ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Бейорганикалық химия-2» 5В072000 «Бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы» мамандығы үшін ОҚУ-Әдістемелік материалдар

Na₂B₄O₇∙10H₂O + H₂SO₄ = 4 Н₃ВО₃ + Na₂SO₄ + 5H₂O

1.Алюминийді өндірісте алғанда жүретін электролиз процесі;

2.Алюминийдің металл еместермен қосылыстары;

3.Алюминийдің оксидтері,гидроксидтері, қасиеттері;

4.Алюминийдің тұздары, қасиеттері, қолданылуы;

5.Бор, галлий, таллий, индий қосылыстары, қасиеттері;

6.Бор, галлий, таллий, индий металдарын алу, қасиеттері.
VIIIA ТОПТЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
Жалпы сипаттамалары.

Табиғатта таралуы және алынуы.

Физикалық және химиялық қасиеттері.
Периодтық кестенің VIIIA тобына мынандай инертті (салғырт) немесе бекзат газдар жатады: гелий, неон, аргон, криптон, ксенон, радон.

Гелийден басқа инертті газдардың атомдарының сыртқы электрондарының конфигурациясы, ns­²np², ал гелийдікі 1s². n=1 болғанда р-орбитальдардың, ал n=2 болғанда d-орбитальдардың болмауы гелийдің және неонның ерекше инертті болуын, кәдімгі валенттік химиялық байланыс түзе алмайтындығының себебі. Атомды бас квант санының мәнін өзгертіп қоздыру (гелий үшін, 1s→2s, неон үшін 2p→3s) энергиялық тұрғыдан қарағанда мүлдем тиімсіз, себебі оған жұмсалған энергия байланыстар түзілгенде бөлінетін энергия есебінен қайтпайды. VIIIA топтың қалған элементтерінің атомдарында бос nd-орбитальдар бар, сондықтан олардың электрондарын қоздырып, кәдімгі валенттік күштер арқылы химиялық байланыстар түзе алады деуге болады.

Аргоннан басқа инертті газдар сирек кездесетін элементтерге жатады. Инертті болғандықтан олар табиғатта тек қана бос күйінде, негізінде атмосферада, кездеседі; радтоактивті және өте сирек кездесетіні – радон.

Оттек пен азоттың біразын мынадай химиялық реакциялар арқылы байланыстырады:

2Cu + O₂ = 2CuO

3Mg + N₂ = Mg₃N₂

2CaC₂ + O₂ = 2CaO + 4C

CaC₂ + N₂ = CaCN₂ + C

Ядроның маңында 2, 10, 18, 36, 54 және 86 электрон (сыртқы қабатта гелий атомында 2, қалғандарында 8 электрон болмағандықтан олар өзара қосылысып екі атомды молекулалар түзбейді, қалыпты жағдайда инертті газдардың барлығы да моноатомды.

Атомдарының электрондық бұлттары толық бол,андықтан инертті газдардың иондану энергиялары өте жоғары, әсіресе Не-дікі (барлық элементтердікінен жоғары) және Nе-дікі.

He→Ne→Ar→Kr→Xe→Rn қатарында элементтердің атомдық радиустары және полюстену дәрежесі өседі.
Инертті газдардың клатраттары
Қысыммен әсер етіп суда кейбір инертті газдарды еріткенде су қатқан кезде оның мұз тәрізід кеңейген кристалдық торының қуыс-қуысында газдардың атомдары қалып құрамы X^.5,75H₂O (X=Ar, Kr, Xe, Rn) ортақ формуласымен бейнеленетін клатратты гидраттар түзіледі. Мұндай қосылыстарды инертті газдар басқа да заттармен түзеді.

Олардың тұрақтылығына екі фактор әсер етуі мүмкін: инертті газдардың атомдарының полюстену дәрежесі мен мөлшері. Мысалы, клатратты гидраттардың тұрақтылығы Ar→Kr→Xe→Rn қатарында артады. Біріншіден, бұл инертті газдардың атомдарының полюстену дәрежесінің артуына байланысты. Екіншіден, инертті газдардың атомдарының мөлшері өскен сайын олар қуыстарда тығыздау орналасады. Сонымен екі фактор да гидраттардың тұрақтылығын арттырады.

O₂ + PtF₆ = O₂↑ + [PtF₆]^-

Канадалық ғалым Н.Бартлетт қалыпты жағдайда ксенон мен платинаның гексафторидін араластырып гексофторплатинатын (V) синтездейді:

Хе + PtF₆ Хе⁺[PtF₆]^-

Кейіннен оның алған өнімінің құрамы айнымалы: Хе⁺[PtF₆] + Хе⁺[PtF₆]₂, Хе⁺[PtF₆]х (16]^- + ҒХе + [Pt₂F₁₁]^- екендігі анықталды.

Ксенонның гексофторплатинаты (V) таза күйінде реагенттердің қоспасына сұйылтқыш ретінде инертті SF₆-дің артығымен қосқанда түзіледі. Хе[PtF₆] сары түсті кристалдық зат, ауаның температурасында тұрақты, өте күшті тотықтырғыш – мысалы, ол суды оңай тотықтырады:

2Хе[PtF₆] + 6H₂O = 2Xe↑ + O₂↑ + 2PtO₂ + 12HF↑

Осылайша, тек 1962 жылы инертті газдардың кәдімгі химиялық байланыстар арқылы түзілетін ең бірінші қосылысы алынды.

Ксенон жай заттардың ішінде тікелей тек фтормен әрекеттеседі. Термиялық, фотохимиялық, электрлік және басқа да әдістермен активтендірілген ксенон және фтор оңай әрекеттеседі:

Xe + F₂ = XeF₂

Xe + 2F₂ = XeF₄

Xe + 3F₂ = XeF₆

Xe + 4F₂ = XeF₈

Реакция нәтижесінде бірінен-бірі қиындықпен бөлінетін ксенонның әртүрлі фторидтерінің қоспасы түзіледі. Жеке күйінде оларды әртүрлі жағдайларда термодинамикалық және кинетикалық факторларды ескере отырып алады.

Ксенонның дифторидін XeF₂ алу үшін компоненттердің қоспасын (Хе : Ғ₂ мольдік қатынасы 1,3÷2,0) жабық кеңістікте (0,5-27)^.101кПа қысыммен 400-500⁰C аралығында қыздырады.

XeF₂-ді түссіз кристалдық зат, вакуумда қатты күйге бірден балқымай ауысады. Тұрақсыздау, диспропорционалдануға бейім:

2ХеF₂ = Хе↑ + XeF₄

Құрғақ сұйық НҒ немесе SO₂-ді сияқты полюссіз еріткіштерде ериді. Суда жақсы ериді және баяу гидролизденеді:

2ХеF₂ + 2H₂O = 2Xe↑ + O₂↑ + 4HF↑

Сілтілік ортада гидролиз жылдам жүреді:

2ХеF₂ + 4NaOH = 2Xe↑ + O₂↑ + NaF + 2H₂O

ХеF₂-ді судағы ерітінділерінде күшті тотықтырғыштық қасиетке ие болады, әсіресе қышқыл ортада, себебі ХеF₂/Хе жұбының тотықтырғыштық-тотықсыздандырғыштық потенциалы жоғары:

ХеF₂ + 2H⁺ = Xe(г) + 2HF↑ E⁰= 2,64 B

ХеҒ₂-ді табиғаты қышқылдық фторидтермен тұрақты фторкешендер түзуге бейім:

ХеҒ₂ + SbF₅ = [XeF][SbF₆

ХеҒ₂-ді тұз тәрізді қосылыстардың түзілуімен алмасу реакцияларына да қатысады:

ХеҒ₂ + HClO₄ = [XeF][ClO₄] + HF↑

ХеҒ₂ + 2HClO₄ = Xe(ClO₄)₂ + 2HF↑

Қалыпты жағдайда ХеҒ₄-ді түссіз кристалдық зат, көп жағынан ХеҒ₂-ге ұқсайды. Ауаның температурасында қатты күйден бірден газ күйіне балқымай ауысады. Диспропорционалдануға бейім:

2 ХеҒ₄ = 2Хе↑ + ХеҒ₆

ХеҒ₄-ді құрғақ сұйық НҒ-те ериді. Тотықтырғыштық қабілеті ХеҒ₂-нен жоғары: NH₃-ті ауаның температурасында тотықтырады. Mn(II)-ні қышқыл ортада лезде Mn(VII)-ге айналдырады. Органикалық заттарды өршіткінің қатысуынсыз фторлайды (дифторид болса тек өршіткінің қатысымен).

ХеҒ₄-ді қуатты гидролизденеді:

6XeF₄ + 12H₂O = 2XeO₃ + 4Xe↑ + 3O₂↑ + 24HF↑

Ксенонның гексафторидін ХеҒ₆ алу үшін ксенон мен фтордың қоспасын (Хе:Ғ₂ мольдік қатынасы 1:10-нан 1:20 дейін) 3000-5000 кПа қысыммен 200-300⁰C аралығында ұзақ уақыт қыздырады.

Газ фазасында ХеҒ₆-ді мономер, қалыпты жағдайда олигомерлерден: тетрамер (ХеҒ₆) ₄ және гексамер (ХеҒ₆) ₆ тұратын түссіз кристалдық зат. Ауа температурасында тұрақты, бірақ химиялық активтігі өте жоғары, мысала ол SiO₂-мен әрекеттеседі:

SiO₂ + 2XeF₆ = 2XeOF₄ + SiF₄

Жалпы ксенонның тотығу дәрежесі +2-ден +6 дейін өскен сайын оның бинарлы қосылыстарының тұрақтылығы кемиді, ал тотықтырғыштық қабілеті артады.

ХеҒ₆-ді өте қуатты гидролизденеді: ылғал ауаның әсерінен ксенонның оксотетрафториді XeОF₄, ал сұйық азоттың температурасында сумен әсер еткенде ксенон (VI) оксиді түзіледі:

ХеҒ₆ + H₂O = XeОF₄ + 2HF↑

ХеҒ₆ + 3H₂O = XeO₃ + 6HF↑

Инертті газдардың ішінде радонның атомының иондану энергиясы ең төмен, ал полярлану коэффициенті ең жоғары, сондықтан оның химиялық активтігі ең жоғары болу керек. Бірақ радонның химиялық қасиеттері дұрыстап зерттелмеген, себебі ол тұрақсыз радиоактивтік ыдырауға ұшырайды. Дегенмен радон мен фтордың қоспасын қыздырғанда ұшқыштығы нашар өнімдер түзілетіні анықталып отыр, олар радонның иондық фторидтері болуы мүмкін. Радонның сұйық, BrF₃, BrF₅ және ClF₃-мен әрекеттесетіндігі және ерітіндіде ол катион түрінде болатындығы да анықталды.

Ксенон және оттек тікедлей әрекеттеспейді. Оттегі қосылыстар ксенонның фторидтерінен алынады.

Ксенон (VI) оксидін XeO₃ оның тетрагексафторидтерін температурада баяу гидролиздеу арқылы алады. Жалпы Хе (VI) қосылыстарының қайсысының да ерітіндісін суалтса түбі XeO₃-ді түзіледі.

Ксенон (VI) оксиді ақ түсті, ұшқыштығы жоққа жуық, эндотермиялық қосылыс, сәл қыздырғанда лезде қопарылады. Табиғаты қышқылдық, суда ыдырамай әлсіз ксенонды қышқылдың түзілуімен ериді:

XeO₃ + H₂O = Н₂ХеO₄ = H⁺ + HXeO₄^-
Инертті газдардың қосылыстарының құрылымы және олардағы химиялық байланыстардың табиғаты
Кристалдық күйде ксенонның фторидтерінің ХеҒn құрылымдық иондық. Кристалдарының табиғаты иондық болғанымен Хе-Ғ байланысының табиғаты қашан болсын коваленттік, өйткені СЭТ-гі максималды фтор атомының элкетрондық қауызын бұзып одан электрон тартып алады деуге болмайды.

Жұптаспаған электрондар санына сәйкес ХеҒ₂-де (n=1)-екі, XeF₄-де (n=4)-төрт, XeF₆-де (n=3)-алты байланыс түзіледі.

ВБ әдісінің инертті газдардың қосылыстарының құрылымын түсіндірудегі ең үлкен жетімсіздігі – ол атомды қоздыру жөніндегі түсінікті пайдалану.

Инертті немесе бекзат газдарды өнеркәсіпте кеңінен қолданады: химия және металлургияда тотығу процестері жүрмес үшін инертті қорғаушы атмосфера жасау үшін, электр және газ разрядты шамдардың баллондарын толтыруға, дем алуға қажет арнайы қоспалардың құраушы, криогендік техникада жұмысшы зат және әртүрлі синтездерде фторлаушы тотықтырғыш ретінде.

1. 
   Инертті газдардың жалпы сипаттамаларына сүйеніп оларды бірінен-бірін бөлудің ұстанымдарын айтыңдар.
   
2. 
   Неліктен гелийден радонға қарай ауысқанда инертті газдардың сұйылту температурасы артады?
   
3. 
   Инертті газдардың клатраттар түзу себебін түсіндіріңдер. Мұндай клатраттарды химиялық қосылыстарға жатқызуға бола ма?
   
4. 
   Ксенонның химиялық қосылыстарын алудың жолдарын әрекеттесу теңдеулері арқылы өрнектеңдер. Ксенонның фторидтерінің химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазыңдар.
   
5. 
   Фтор және оттек атомдарымен химиялық байланыс түзетін қабілетіне қарамастан ксенон неге Хе₂ молекуласын түзе алмайды?
   

Фтор ағзаға судан түседі, фтор шайда көп. Егер фтор жетіспесе, тіс ауруына әкеледі.

1.VІІА топтың негізгі топшасының элементтер атомдарының электрондық конфигурациясын жазыңдар. Бұл элементтердің валенттіліктерін көрсетіңдер.

2.Галогендердің зертханада және өндірісте алу жолдарын көрсетіңдер.

3.НГ қышқылының ішінде неге НҒ ең әлсіз қышқыл?

4.Г^- анионын ерітіндіден табу үшін қандай катион қолданылады?

5.HClO, HClO₄, HClO₃, HClO₄ қышқылдары үшін олардың беріктіліктері, тотықтырғыш қасиеттері және қышқылдық күші қалай өзгереді? Бұл сұраққа жауап беру үшін қандай мәндер керек?

а)Үш пробиркаға 3-5 тамшыдан хлорлы, бромды, иодты суды құйыңдар: Хлорлы суға ерітінді лайланғанға дейін бірнеше тамшы күкіртті сутек ерітіндісін құйыңдар: бромды және иодты суға магний не алюминий ұнтақтарын салыңдар. Ерітінділерді жақсылап шайқаңдар. Ерітінділер түссізденеді. Реакциялар теңдеулерін жазыңдар. Галогендер қандай қасиет көрсетеді?

б)Екі пробиркаға 3-5 тамшы бромды және иодты құйыңдар. Екі пробиркаға да 1-2 кристалл темір (ІІ) сульфатын (Мор тұзы- (NH₄)₂SO₄*FeSO₄*6H₂O) салыңдар. Реакциялар теңдеулерін жазыңдар. Қай жағдайда Fe²⁺ -тотықпады? Неге? Хлорлы су Fe²⁺ тотықтыра ала ма? Е⁰Cl₂/2Cl^-, Е⁰Br₂/2Br^-, E⁰I₂/2I^- салыстырыңдар.

ГАЛОГЕНИДТЕРДІҢ ТОТЫҚСЫЗДАНДЫРҒЫШ ҚАСИЕТТЕРІ

Үш пробиркаға 2-4 мл калий дихроматын құйыңдар, оған 2-3 тамшы күкірт қышқылын (2н) тамызыңдар. Бірінші пробиркаға 2-3 тамшы калий иодидін, екінші пробиркаға калий бромидін, үшінші пробиркаға натрий хлоридін құйыңдар. Ерітінділерді араластырыңдар. Қай жағдайда дихромат тотықсызданбады? Реакциялар теңдеулерін жазыңдар. Калий дихроматы хром (ІІІ) сульфатына айналады.

AgCl, AgBr, AgI тұнбалары түзілуі – галоген-иондарына реакциялар. Алмасу реакциялары арқылы бұл тұнбаларды алыңдар. Керек ерітінділерден 4-5 тамшы алыңдар. Әр пробиркаға 2-3 тамшыдан 2 н азот қышқылын құйыңдар. Азот қышқылының әсерін көрсетіңдер.

1.Галогендерді қай жерде қолданады?

2.Иод қай тотығу дәрежесінде тотықтырғыш та, тотықсыздандырғыш та қасиет көрсетеді. Бұл қосылыстардың формуласын жазыңдар.

3.Хлордың +1, +3, +5, +7 тотығу дәрежесіне сәйкес келетін оксидтері мен қышқылдарының формулаларын жазыңдар. Оларды атаңдар.

4.Хлорлы сутек қышқылы қай металдармен әрекеттеседі? Қышқылдың концентрациясы әсер ете ме?
МОДУЛЬ 2.
ПЕРИОДТЫҚ ЖҮЙЕНІҢ VІ А ТОПШАСЫНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
Күкірт – ағзада негізінен органикалық қосылыстар құрамында және күкірт құрамды амин қышқылдарының құрамында кездеседі. Олар цистин, метионин, инсулин т.б. Егер ағзада күкірт жетпесе ақуыз түзілуі әлсірейді.

Оттегі өмірге керек барлық органикалық заттар құрамына кіреді: ақуызда, майларда. Оттегі арқылы тіршіліктің барлық процестері жүреді. Тыныс алу, аммиак қышқылдарының тотығуы, майлардың тотығуы.

2.Орбитальдардың энергетикалық диаграммасын құрыңдар. Молекуласының негізгі күйі (О₂) мен молекулалық иондардың О₂⁺, О₂^-, О₂^2- электрондық конфигурациясын келтіріңдер.

3.Мына молекулалардың KClO₃, KMnO₄, KNO₃ термиялық айрылу реакциялары тотығу-тотықсыздану реакциясының қай типіне жатады?

4.Негіздік, қышқылдық және амфотерлі оксидтерді сипаттайтын оларға тән реакцияларға мысалдар келтіріңдер.

5.Стандартты потенциал Е⁰₂₉₈ мәніне сүйеніп, мына заттардың О₃, О₂, Н₂О₂ тотықтырғыш қасиеттерін салыстырыңдар:

О₃ + 2Н⁺ + 2ē → О₂ + Н₂О Е⁰ = +2,07В

Н₂О₂ + 2Н⁺ + 2ē = 2 Н₂О Е⁰ = +0,68В

О₂ + 2Н⁺ + 2ē → Н₂О₂ Е⁰ = +1,78В

6.Күкірт тотықтырғыш та, тотықсыздандырғыш та бола алатын реакцияларға мысалдар келтіріңдер.


СУЛЬФИДТЕРДІҢ АЛЫНУЫ ЖӘНЕ ЕРІГІШТІГІ

Мына заттардың K⁺, Fe²⁺, Zn²⁺, Cd²⁺, Pb²⁺, Cu²⁺ тұздарының ерітіндісі бар пробиркаларға күкіртті сутек ерітіндісін құйыңдар. Қай пробиркаларда тұнба түзіледі?

Күкіртті сутек ерітіндісін құйғанда тұнба түзілмеген пробиркаларға (NH₄)₂S ерітіндісін құйыңдар. Бұл жағдайда қай пробиркаларда тұнба түзіледі? Қандай сульфидтер суда ериді?
СУЛЬФИДТЕРДІҢ ТОЛЫҚ ГИДРОЛИЗІ
Al³⁺ ионы бар ерітіндіге аммоний сульфиді (NH₄)₂S ерітіндісін құйыңдар. Қандай заттың тұнбасы түзілгенін тәжірибе жасап, дәлелдеңдер.
СУЛЬФИТ-ИОНЫНЫҢ ТОТЫҚСЫЗДАНДЫРҒЫШ ҚАСИЕТІ
Пробиркаға 3-4 см³ калий перманганаты ерітіндісін және 2-3 см³ 2н тұз қышқылы ерітіндісін құйыңдар. Енді бұл пробиркаға бірнеше натрий сульфитінің кристалдарын салыңдар. Ерітіндінің түссізденгенін байқаңдар, яғни MnO₄^- ионы Mn²⁺ -ге айналады. Натрий сульфиті қандай қосылысқа айналады? Барий сульфиті (BaSO₃) азот қышқылында еритіндігін, ал барий сульфаты BaSO₄ бұл қышқылда ерімейтіндігін пайдаланып, SO₃^2- ионының SO₄^2- ионына айналғанын көріңдер. Ол үшін ерітіндіге 1-2 см³ 2н азот қышқылын құйып, сонша барий хлоридін құйып, қандай зат тұнбаға түскенін көріңдер. Барлық жүрген реакциялар теңдеулерін жазыңдар.
НАТРИЙ ТИОСУЛЬФАТЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ
а)Тиосульфаттың қышқыл ортада тұрақсыздығы. Пробиркаға 5-6 см³ натрий тиосульфаты ерітіндісін (Na₂S₂O₃) құйыңдар да оған 3-4 см³ күкірт қышқылын құйыңдар. Қандай газ бөлінді? Натрий тиосульфатының графикалық формуласын келтіріңдер. Тиосульфаттың күкірт қышқылымен әрекеттескен реакциясының теңдеуін жазып, тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты көрсетіңдер.

б)Натрий тиосульфатының тотықсыздандырғыш қасиеттері.

Бір пробиркаға 5-6 см³ бром суын, бір пробиркаға иод суын құйыңдар. Екі пробиркаға да ерітінділердің түссізденгеніне дейін натрий тиосульфатын тамызыңдар. Бром тиосульфатты сульфатқа дейін тотықтырады, реакцияда су қатысады (күкірт қосымша реакция нәтижесінде түзіледі). Иод тиосульфатты тетратионатқа (Na₂S₄O₆) дейін тотықтырады. Бұл реакцияларда бром мен иод қандай тотығу дәрежесіне дейін өтеді? Натрий тиосульфатын хлорлы су тотықтыра ала ма? Реакциялар теңдеуін жазыңдар.
Өзін өзі бақылауға және зертханалық жұмыстарды қорғауға арналған сұрақтар:

1.а)суда еритін; б)суда ерімейтін, бірақ сұйытылған қышқылда еритін; в)қышқылда ерімейтін сульфидтерді келтіріп, реакция теңдеулерін жазыңдар.

2.Күкіртті сутек қышқылының сатылап жүретін диссоциациясын жазыңдар. а)хлорлы сутек қышқылын; б)қорғасын (ІІ) нитратын; в)сілті құйса, тепе-теңдік қай жаққа ығысады?

3.Олеум деген не? Су мен концентрлі күкірт қышқылын қалай араластыру керек? Неге?

4.Сұйытылған және концентрлі күкірт қышқылдарымен мырыш әрекеттескенде қандай заттар түзіледі? Тотығу-тотықсыздану реакцияларының теңдеулерін жазыңдар.

5.Атом құрлысы теориясы тұрғысынан оттегі күкіртке қарағанда күштірек тотықтырғыш екенін түсіндіріңдер.

6.Күкірт атомының тотығу дәрежесі неге жұп сан болады? Неге оттегінің валенттілігі тұрақты, ал күкірттікі –айнымалы.

МОДУЛЬ 3.
ПЕРИОДТЫҚ ЖҮЙЕНІҢ VА ТОПШАСЫНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
Фосфор тұздары ағзада сүйекті қалыптастыруға қатысады. Фосфордың органикалық қосылыстары биологиялық қышқылдану барысында босайтын энергияның аккумуляторы болып табылады. Фосфордың ең жақсы көздері – сыр, сүзбе, ет.

Азот ағзада органикалық қосылыстардың құрамында кездеседі. Оның негізгі атқаратын ролі зат алмасу – метаболизм – процесіне қатысады.

1.Азот молекуласының химиялық инерттілігін түсіндіріңдер.

2.Азот табиғатта бос күйінде және қосылыста кездеседі, ал фосфор тек қосылыстарда ғана кездеседі. Неге?

3.Өте таза азотты натрий азидін қыздырғанда оның айрылу реакциясы арқылы алады, онша таза емес азотты аммоний нитратының айрылу реакциясы арқылы алады: а)осы процесстердің ΔН⁰ 298 және ΔS⁰ 298 есептеңдер; б)бұл процестер қайтымды ма, әлде қайтымсыз процестер ме?

4.Азот оттегінде тотыққанда қай оксиді түзіледі. Неге?

5.Зертханада аммиакті алу реакциясының теңдеуін жазыңдар.

Үш пробиркаға мына заттардың ерітінділерін 3-4 см³ құйыңдар: а)бром суын; б)калий перманганатын; в)калий дихроматын. Әр пробиркаға 3-5 см³ концентрлі аммиак ерітіндісін қосыңдар. Барлық пробиркадағы ерітінділердің түрлері өзгергенге дейін аздап қыздырыңдар. Реакциялар теңдеулерін жазыңдар. Аммиак молекулалық азотқа айналады. KMnO₄ MnO₂-ге дейін, ал K₂Cr₂O₇ Cr₂O₃-ге дейін тотықсызданады. Ерітінділер түсі қалай өзгереді?

Үш пробиркаға 5-6 см³ лакмус ерітіндісін құйыңдар. Бір пробиркаға аммоний хлоридінің, екіншісіне – аммоний нитратының, үшіншісіне – аммоний ацетатының 2-3 кристалдарын салыңдар. Әр ерітіндіні шайқаңдар. Барлық жағдайда лакмус түсі қалай өзгереді? Гидролиз реакцияларының теңдеулерін молекулалық және иондық түрде жазыңдар.

Әр жағдайдағы ерітінді түсінің өзгергенін байқаңыз. Пробиркаларда өткен реакциялар теңдеулерін жазыңдар: бірінші пробиркада калий нитриті NO-ға дейін тотықсызданады, екіншісіне калий перманганаты марганец (ІІ) сульфатына өтеді, үшіншісіне – калий бихроматы хром (ІІІ) сульфатына өтеді. Екінші және үшінші пробиркаларда калий нитриті қандай қосылысқа айналады? Нитрит қай жағдайда тотықтырғыш, қай жағдайда тотықсыздандырғыш болды? Неге нитриттер осындай қасиеттер көрсете алады?