Педагогикалық институты аманжол күзембайұлы еркін әбіл тарихнам а
Ә.Х.Марғұлан атындағы Археология институты
жүктеу/скачать 0.67 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кемел Ақышев
- Смағұлов Оразақ (1930)
- Этническая геногеография Казахстана»
- Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың ортағасырлық қала мәдениеті (VІ–ХVІІІ ғасырлар)»
| Ә.Х.Марғұлан атындағы Археология институты. Қазақ КСР Министрлер Кабинетінің 1991 жылы 28 тамыздағы № 496 «Ә.Х.Марғұлан атындағы Археология институтының құрылуы туралы» қаулысы бойынша Тарих, археология және этнография институтынан бөлініп шықты. Еліміздегі археология ғылымының басты үйлестіруші әрі ұйымдастырушысы ретінде институт өз жұмысын абыроймен орындап келеді.
Кемел Ақышев – (1924) – археолог, тарих ғылымдарының докторы, қазақ археология ғылымының негізін қалаушылардың бірі. 1950 жылы Қазақ университетінің тарих факультетін бітіреді. КСРО ҒА Археология институтына аспирантураға түсіп, 1953 жылы кандидаттық диссертациясын қорғайды. 1955 жылы Қазақ КСРО ҒА Тарих, археология, этнография институтының археология бөлімінің меңгерушісі, содан кейін ҚР ҰҒА Археология институтының бас (негізгі) ғылыми қызметкері болады. 2000 жылы, Еуразия Ұлттық университетінде археологиялық реконструкцияның лабораториясын ұйымдастырды. 1950 жылдардың соңында К.Ақышевтің қазба жұмыстары кезінде табылған сақ дәуіріне жататын Бесшатыр қорымы оның ғылыми өмірбаянынан ерекше орын алады. Көне және орта ғасырлардағы Қазақстан ескерткіштерің әлемдік маңызы зор Есік обасынан табылған «Алтын адам» (б.з.б. V–IV ғасырлар), Бесшатыр (б.з.б. VІ–V ғасырлар), Отырар жәдігерлерін ашып зерттеді. Қола, ерте темір дәуірлерінің мәдениеттерін кезеңдеу және мерзімдеу мәселелерін анықтады. Қазақстан тарихының негізгі тұжырымдарын жасауа белсене қатысты. Орталық Азия өркениеті жүйесінде ежелгі Қазақстанның орнын айқындауға елеулі үлес қосты. 1998 жылдың күзінде Кемел Ақышев басқарған археологиялық экспедиция Астана қаласынан 5 шақырым жердегі Бұзықты көлінің жағалауынан байырғы мекен – Бозоқ қаласының жұртын тапты. Смағұлов Оразақ (1930) – белгілі қазақ ғалымы. Алғашқы антрополог, тарих ғылымдарының докторы (1984), ҰҒА толық мүшесі (1994). Қазақ мемлекеттік университетінің тарих факультетін бітірген (1955). 1957 жылдан бастап ҚР ҰҒА тарих және этнология институтында лаборант, кіші ғылыми қызметкер, аға ғылыми қызметкер, бөлім басшысы, лаборотория басшысы қызметтерін атқарды. 1956–1957 жылдары Алматы мемлекеттік медицина институтында, 1958 жылы Москва университетінің биология факультеті жанындағы антропология ғылыми-зерттеу институтында стажерлық іс-тәжрибеден өтті. 1958–1961 жылдары КСРО ҒА этнология және антропология институтында аспирантурада оқыды. Адамның антропологиялық ерекшеліктерін тарихи дерек ретінде қарастырып қазақ халқының шығу тегін анықтауда ғылымға үлкен үлес қосты. Тарихи зерттеулерде жаратылыстану ғылымдарың материалдарын пайдалана отырып ол қазақ халқының автотондығын,қазақтың биологиялық тұрғыдан жүз, руға қатысты еш айырмашылығы жоқ екендігін, антропологиялық тұрғыдан 4 мың жыл жасап келе жатқан біртұтас бөлуге келмейтін антропогиялық ұжым, гомогендік популяция, яғни қазақ этносының биологиялық, генетикалық ұлттық бірлігін дәлелдеді. ХХ ғасырдың 60-жылдарынан бастап республика өңірлеріне экспедиция ұйымдастырып, зерттеу жұмыстарын жүргізді. Үнді-Кеңес (1974–1975), Қазақ-Моңғол (1991–1993), Қазақ-Италия (1993–1994) бірлескен антропологиялық экспедиция жұмыстарына қатынасты. 1993–1994 жылдарда таулы аймақтардағы тұрып жатқан қазақ, қырғыз халықтарын зерттеп, әлемдік деңгейдегі конгрестерде 20-дан артық баяндама жасады. Бұл Орталық Азиядағы тау өңіріндегі халықтардың морфофизиологиялық қалыптасуы туралы алғашқы жүргізілген экспедициялық зерттеулер еді. Бұл зерттеулер Италиядағы Болон университетінің антропология институтымен бірігіп өткізілді. 100 ден артық ғылыми еңбектердің авторы. Оның ішінде 9 шығарма шет ел тілдерінде жариияланған. Ғалымның негізгі жетістігі Қазақстан жерінің көне замандағы және осы күнгі тұрғындарының генетикалық сабақтастығы,тарихи процестің тұтастығы, қазақ генеқорының бірлігі, халқымыздың тарихи кезеңдерінің реті, жергілікті және кірме популяциялардың қазақ этносының қалыптасуына әсері жөнінде ғылыми негізделген, антропологиялық материалдармен дәләлденген қорытынды жасауы. О.Смағұловтың ғылымдағы жолы оңай болған жоқ. Академия және институт басшылары оның ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижесін кейде түсіне бермеді. Әрбір экспедицияны ұйымдастыру оңайға түспеді. Оның үстіне кейбір әріптестері оның жұмысына кедергі жасауға тырысты. 1977 жылы «Этническая геногеография Казахстана» (серологические исследовании) деген 10 баспа табақ еңбегі жарық көрді. Адамның қан жүйелерін зерттейтін ғылымды серология деп атайды. Сол еңбекте қазақтың айтып жүрген үш жүзінің антропологиялық, генетикалық, популяциялық тұрғыдан айырмашылығы анықталды. Дегенмен Қазақстан Орталық партия комитетіне «домалақ» арыз түсіп, еш дәлелсіз кітап өртелді. Оған қан жүйелеріне қарап қазақтарды руға, жүзге бөліп жатыр деген айып тағылды Қазақ археология ғылымына елеулі үлес қосқан тұлғалардың бірі Карл Молдахметұлы Байпақов (1940) – тарих ғылымдарының докторы (1991), профессор (1995), Қазақстан Ұлттық Ғылым Академиясының академигі (2003) Қазақстанның еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері (1998). Ленинград (1964, қазіргі Санкт-Петербург) мемлекеттік университетін бітірген. Қазақстан ҒА Тарих, археологиялық және этнологиялық институтында кіші (1966–1971), аға ғылым қызметкер (1971–1973), бөлім меңгерушісі (1973–1988), археологиялық ортаның жетекшісі (1988–1991), институт директорының орынбасары (1991) қызметтерін атқарды. 1991 жылдан Археология институтының директоры. «Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың ортағасырлық қала мәдениеті (VІ–ХVІІІ ғасырлар)» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғады. Қазақстанның ортағасырлық қалалары тарихын, қала мен дала арасындағы өзара байланысты зерттеп, ғылымда жаңа бағытты дамытты. ЮНЕСКО ұйымдастырған «Жібек жолы»халықаралық экспедициясына Қазақстан тарапынан жетекшілік етті (1991). ЮНЕСКО-ның Орт. Азия тарихымен айналысатын Халықаралық ғылыми комитетті мен «Ұлы Жібек жолы» Қазақстан ұлттық комитетінің мүшесі. К.Байпақов 22 монография, 200-ден астам ғылыми мақаланың авторы. Ш.Ш.Уәлихановатындағы сыйлық лауреаты (1986). жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|