ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені қарым-қатынас психологиясы 5В010200 «Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі» мамандығына арналған ОҚУ-Әдістемелік материалдар

1.Қарым – қатынас мәдениетін дамыту жолдары

2.Сөйлеу өнері мен этикеті

Әдебиеттер:

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
11-дәріс. Келіспеушілік.

Мақсаты: Келіспеушілік туралы жалпы түсінік беру. Келіспеушілікті шешу жолдары жайлы мағлұмат беру.

Дәрістің мазмұны:

Келіспеушілік және оның құрылымы. Келіспеушіліктің пайда болу себептері және оның зардаптары. Келіспеушіліктер классификациясы. Келіспеушілік жағдайындағы әдепсіз қылықтардың себептері. Келіспеушілікті шешу жолдары. Стресс және стрестік жағдайлар. Келіспеушіліктегі қылық этикасы. Келіспеушілік жағдайын шешудің этикалық қағидалары.

Келіспеушііліктер әртүрлі себептердің салдары болуы мүмкін. Педагогикалық ұжымдағы тұлғааралық келіспеушіліктер бірлескен педагогикалық әреқет процесінде орныққан өзара байланыстың бұзылуына байланысты туындайды. Ол педагогикалық қызметке байланысты мұғалімдер, басшылар арасыңдағы іскерлік сипаттағы байланыс болуы мүмкін.

Педагогикалық ұжымда орын алатын келіспеушіліктің негізгі үш тобын бөліп көрсетуге болады. Бірінші топ - кәсіптік-педагогикалық әрекетті максатқа жетуге кедергі келтіретін, іскерлік байланыстардың бұзылуынан туындайтын кәсіптік келіспеушіліктер. Бұндай келіспеушіліктер жұмыстағы ынтасыздықтан, мұғалімдердің әрекет мақсатын түсінбеуінен және өз ісін жете білмеуінен туындайды. Екінші топ - педагог мінез-құлқының өзара қатынас нормасына сай келмеуіне, сол сияқты мінез-қүлық пен іс-әрекеттің ұжым мүшелерінің бір-бірінен күткен талаптарына сай келмеуінен туындайды. Ол педагогтың өз әріптестеріне жене оқушыларға көрсеткен әдепсіздігі, кәсіптік этика нормаларының бұзылуы, ұжым талабын орындамау және т.б. түрінде көрініс береді. Үшінші топ — педагогикалық процестерге қатысушылардың мінез бен темпераменттік ерекшеліктері негізінде тұлғалық сәйкессіздіктен туындайтын келіспеушіліктер. Бұл топты негізінен ұстамдылық, өзіне деген бағасы мен пікірінің аса жоғары болуы, эмоциялық тұрақсыздығы, шамадан тыс өкпешілдігі сияқты сапалар құрайды.

Келіспеушілікті реттеу мынадай қисынды әрекеттердің бірізділігінен тұрады: келіспеушіліктің алдын алу; пайда болған жағдайда келіспеушілікті үйлестіру, жою; келіспеушілік ахуалды шешудің ең оңтайлы шешімін қабылдау; келіспеушіліктің түйінін шешу. Келіспеушілікті алдын алу кезінде сол адамның неге осылай жасағандығын анықтаудың маңызы зор. Мектеп басшысы қалыптасқан келіспеушілік ахуалға немқұрайлы карамауы тиіс, сондықтан ол келіспеуші жақтарды ашық әңгімеге тартып қальштасқан жағдайды бірге талдап, талқылауы тиіс. Келіспеушілікті басқару кезеңінде басшы жеке әңгімелесіп, келіспеуші жақтарды алдағы кездесуге, араласуға психологиялық тұрғыдан дайындауы тиіс.

Егер келіспеушілікті бастапқы кезеңінде келістіру мүмкін болмаса, онда оны шешудің тактикасы мен стратегиясы жасалуы керек. Оны мектеп директоры немесе оның орынбасарлары іске асырады, қажет болған жағдайда ұжымдық шешім қабылданады. Ол бойынша келіспеуші ұжым мүшелеріне біршама уақыт бір-бірімен араласпау немесе ол араласуды шектеу туралы шарт қойылуы мүмкін. Кәсштік келіспеушіліктер енбек жағдайын, оқу-тәрбие процесін өзгерту, мектеп жұмысының тәртібіне түзету енгізу арқылы реттеледі. Ал тұлғалык сәйкессіздіктен туындаған келіспеушілікті жою күрделі болады. Бұндай жағдайда басшы келіспеуші жақтарға өзге де пікірлердін өмір сүруін мойындататындай шешім қабылдайды.

Коммуникация кезіндегі кедергілер.коомуникативті кедергілер- қарым-қатынасқа түсушілер арасындағы ақпарат алмасудағы тосқауылдар. Коммуникация кезінде белгілі бір тосқауылдар пайда болуы мүмкін. Кедергі түсінігі, оның әлеуметтік –мәдени ерекшеліктері және қатынастары туралы айтуға болады.

Ақпарат алмасудың өзінде фонетикалық түсініспеушіліктен туындауы мүмкін. Оны, негізінен, түсініксіз, тез сөйлеу, жаңылтпаш сөйлеу және де өзге қателіктерден тұратын паразит дыбыстардың болуымен түсіндіреді. Өзара ішкі қатынасқа стилдік кедергілер де әсер етуі, сонымен қатар реципиенттің психологиялық көңіл күйі де болуы мүмкін.

1.Келіспеушілік жағдайларына мысал келтір

2.Келіспеушілік жағдайын шешу жолдары

Әдебиеттер:

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
12-дәріс. Дауласу және пікірталас, олардың психологиялық ерекшеліктері

Мақсаты: «Дауласу», «пікірталас», «сөзбен қағысу» түсініктеріне анықтама беру.

Дәрістің мазмұны:

Дауласу түрлерін классификациялау. Дауласу мәдениеті. Дауласудағы сендірудің психологиялық тәсілдері: дауласуға қатысушыларға әсер ету тәсілдері; дауласудағы сұрақтар және оған жауап түрлері; әділетсіз тәсілдер, ерікті және еріксіз амалдар.

1.Дауласудан шығу жолдары

2.Әсер ету тәсілдері

Әдебиеттер:

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
3. СЕМИНАР САБАҚТАРЫ

Тақырып - 1. Қарым - қатынас әлеуметтік - психологиялық проблема ретінде

Жоспары:

Қарым - қатынас түсінігін анықтау. Қарым- қатынастың пайда болуы және дамуы. Қарым - қатынас мазмұны. Қарым - қатынас құралдары. Қарым- қатынас процесіндегі әсер ету механизмдері. Қарым - қатынас стилі. Қарым - қатынастың психологиялық және педагогикалық аспектілері.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып -2. Қарым - қатынас, оның түрлері.

Жоспары:

Қарым-қатынас түрлері: іскерлік қарым - қатынас, жеке өзара қарым-қатынас, топтық қарым-қатынас, көпшілік қарым-қатынас және т.б. Ұзақтығы және аяқталуы бойынша: қысқа және ұзақ уақытты; аяқталған және аяқталмаған немесе үзілген.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып - 3. Қарым-қатынас техникасы мен тәсілдері.

Жоспары:

Қарым - қатынастың перцептивті жағынан сипаттамасы. Әлеуметтік перцепция түсінігі әлеуметтік перцепцияның кезендері: алғашқы қабылдау және эмоциялық бағалау; қарым - қатынастағы серіктесінің жеке ерекшелігін түсіну және оның қылықтарын бағалау; қарым - қатынастағы серіктесінің адамгершілік - мәдени мінез - құлқының дамуын болжау; өзінің мінез -құлкының адамгершілік стратегиясын құру. Әлеуметтік перцеицияның психологиялық механизмдері: идентификация, эмпатия, рефлексия және

аттракция.

Қарым - қатынастың коммуникативті жағының сипаттамасы. Коммуникативті қарым - қатынастың құралдары. Қарым-қатынастағы кедергілер, бедел, түсінбеу.

Қарым - қатынастың интерактивті жағының сипаттамасы. Андреева Г., Бодалев А, Леоньтев А, Петровский Л. зерттеулері.

Әдістемелік нұсқау: Практикалық сабаққа даярлану барысында қарым - қатынастың коммуникативті, интерактивті, перцептивті жақтарына сипаттама беріңіз. Коммуникативті қарым - қатынастың құралдары туралы толық мәлімет беру керек.

Әдебиеттер:

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып - 4. Қарым - қатынастағы вербальды емес құралдар

Жоспары:

Вербальды емес құралдар туралы түсінік. Вербальды емес құралдардың қарым - қатынастағы маңызы. Әңгімелесушілердің ішкі жағдайын, олардың қимыл- қозғалысы, мимикалары арқылы танып білу. Көз және ерінмен берілетін белгілер. Жалғандықты білдіретін мимика, қимыл - қозғалыстар. Вербальды емес қозғалыстың маңызы.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып- 5. Қарым-қатынас және жеке бастық қатынастар

Жоспары:

Басқарудағы қарым - қатынастың мәні мен орны. Шағын топ және ұжым туралы түсінік. Топтағы қарым - қатынас және оның құрылымы. Шағын топтағы әлеуметтік биліктің құрылымы. Топтағы және ұжымдағы өзара қатынастар.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып - 6. Жеке бас аралық психикалық өзара әрекеттесу формалары.

Жоспары:

Психологиялық технология туралы түсінік. Қарым-қатынас этикеті. Жеке шара қатынастағы іскерлік карым - қатынас этикетінің психологиялық және педагогикалық технологиясы. Психологиялық -педагогикалық және этикалык талаптар және ережелер. Субординация түсінігі.Қарым - қатынастағы бедел.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып - 7. Қарым - қатынас этикасы

Жоспары:

Этика туралы жалпы түсінік. Этика, мораль, адамгершілік түсініктерінің арақатынасы. Кәсіби этиканың қалыптасуы. Мораль құрылымы және функциялары. Қылық және сана, адамгершілік қатынаста мәні. Мораль категориялары және оның классификациясы. Іскерлік этикасы, оның қалыптасуы. Қарым - қатынас этикасын дамыту.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып - 8. Педагогикалық қарым - қатынастың психологиялық аспектілері

Жоспары:

Педагогикалық қарым - қатынас туралы түсінік. Қарым - қатынас үрдісіндегі өзара әрекеттесу рөлі. Коммуникативті міндеттері. Коммуникативті іскерлік және комуникативті қабілеттілік. Қарым -қатынасты дамыту. Коммуникативті әсер етудің тиімділігін жетілдіретін құралдар.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып - 9. Көпшілік алдында сөйлеудің психологиялық

ерекшеліктері

Жоспары:

Шешендік өнер туралы түсінік. Сөйлеуге даярлану. Көпшілік назарын өзіңе аудару тәсілдері. Сөйлеуді аяқтау және қорытындылау. Іскер адамның сөйлеу мәдениеті. Психологиялық мәдениеті. Логикалық мәдениеті.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып -10. Қарым - қатынас мәдениеті

Жоспары:

Әңгімелесу барысындағы сөйлеу мәдениеті. Іс барысындағы әңгімелесуге қойылатын негізгі талаптар. Сөйлеу этикеті. Іскерлік әңгімелесу барысындағы логикалық мәдениет. Қарым- қатынастағы әңгімелесу барысындағы психологиялық мәдениет. Әңгіме барысында жағымды психологиялық климатты қалыптастыру.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып-11. Келіспеушілік.

Жоспары:

Келіспеушілік туралы жалпы түсінік. Келіспеушілік және оның құрылымы. Келіспеушіліктің пайда болу себептері және оның зардаптары. Келіспеушіліктер классификациясы. Келіспеушілік жағдайындағы әдепсіз қылықтардың себептері. Келіспеушілікті шешу жолдары. Стресс және стрестік жағдайлар. Келіспеушіліктегі қылық этикасы. Келіспеушілік жағдайын шешудің этикалық қағидалары.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995
Тақырып - 12.Дауласу және пікірталас, олардың психологиялық ерекшеліктері

Жоспары:

«Дауласу», «пікірталас», «сөзбен қағысу» түсініктерінің анықтамасы. Дауласу түрлерін классификациялау. Дауласу мәдениеті. Дауласудағы сендірудің психологиялық тәсілдері: дауласуға қатысушыларға әсер ету тәсілдері; дауласудағы сұрақтар және оған жауап түрлері; әділетсіз тәсілдер, ерікті және еріксіз амалдар.

1.Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.

2. Миникес А.В. Деловое общение. М, 1994.

3.Сафронов В.И. Культура общения. -М, 1992.

4.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под.ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995

4. СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ

4.1 Студенттің өздік жұмысын ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқаулық:

Өздік жұмыс тақырыптары, онда қарастырылатын сұрақтар қазақ әдебиеті тарихының өзекті теориялық және методологиялық мәселелерін кеңінен қамтиды. Студенттің білімді өз бетімен алуға ұмтылушылығын, ізденімпаздық кабілетін арттыру мақсат етіледі. Студенттен әр семинардың берілген сұрақтарына тыңғылықты әзірленуі талап етіледі. Ол үшін студент көрсетілген әдебиеттер бойынша әрбір сұрақтың мәнін ашатындай конспект әзірлеуі қажет. Бұл біріншіден, білімінің жүйелілігін, үздіксіздігін қамтамасыз етеді. Екіншіден, дайын конспектінің өздік жұмысты орындау, ОСӨЖ, кезеңдік және қорытынды бақылауға дайындалу барысында пайдасы зор. Қздік жұмыс тақырыбымен танысып алған соң, қажетті әдебиеттерді іріктеп алу керек. Бір сұрақтың айналасында айтылған түрлі авторлардың пікірлеріне іштей салыстырулар жасап, түйінді жерлерін қағаз бетіне түсіру керек. Осы мәселе төңірегіндегі өз ойыңыз қандай, соны дәйектеңіз. Бұдан соң белгілі бір тұжырымды дәлелдеу үшін өзіңіз оқыған көркем туындылардан, сын мақалалардан мысалдар келтіріңіз. Келесі семинарларда алдыңғы өткен сабақтарда дайындаған материалдарыңызды, алған біліміңізді дұрыс пайдалана біліп, жаңа тақырыппен байланыстырып отырыңыз. Әр тақырыпты өткен кезде ұсынылып отырған көркем мәтіндермен мұқият танысып, көрсетілген үзінділерін жатқа оқу қажет. Өздік жұмысты қорғау барысында әдеби мәселелерді меңгерумен қатар мәтінді білу талап етіледі. Емтихан алдында мәтіндік тест алынады.
Әдістемелік нұсқау. СӨЖ тапсырмалары жазбаша жұмыс (бақылау жұмысы) түрінде берілген. Сұрақтарға жауаптарды конспект түрінде дәптерге жазып: 1-кредит бойынша 3,6-апталарда, 2-кредит бойынша 11,14-апталарда СОӨЖ сабағында тексеріледі.

КУРС БОЙЫНША ЖАЗБАША ЖҰМЫС ТАҚЫРЫПТАРЫ

1.Қарым-қатынас туралы жалпы ұғым

3.Коммуникация және оның функциялары мен түрлерi

5.Формалды қарым- қатынас

6.Іскерлік қарым- қатынас.

7.Достардың рухани және тұлғалық қарым-қатынасы.

8.Маникулативтік қарым- қатынас

9.Дауласу және пікірталас, олардың психологиялық ерекшеліктері

10.Қарым- қатынастың тұлға өміріндегі маңызы

11.К.Томастың зерттеулері, түрлері.

12.Педагогикалық қарым-қатынастың психологиялық аспектілері

13.Оқу процесіндегі өзара әрекеттесудің рөлі

14.Жетекші қызметкердің типтік сипаты мен жұмысты басқаруы

15.Ұстаз бен шәкірт арасындағы қатынас

16.Мұғалім мен оқушы арасындағы тартыс

17.Келіспеушілік және оны шешу жолдары

18.Қарым-қатынасты зерттейтін әдістемелер

19.Келіспеушілік

20.Көпшілік алдында сөйлеудің психологиялық ерекшеліктері
ІІ –аралық бақылау

1.Адамдардың қарым – қатынасын зерттеуде американдық психолог Дж.Морено қандай әдісті ұсынған

А)бақылау

В)социометрия

С)экперимент

D)сұхбат

А)Сөйлеу

С)Зейін

Е)Ойлау
3. Перцептивті қарым – қатынас дегеніміз

А)Адамдардың бір - бірін байланыс арқылы қабылдауы

В)Мәлімет алу

С)Ақпарат жеткізу

D)Ым- ишара арқылы жеткізу

Е)Әрекет орнату
4. Қарым – қатынастың философиялық негізі қай шетел ғалымдарының еңбектерінен көрініс тапқан

А)Гальперин.

В)Леонтьев.

С)Выготский.

D)Библер, Батишев, Каган

Е)Запорожец.

А)Байланыс жасау процесі

В)Қоғамдық қатынастарының бір түрі

С)Ақпарат алмасу процесі

D)Адам іс-әрекеттінің түрі

Е)Топтық әрекетті реттеуші

А)паралингвистика

В)Кибернетика

С)Риторика

D)коммуникация

Е)Семиотика

А)М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов

В)Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев

С)Ж.Әбділдин, Қ.Кішібеков

D)Ш.Құдайбердиев, Қ.Жарықбаев

Е)Т.Тәжібаев, А.Байтұрсынов

А)Мәлімет алмастыру

В)Адамдардың бір-бірін байланыс арқылы қабылдауы

С)Индивид әрекетін ұйымдастыру

D)Топтық әрекетін реттеуші

Е)Жеке қажеттіліктерді қанағаттандыру

А)Табиғат, адам

В)Мен, олар

С)Адам, жануар

D)Топ, ұжым

Е)Сөз, жануар

А)Вербальды қарым-қатынас

В)Маскілі қарым-қатынас

С)Тура қарым-қатынас

D)Жанама қарым-қатынас

Е)Іскерлік қарым-қатынас

А)рөлді қарым-қатынас

В)іскерлік қарым-қатынас

С)тура қарым-қатынас

D)вербальды қарым-қатынас

Е)жанама қарым-қатынас

А)перцептивті қарым-қатынас

В)жанама қарым-қатынас

С)педагогикалық қарым-қатынас

D)формальды қарым-қатынас

Е)рөлдік қарым-қатынас

А) либеральды .

В) авторитарлы .

С) демократиялық.

D)қол астына алу.

Е) конфронтация.

А)экономика жүйесі

В)қоршаған орта

С)еліктеу, сендіру, нандыру

D)танымдық процесстер

Е)табиғи құбылыстар

А)Рефлекция, перцепция

В)Коммуникация, интеракция, перцепция

С)Перцепция, коммуникация

D)Интеракция, перцепция

Е)Коммуникация, интеракция

1. 
   Андреева Г.М. Социальная психология. -М.,1996.
   
2. 
   Абрамова Г.С. Введение в психологическую психологию. М.,1997.
   
3. 
   Агеева В.С. Межгрупповое взаимодействие. Социально- психологические проблемы. - М., 1990.
   
4. 
   Шепель В.М. Управленческая психология М., 1984.
   
5. 
   Шепель В. Управленческая этика. М; 1989.
   
6. 
   Айви А. Лицом к лииу. Практическое пособия для освоение приемов и
   навыков делового общения. - Новосибирск, 1994.
   
7. 
   Мелибруда Е.Я. - Ты - Мы. Психологические возможности улучшения
   общения. -М., 1986.
   
8. 
   Рагозин Ю.Т. Секреты общения. -М.,1991.
   

1І.Социальная психология и этика делового общения. Учебное пособие под

ред. Лавриненко В.Л. -М., 1995.
Қосымша әдебиеттер:

12.Соколов В.М. Социология нравственного развития личности. -М.,1986. І3.Фромм Э. Психоанализ иэтика.-М., 1993.

14.Фиппер Р., Юри У. Путь к согласию или переговоры без поражения. -М.,

1990.

16.Внедиктова В.И. О деловой этике и этикете. -М., 1994.

17.Мицич П. Как проводить деловые беседы. -М., 1987.

18. Бароздина Г.В. Психология делового общения. - М., 2001. 295 стр. 19.Федосихина Е.А. Кашник О.И. Звягинцев В.В. Психотехнология и этика

делового общения. Н., 1998.

20.Кузин Ф.А. Культураделового общения. М.₃ 2000. 240стр.