Тақырып №2: Білім қорын сипаттау модельдері. Фреймдер. Формальды логикалық модель

Әртүрлі пәндік облыстарға арналған білім қорын сипаттаудың көптеген әдіс-тәсілдері бар. Олардың көпшілігі төмендегі кластарға біріктіріліп, жіктеледі:

• 
  фреймдер;
  
• 
  формалды логикалық модельдер;
  
• 
  семантикалық модельдер;
  
• 
  өнімдік моделі.
  

• 
  Фрейм құрылымдар, ұғымдар мен обьектілерді (қарыз, вексель, кепілдік) белгілеу үшін қолданылады.
  
• 
  Фрейм - рольдер ретінде (менеджер, кассир, клиент);
  
• 
  фрейм – сценарийлер түрінде (бонкроттық, акционерлерді жинау, туған күн иелерінің тойы);
  
• 
  фрейм – жағдайлар (дабыл, авария, құрылығылардың жұмыс режимдері) және т.б.
  

P(P=120) T(t>30)→(PМұндағы предикаттар: Р=120 температурада 120 0С жеткізілген бідіруін ақиқат пікір. T<30 пештің қосылғанның 30 минуттан аспағандығын білдіретін ақиқат пікір. Р30 – 30минут асқандығын білдіреді. P

Семантикалық модельдер. Семантика символдар мен обьектілер арасындағы қатынасты белгілейтін ғылым, яғни белгілер мағынасын анықтайтын ғылым. Семантикалық термині «мағыналық» не «мәндік» мағынасын береді. Семантикалық тор – бұл бағытталған графтар. Олардың төбелері ұғымдары, ал доғалар – олардың арасындағы қатынастар. Ұғым ретінде абстрактілі немесе нақты обьектілер алынады. Ал қатынастар – бұл «бөлігі бар», «тиісті», «сүйеді» типті байланыстар. Семантикалық тордың сипаты мен ерекшелігі қатынастардың 3 типінің міндетті болуы болып саналады.

• 
  Класс-класс элементі (гүл - раушан);
  
• 
  Қасиет – мән элементі (түс-сары);
  
• 
  Мысал –класс элементі(раушан–қызыл).
  

Ұғымдар арасындағы қатынас тиісті байланысты семантикалық тордың бірініші жіктелуі көрсетуге болады:
Қатынас тиістінің саны бойынша:

• 
  біртекті (қатынастар жалғыз тиістілермен);
  
• 
  біртипті емес (қатынастың әртүрлі типімен);
  

Қатынас типі бойынша:

• 
  Бинарлы (мұнда қатынас 2 обьектіні байланыстырады);
  
• 
  N-арлы (2 ұғымнан деп аталатын ұғымдарды байланыстыратын арнайы қатынас);
  

Семантикалық торда көбінесе келесі қатынастар қолданылады:

• 
  «бөлік-бүтін» типті байланыс;
  
• 
  функционалды байланыстар (әдетте «өндіреді» , «ықпал етеді» етістіктерімен әректе анықталады).
  

Өнімділік моделі ережелерге негізделген білімдерді «егер(шарт), онда(әрекет)» сөйлемдері арқылы бейнелеуге мүмкіндік береді. «Шарт» (антецедент) ретінде білімдер қорында іздеу жүргізілетін қандай да бір сөйлем – «үлгі» түсіндіріледі, ал «әрекет» (консеквентном) –іздеудің сәтті нәтижесі кезінде орындалатын әрекет. Мұндай білімдер қорында мәлімет шығару механизмі екі түрге бөлінеді: тікелей (деректерден мақсатты іздеуге дейін) немесе кері ( мақсаттан деректерге дейін) шығару.
Білімдер–білімнің өнімділік моделінен ережелерді алатын ережелерді алатын ережелер интерпретаторы немесе шығару машинасы іске қосылатын негіз ретінде фактілер қорында сақталатын бастапқы фактілер. Өнімдік модель–көбінесе өнеркәсіптік сараптау жүйелерінде қолданылады. Олар сараптаушы жүйені әзірлеушілерді өздерінің көрнекілігімен, жоғары мобильділігімен, өзгеріс, толықтыру енгізу жеңілдігі мен логикалық шығару механизмінің қарапайымдылығымен тартады. Өнімдік тәсілді іске асыратын бірқатар программалық құралдар бар: OPS 5 тілі; EXSYS Professional, Kappa, ЭКСПЕРТ сияқты «бос» немесе «қабықша» сараптау жүйелері; ЭКО, ПИЭС құралдық жүйелері; СПЭИС және т.б.
Бақылау сұрақтары

1. 
   Білім қорын сипаттау модельдеріне шолу жасаңыз.
   
2. 
   Мағлұматтарды графтар түрде сипаттау моделi қалай аталады?
   
3. 
   Фрейм деген не?
   
4. 
   Фреймдер жүйесiнде сипатталған слот мәнi белгiсiз болса, онда фрейм қалай аталады?
   
5. 
   Семантикалық модельдің негізгі ерекшелігі қандай?
   
6. 
   Білім қоры дегенді қалай түсінесіз?
   
7. 
   Өнімдік модельге сипаттама беріңіз.
   
8. 
   Логикалық модель туралы не білесіз? Олардың басқа модельдерден қандай ерекшелігі бар? Салыстыра отырып, мысал қарастырыңыз.
   
9. 
   Слот деген не?
   
10. 
    «Шарт...әрекет» сөйлемдеріне негізделіп құрылатын модель қалай аталады?
    

жүктеу/скачать 2.35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: