Педагогикалық сериясы 1997 жылдан бастап шығады вестник
жүктеу/скачать 0.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| Материалдар мен әдістер
Физика сабағы тәжірибелік сабақ болғандықтан, оқушыларға теориялық мәлімет беріп, физикалық процесстер мен құбылыстарды, заңдылықтарды ауызша немесе бейнебаян арқылы көрсетуден гөрі, өздеріне жасатып, көрнекі түрде көрсету, берілген білімнің сапасын арттырады. бұл баяндамада Күн энергиясын электр энергиясына түрлендіруді оқытудың тәжірибелік жұмыстары көрсетілген. сонымен қатар Күннен энергия өндіру механизімін түсініп қана қоймай, қандай физикалық құбылыстарды жеңіл түсінуіне мүмкіндік жасайтындығы қарастырылған [5-8]. нәтижелер мен талқылау Күннің негізгі қуат көзі гелий мен сутегі екендігі бізге белгілі. Күннің өзі белгілі бір процесстердің орын алуының қайнар көзі болып табылады. жер шарындағы барлық табиғат процесстердің орын алуы Күннен алынатын энергия есебінен жүзеге асады. – судың табиғатта айналымы: судың булану процесі осы Күннен түсетін энергия нәтижесінде жүреді. жер бетіндегі ауаның ылғалдылық мөлшері, ауа температурасының жоғарлауы немесе төмендеуі де Күн энергиясына тікелей байланысты. – Фотосинтез: табиғаттағы көмір қышқыл газы мен оттегінің тепе- теңдігі бұзылмай, өсімдіктердің өсуі де осы Күн сәулесінің арқасында. – атмосферадағы циркуляция: ауа массасының араласуы да Күн энергиясы арқылы жүзеге асады [10]. Ұсынылып отырған әдістемелік құрал осындай процесстерді оқушының егжей-тегжейлі түсінуіне мүмкіндік жасайды. сабақ үдерісінде химия, биология, экология пәндерімен пәнаралық байланыс жүзеге асады. Әдістемелік құрал 34 сағатқа жоспарланған.соның алғашқы 5 сағатына тоқталып өтейін (2 – кесте). Кесте 2 – Ұсынылған әдістемелік құралдың тақырыптық бөлінісі № тарау атауы сабақтың тақырыбы сағат саны 1 Кіріспе баламалы энергия көздері 1 2 жылу құбылыстары Күннен энергия өндірудің жолдары 1 3 Күн коллекторлары 1 4 Фотоэффект құбылысы 1 5 Күн батареяларын модельдеу 1 142 Торайғыров университетінің Хабаршысы, ISSN 2710-2661 Педагогикалық сериясы № 1. 2023 алғашқы сабақта баламалы энергия көздері ұғымына сипаттама бере отырып, сабақтың мақсатын ашуда «Кластер» әдісін қолдануға болады. оқушылар баламалы энергия көздерінің адамзатқа қажеттілігін, экологиялық жағынан таза, сарқылмайтын энергия көздеріне шолу жасайды. Күн сәулесінің энергиясы арқылы қандай табиға процесстер орын алатындығын талқылайды. бұл өз кезеңінде физикалық шамалардың белгіленуін, шамалардың халықаралық бірліктер жүйесіндегі өлшем бірлігін еске түсіруге мүмкіндік береді. Мысалы: температураның цельция, Кельвин, Фарангейт бірліктерін талқылап, төмендегі тапсырманы ұсынуға болады (3-кесте). Кесте 3 – температура бірліктері бойынша оқушы ұсынылатын тапсырма Цельций Кельвин Фарангейт 25 - - - 35 - - - 45 Келесі сабақтарда Күннің энергиясын электр энергиясына түрлендірудің әдістері қарастырылады. Күн энергиясын электр энергиясын түрлендірудің әдістері білім алушыларға топтық жұмыс ретінде ұсынуға болады. бұл тақырыпты, Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің «баламалы энергия көздері» атты зертханалық жұмыс орнына оқушылармен барып, тәжірибе жүргізіп, зерттеу сабағы ретінде өткізуді жоспарлап отырмын (1-сурет). сурет 1 – «баламалы энергия көзі» зертханасы 143 Вестник Торайгыров университета, ISSN 2710-2661 Серия Педагогическая № 1. 2023 Фотоэффект заңдылығын жете түсіну мақсатында мынандай тәжірибелік жұмыс жүргіземіз. Картонды алып, оған жылтыр қағазды жабыстырамыз. осы картонға 8 лезве жабыстырып, екі жағына жалғағыш сымдар орналастырамыз. Кішкентай ойыншық желдеткіш немесе ойыншық қуыршақтың ішіндегі лампаны орналастыруға болады. Күннің астына қойып, біраз уақыт бақылаймыз. біраз уақыттан кейін ойыншық лампаның әлсін-әлсін жарық шығаратынын байқауға болады. осы тәжірибені білім алушылардың өздеріне жасата отырып, герц, столетов тәжірибелерін, қатты, сұйықтар жарықтың әсерінен электрондардың ұшып шығу құбылысын, фотоэлектрондардың максималды жылдамдығы түсіп тұрған жарықтың қарқындылығына емес сәуленің жиілігіне тәуелділігін, фотоэффектінің қызыл шекарасы ұғымдарын меңгертуге болады (2-сурет). сурет 2 – Фотоэффект құбылысы сонымен қатар сабақты бекіту мақсатында саралау тапсырмасын (есептер) ұсыну тиімді. бұл тәжірибеде қолданылатын желдеткіш моделін де оқушыларға жасату еш қиынға соқпайды. Күн энергиясын электр энергиясына түрлендіруде маңызды орын алатын күн коллекторлары. сондықтан алдыңғы екі тақырыпта білім алушылар баламалы энергия көздері туралы толық мәлімет алып, қарапайым тәжірибе жасау арқылы білімдерін толықтырса, ары қарай күн коллекторының жұмыс 144 Торайғыров университетінің Хабаршысы, ISSN 2710-2661 Педагогикалық сериясы № 1. 2023 жасау принциптерімен, құрылысымен, міндетімен таныса отырып, күн коллекторының моделін жасайды. ол үшін жылу сақтағыш альюминий фолганы алып, тақтайшаға (фанера) бекітіп, төрт жағын ағашпен (рейка) бекітеді. сонымен қатар жеңіл қозғалту үшін дөңгелектер орнатамыз. ескі тоңазытқыштың жылу спиралін алып (змейвик) коллекторға орнатамыз. Конденсаторды желімдеп орап шығамыз. сыртын молдір пленкамен екі-үш қайтара орап шығамыз. жылу спираліне резеңке трубканы кигіземіз осы трубканы насосқа орнатамыз. Күн батареяларын алып оны коллектормен жалғаймыз. білім алушылар біраз уақыттан кейін судың температурасының арта бастағанын байқайды. Мұғалімінің басшылығымен осы тәжірибелік жұмысты орындау арқылы электр тогы, кернеу, амперметр, вольтметр, ЭҚК, потенциалдар айырымы т.б физикалық шамалар мен өлшеуіш құралдармен танысады. тәжірибелік сабақты есеп шығартумен ұштастыру арқылы баланың пәнге қызығушылығын арттыруға болады. Келесі сабақта күн батареяларын модельдеу т.б. тақырыптармен жалғасады. 34 тақырыптың барлығы дерлік тәжірибе жасау, зерттеу жүргізу, есептеу дағдыларын жүктеу/скачать 0.59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|