Turkish and Kazakh pre-service are aware of the variations of verbal and non-verbal communicative behavior peculiarities of local and American cultures and can see the difference between them.
  

• 
  The impact of additional culturally-oriented activities on improvement of students’ academic achievement was identified. The results of the experimental groups were higher than those of the control groups. The results add the arguments for to the debates of the place of culture in ELT classroom.
  
• 
  The conclusions were drawn and practical applications of the results obtained for the further research and a set of sample exercises for teaching intercultural communicative competence were compiled for the FLT classroom application.