Материалдар мен зерттеу әдістері

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінің Хабаршысы, №1 (71), наурыз, 2023 
Педагогика және психология 
153 
PISA алғаш рет 2000 жылы сыналған және ЭЫДҰ әр 3 жыл сайын 15 жастағы 
жасөспірімдер арасында өткізіледі. PISA тестін қолдану арқылы функционалдық 
сауаттылықты бақылау бойынша халықаралық зерттеулер Австралиялық білім беру 
зерттеулері кеңесі (ACER), білім беру өлшемдері бойынша Нидерланды ұлттық институты 
(CITO), Америка Құрама Штаттарының білім беру тестілеу қызметі (ETS) сияқты жетекші 
халықаралық ғылыми ұйымдардың қатысуымен жүзеге асырылады. Сонымен бірге 
Жапониядағы Ұлттық білім беру зерттеулері институты (NIER), АҚШ Westat (WESTAT) 
және т.б. зерттеулерге ЭЫДҰ елдері және ЭЫДҰ-мен өзара әрекеттесетін елдер қатысады. 
Мұндай елдердің саны жыл сайын артып келеді. 
PISA зерттеуінің нәтижелері еліміздегі білім берудің жағдайын халықаралық 
стандарттар тұрғысынан анықтауға мүмкіндік береді, сонымен қатар біздің түлектеріміздің 
бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін мемлекеттік жалпыға бірдей білім беру бағытын 
жетілдірілу керек. 
Зерттеу нәтижелері және талқылау 
Оқушыларды халықаралық бағалау бағдарламасы (PISA) – 15 жастағы оқушылардың 
қоғамға толыққанды қатысуы үшін қажетті негізгі білімі мен дағдыларды қаншалықты 
меңгергендігін бағалайтын үш жылда бір рет өткізілетін сауалнама. Функционалдық 
сауаттылықты анықтау үшін бірнеше көрсеткіштер қолданылады, олардың негізгілері – 
математикалық сауаттылық, оқу сауаттылығы және жаратылыстану және инновациялық 
саладағы біліктілікке (2018 жылы инновациялық сала жаһандық құзыреттілік болды) және 
білім алушылардың әл-ауқатына бағытталған. 
PISA бағалау бағдарламасының 2018 жылғы қорытындысы [3] бойынша Қазақстан 
оқушылары оқу, математика және жаратылыстану бойынша ЭЫДҰ орташа көрсеткішінен 
төмен балл жинады (1-сурет). 
1-сурет. Оқу, математика және жаратылыстану пәндері бойынша нәтижелері, балл 
387
423
397
487
489
489
0
100
200
300
400
500
600
Оқу сауаттылығы
Математикалық сауаттылық
Жаратылыстану пәндері 
бойынша
Қазақстан
ЭЫДҰ

Вестник Актюбинского регионального университета им. К. Жубанова, №1 (71), март, 2023 
Педагогика и психология 
154 
ЭЫДҰ орташа көрсеткішімен салыстырғанда, Қазақстандағы оқушылардың аз бөлігі 
кем дегенде бір пән бойынша біліктіліктің ең жоғары деңгейінде (5 немесе 6 деңгей) 
орындады. Сонымен қатар оқушылардың аз бөлігі кем дегенде бір пән бойынша ең төменгі 
деңгейге (2-деңгей немесе одан жоғары) қол жеткізді (2-сурет). 
2-сурет. Оқу, математика және жаратылыстану пәндері бойынша үлесі, %-пен 
Қазақстанда оқушылардың 36%-ы оқу сауаттылығы бойынша 2-деңгейіне қол 
жеткізді (ЭЫДҰ орташа деңгейі: 77%). Бұл оқуышлардың орташа ұзындықтағы мәтіндегі 
негізгі ойды анықтай алады, кейде күрделі болса да критерийлерге негізделген ақпаратты 
таба алады және нақты бағытталған кезде мәтіндердің мақсаты мен пішіні туралы ойлана 
алады дегенді білдіреді. 
Қазақстандағы оқушылардың көп бөлігі оқуда ең жақсы көрсеткіштерге ие болды. 
Яғни олар PISA оқу тестінде 5 немесе 6 деңгейге жетті (ЭЫДҰ орташа көрсеткіші: 9%). Бұл 
деңгейлерде студенттер ұзақ мәтіндерді түсіне алады, дерексіз немесе қарама-қайшы 
ұғымдармен жұмыс істей алады және ақпараттың мазмұнына немесе көзіне қатысты 
жасырын белгілерге негізделген факт пен пікір арасындағы айырмашылықты белгілей алады. 
Білім беру жүйесінде, соның ішінде ЭЫДҰ-ның 15 елінде, 15 жастағы оқушылардың 10%-
дан астамы үздік нәтиже көрсеткен. 
Қазақстандағы оқушылардың шамамен 51%-ы математикалық сауаттылық бойынша 2 
немесе одан жоғары деңгейге жетті (ЭЫДҰ орташа көрсеткіші: 76%). Оқушылар тікелей 
нұсқауларсыз (қарапайым) жағдайды математикалық түрде қалай көрсетуге болатындығын 
түсіндіре және тани алады (мысалы, екі баламалы бағыт бойынша жалпы қашықтықты 
2
64
49
16
23
24
0
10
20
30
40
50
60
70
Кем дегенде бір пән бойынша 
үздік орындаушылардың үлесі
Оқудағы үлгерімі төмендердің 
үлесі
Математикадан үлгерімі 
төмендердің үлесі
Қазақстан
ЭЫДҰ

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінің Хабаршысы, №1 (71), наурыз, 2023 
Педагогика және психология 
155 
салыстыру немесе бағаларды басқа валютаға айырбастау). ЭЫДҰ елдері бойынша орта 
есеппен оқушылардың 76%-ы математикадан кем дегенде 2-деңгейге жетті. 
Қазақстанда оқушылардың 2%-ы математикадан 5 немесе одан жоғары деңгейде балл 
жинады (ЭЫДҰ орташа көрсеткіші: 11%). Алты Азия елдерінің оқушылары ең көп үлесіне 
ие болды: Пекин, Шанхай, Цзянсу және Чжэцзян (Қытай) (44%), Сингапур (37%), Гонконг 
(Қытай) (29%), Макао (Қытай) (28%), Қытайлық Тайбэй (23%) және Корея (21%). Бұл 
оқушылар күрделі жағдайларды математикалық түрде модельдей алады және олармен күресу 
үшін сәйкес есептерді шешу стратегияларын таңдап, салыстыра және бағалай алады. 
Қазақстандағы оқушылардың шамамен 40%-ы жаратылыстану пәндері бойынша 2 
немесе одан жоғары деңгейге жетті (ЭЫДҰ орташа көрсеткіші: 78%). Бұл оқушылар таныс 
ғылыми құбылыстардың дұрыс түсіндірмесін тани алады және мұндай білімді қарапайым 
жағдайларда берілген деректер негізінде қорытындының жарамдылығын анықтау үшін 
пайдалана алады. 
Қазақстанда студенттердің 6% пайызы жаратылыстану пәндері бойынша үздік 
орындаушылар болды, яғни олар 5 немесе 6-деңгейдегі (ЭЫДҰ орташа: 7%) біліктілікті 
көрсетті. Бұл оқушылардың жаратылыстану және ғылым туралы білімдерін әртүрлі 
жағдайларға, соның ішінде бейтаныс жағдайларға шығармашылық және дербес қолдана 
алуын білдіреді. 
Әлеуметтік-экономикалық жағдайға байланысты меншікті капитал бойынша 
Қазақстандағы мүмкіндігі шектеулі оқушылардың шамамен 1%-ы оқу сауаттылығы бойынша 
үздік нәтиже көрсетті. ЭЫДҰ елдері бойынша орта есеппен, мүмкіндігі шектеулі 
студенттердің 17%-ы және қолайсыз студенттердің 3%-ы оқуда үздік нәтиже көрсеткен. 
Әлеуметтік-экономикалық мәртебе PISA-ға қатысушы барлық елдерде математика 
мен жаратылыстану пәндері бойынша нәтижелердің күшті болжамы болды. Ол 
Қазақстандағы PISA 2018 математика көрсеткіштерінің 2%-ын (ЭЫДҰ елдері бойынша орта 
есеппен 14%-бен салыстырғанда) және жаратылыстану пәндері бойынша көрсеткіштерінің 
3%-ын (ЭЫДҰ орташа вариацияның 13%-ымен салыстырғанда) құрады. 
Қазақстандағы мүмкіндігі шектеулі оқушылардың 16%-ға жуығы Қазақстандағы оқу 
үлгерімінің ең жоғарғы ширегінде ұпай жинай алды. ЭЫДҰ елдері бойынша орта есеппен 
мүмкіндігі шектеулі оқушылардың 11%-ы өз елдерінде оқу бойынша ең жоғары 
көрсеткіштердің қатарында балл жинады [4]. 

жүктеу/скачать 176.82 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: