Дәріс 8. Ауаны екiншiлік тазартуға арналған шаң ажыратқыштар

Дәріс жоспары.

1. Ауа алмасудың санитарлы-гигиеналық нормалары.

2. Циркуляциялы және ауа тазартуы бар желдету қондырғылары.

3. Ауаны екiншiлік тазартуға арналған шаң ажыратқыштардың түрлері.

Нан қабылдау кәсiпорындары мен астық өңдеу зауыттарында бөлмелердегі ауа алмасу желдету қондырғылары арқылы бөлме ішіндегі ауа сорылу бекітілген нормадан біршама ауытқуы байқалады.

Жұмыс бөлмелерiндегi ауа алмасу санитарлы-гигиеналық нормалар деңгейінде ауа ылғалдылығы мен температурасын, сонымен бiрге технологиялық процестің шарттарын қолдануға мүмкiндiк бермейдi. Әсiресе қысқы мерзiмде жоғарғы ауа алмасулар кәсiпорындардың жұмыстарында кездеседі: еңбек жағдайлары нашарлайды, жұмысшылардың сырқаттануы жоғарлайды, өрт қауiпсiздiгiнiң орындалуы қиындайды, жылыту тиiмсiздеу болады.

Циркуляциялы және ауа тазартуы бар желдету қондырғыларын жылдың барлық мезгілдерінде қолдана отырып, өндiрiстiк бөлмелердегi жоғарғы ауа алмасу мен вакуумды жояды. Cанитарлық нормалардың орындалуы жоғарғы дәрежелі тазартуды, сонымен бiрге өрт - және жарылыс қауiпсiздiгін қамтамасыз ететiн ауаны екiншiлік тазартуға арналған шаң ажыратқыштарды таңдаумен байланысты. Ауаны екiншiлік тазартуға арналған шаң ажыратқыштарды құрғақ және ылғалды деп бөледі.

Жуу-сүзу камераларын, гидродинамикалық шаң ұстағыштарды, өздiгiнен тазаратын сүзгiлерді, циклонды сүзгiлерді, ауалы салқындатқыштарды қолданады.

Гидродинамикалық шаң ұстағыштарды ауаны шаңнан екiншiлік тазарту үшiн қолданады. Оның тозаңды ауаны өткiзу қабiлеттiлігі 10000 м³/сағ.

Ауалы салқындатқыштарды бiр үлгiдегi секциялардан жинап жасайды. Кемшiлiктері: өлшемдері үлкен, пайдалануда сенiмсiздiгі, су шығыны, құнының жоғары болуы.
Өзінді тексеруге арналған сұрақтар.

1. Жұмыс бөлмелерiндегi ауа алмасудың санитарлы-гигиеналық нормалары қандай? 2. Ауаны екiншiлік тазартуға арналған шаң ажыратқыштардың қандай түрлерін білесің? 3. Гидродинамикалық шаң ұстағыштар қандай қондырғыларда қолданылады? 4. Салқындатқыштардың кемшіліктері туралы не білесің?

Ұсынылатын әдебиет:

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.
Дәріс 9, 10. Желдеткiштер

Дәріс жоспары.

1. Желдеткiштер. Олардың жіктелуі.

2. Жлдеткіштердің негізгі түрлері мен есептеулері.

Артықша қысымы бойынша желдеткiштер келесідей жіктеледі:

1. төмен қысымдағы желдеткiштер (1000 Па-ға дейiн).

2. орташа қысымдағы желдеткiштер (3000 Па-ға дейiн)

3. жоғарғы қысымдағы желдеткiштер (3000 Па-дан астам).

Желдеткiштiң аэродинамикалық қасиеттерi жылдам айналу критериімен және қысым коэффициенттерiмен сипатталады. Жылдам айналу критериі меншiктi айналу жиiлiгiмен өрнектеледi: (n_у):

V_с – ауаның көлемдiк шығыны, м³/с;

Δр – желдеткiштiң қысымы, Па.

Жылдам айналу критериі осы топтаманың барлық нөмiрлерiнде тұрақты, өлшемдерде әртүрлi, бiрақ геометриялық ұқсас және осы желдеткiштердiң аэродинамикалық қасиеттерiн сипаттайды.

Қысым коэффициентi К_Р:

мұнда u - қабырғалардағы айналу жылдамдығы, м/с.

Ортадан тепкiш желдеткiштер үшiн К_Р = 0,4 – 1,5.

Өстік желдеткiштер үшiн К_Р = 0,05 – 0,2.

Әртүрлi күйдегі қаптамасы бар ортадан тепкiш желдеткiштерді дайындайды және сыртқы тесігінің бағытына қарай келесідей белгiлейді: В - жоғары; Н - төмен; П - оңға; Л – солға. Бұдан басқа, 45⁰ жағдайында ВЛ, ВП, НЛ, НП деп белгіленеді.

Сонымен қатар желдеткiштердi оңға айналатын және солға айналатын деп бөледі.

МЕСТ 10616-63 сәйкес желдеткiштер өлшемінiң сипаттамасы үшiн олардың әрқайсысына нөмiрлер тағайындайды, яғни № 5 - D=500 мм; № 6,3 - D=630 мм.

Ц - ортадан тепкiш. ЦП - шаңды ортадан тепкiш. Әрiптiң жанындағы цифр - 10• К_р.

Мысалы, Ц4-70 №6 маркалы желдеткiш, 1 орындау, оң: ЦВ К_р=0,4; меншiктi жылдам айналуы n_у = 70; D=600 мм; 1 сұлба бойынша орындалған, оңға айналатын.

МЕСТ сәйкес жаңадан шыққан желдеткiштерде ПӘК= 0,6 – 0,7 болуы керек.

Төмен қысымды ЦВ-ға ВРН № 2,5, орташа қысымды ЭВР, Ц9-57, Ц9-55, ВРС жатады. Сонымен бiрге арнайы шаңды ЦВ шығарады: олар максималды қысымды ВЦП, ЦП6-46, ЦП7-40.

Шаңды желдеткiштердiң 6-8 қалақтары болады. 45-50 м/с желдеткiштiң шеңберлік жылдамдықтарында ЦП6-46 желдеткіші 2000-2500 Па қысымды тудырады. ЦП7-40 желдеткіші 69 м/сқа дейiн шеңберлік жылдамдық кезінде 4000 Па-ға дейiн қысым тудырады, сондықтан оны қалдықтар тасымалдау үшiн қолдануға болады. Ц 10-28 желдеткiші 1000-нан 7500 дейінгі аралықтағы қысымды тудырады. Жұмысшы дөңгелегі 48 қалақты екi жазық дискілерден тұрады.

Өзінді тексеруге арналған сұрақтар.

1. Желдеткіштер дегеніміз не? 2. Артықша қысымы бойынша желдеткiштер қалай жіктеледі? 3. Желдеткiштiң аэродинамикалық қасиеттерi қандай коэффициенттермен сипатталады? 4. Қысым коэффициентiнің жалпы теңдеуі қалай жазылады?

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.
Дәріс 11. Желдеткіш желілерін есептеу

Дәріс жоспары.

1. Желдеткіш желілерінің негізгі есептелуі.

2. Желдету торабын есептеу.

Есептеуге қажетті бастапқы мәндер:

1. Желiнiң әрбiр шектi нүктесiндегі ауаның шығыны; V_сi (м³/с).

2. Жабдықтың аэродинамикалық кедергiсiнiң шамасы (әрбiр жабдықтағы қысым шығыны); Δp_i (Па).

3. Ауа ағынының қозғалыс жылдамдығы w_i (м/с).

4. Бөлiмшелер ұзындықтары көрсетілген желiдегi ауа өткізгіштердің орналасу сұлбасы.

Есептеуде желдеткiштің артықша қысымының шамаларын Δp_о (Па) және ауа өткізгіштердің көлденең қимасының өлшемдерiн анықтайды.
Δр_о = ΣΔр_i + ΣΔр_мi
Δр_i - желiнiң i - бөлiміндегі қысым шығыны, Па;

Δр_мi - аспирациялайтын машинадағы i - бөлiміндегі қысым шығыны, Па.

Астық және ұн құрама жем өнеркәсiбiндегі желдету торабын есептеу кезінде ауа ағынын тасымалдаудың номиналды қозғалыс жылдамдығы w=12-15 м/с құрайды.

Тiк құбырөткізгіштер аз жылдамдықты, ал көлденең құбырөткізгіштер жоғарғы жылдамдықты болады.

1. Желiлерді нөмiрленген бөлiмшелерге бөледi. Бөлiмшелер ұзындығын және бөлшектер сипаттамаларын аспирациялық желiнiң сызбалары бойынша орнатады.

2. Әрбiр бөлiмше жеке-жеке есептейді.

3. Жеке бөлiмшелердегi қысым шығындары бойынша тармақтардағы магистралдiк бағыттарды анықтайды.

4. Шаң ажыратқыштарды таңдап, ондағы қысым шығындарын анықтайды.

5. Магистраль бойынша бөлiмшелердегi қысым шығындарын жинақтап, тармақтардағы қысым шығындарын есепке алмай желiдегi толық қысым шығындарын анықтайды.
Өзінді тексеруге арналған сұрақтар.

1. Желдеткіш желілерін есептеуге қажетті бастапқы мәндер қандай? 2. Есептеуде қандай шамаларды анықтайды? 3. Тiк құбырөткізгіштер қандай жылдамдықта болады? 4. Көлденең құбырөткізгіштер қандай жылдамдықта болады?

Ұсынылатын әдебиет:

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.

Дәріс жоспары.

1. Жылу есептеудің жіктелуі.

2. Олардың түрлері мен негізгі есептеулері.

Q_тп1 = F_ост·q·А

мұндағы: F_ост – шыны беті, м²;

q – 1м² шыны беттегі радиация, q = 138 Вт/м²;

А – шыны сипаттамасының коэффициенті. Екі еселенген шынылауда (таза шыны) А = 1,15; ластануда А = 0,80.

2. Өндірістік пештерден Q_тп2 , Вт:

Q_тп2 = 1000·N_уст· q₀ · η

N_уст – пештің бекітілген номиналды қуаты, кВт;

q₀ – пештің бекітілген номиналды қуатынан цехқа жылу бөліну, %; электрпештері үшін q₀ = 70%; қалған пештер үшін q₀ = 40 - 60%.

η - барлық пештердің бір уақытта жұмыс істеу коэффициенті; η=0,8-1,0.

3. Құбырөткізгіштер мен аппараттардың ыстық беттерінен Q_тп3 , Вт:

Q_тп3 = α·F·(t_пов. – t_в)

α – изоляцияланған беттерден конвекция және сәуле шашумен жылу беру коэффициенті, Вт/м²·град

α = 9,3 + 0,047·(t_пов. – t_в) + 7·v^0,5

v – ауа ағының жылдамдығы, м/с; жабдық бетінен ауаның еркін конвекциясы кезінде v = 0,2 -0,4 м/с.

4. Суытылатын өнімдерден (материалдардан) Q_тп4

Q_тп4 = G_с·с·(t_н. – t_к)

G_с – ауада суытылған өнімнің массалық секундтық шығыны, кг/с.

с – өнімнің орташа меншікті жылусиымдылығы; Дж/кг·град.

5. Механикалық энергияның жылулыққа өтуінен Q_тп5 (электрқозғалтқыштар, станоктар) в Вт:

Q_тп5 = 1000·N_уст· а_м

N_уст – электрқозғалтқыштардың номиналды бекітілген қуаты, кВт.

6. Электр жарықтарынан Q_тп6 , Вт.

Q_тп6 = 1000·N_эо· а_эо

N_эо- жарықтандыру құралдарының тағайындалған қуаты, кВт;

Кесте а_эо коэффициентінің мәні.

7. Ыстық су бетінен Q_тп7 , Вт.

Q_тп7 = (5,7 + 4,1v)·(t_ву – t_ауа)

v – су бетіндегі ауаның қозғалыс жылдамдығы, v = 0,15 м/с;

t_воды. - су температурасы, ⁰С;

t_возд - ауа температурасы, ⁰С.

8. Жұмыс істейтін адамдардан Q_тп8 в Вт.

Q_тп8 = q·n

q – бір адам бөлетін жылу шығыны, Вт.

n - цехтағы жұмысшылар саны.

Кесте

Жылулық көрсеткіштер, Вт	Бөлмедегі ауа температурасы, 0С
	10	15	20	25	30	35
Жеңіл жұмыс кезінде	151	122	99	64	41	6
Орташа жұмыс кезінде	173	134	105	70	41	6
Ауыр жұмыс кезінде	198	163	128	93	53	12

9. Жалпы жылулық жүктеме, Q_отп , Вт.

Q_отп = Q_тп1+ Q_тп2 + Q_тп3 + Q_тп4 + Q_тп5 + Q_тп6 + Q_тп7 + Q_тп8
10. Қысқы мерзiмде сорғыш желдеткіш арқылы сорылатын ауаның көлемдiк шығыны,V_с м³:

11. Жазғы мерзiмде сорғыш желдеткіш арқылы сорылатын ауаның көлемдiк шығыны,V_с м³:

Өзінді тексеруге арналған сұрақтар.

1. Цехтағы жылудың күн радиациясынан есептелуінің қандай негізгі теңдеулері бар? 2. Жылудың өндірістік пештерде қалай есептеуге болады? 3. Жылудың құбырөткізгіштер мен аппараттардың ыстық беттерінде қалай есептейді? 4. а_эо коэффициентінің мәні қандай? 5. Қандай жылулық көрсеткіштерді білесің?
Ұсынылатын әдебиет:

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.

Дәріс жоспары.

1. Желдеткіштерді есептеу.

2. Желдеткіштердің негізгі тендеуі. Желдеткiш өнiмдiлiгiн есептеу.

3. Ауаағарлар. Олардың түрлері.
Жоба бойынша МЕСТ 14918-80 қалыңдығы 0,5...0,7 мм болатын жұқа мырыштан жасалған ауаағарларды дайындауға арналған тартылу желдеткіштері қарастырылады.

Жобада қарастырылған жабдық пен материалдардың ҚР өрт пен гигиеналық сертификаттары бар.

Желдеткіш микроклимат талаптарына сәйкес көрсеткiштердiң мүмкiндік шамаларын қамтамасыз етедi.

Құйылу желдеткіші келесілерді қамтамасыз етедi:

- қысқы мерзiмде +18 +20 дейiнгі ауаның жылытуын;

- жазғы мерзiмде +12 +14 дейiнгі ауаның сууын.

Құйылу желдеткішінің ауасы механикалық қоспалардан тазартылады.

Желдеткiштiң өнiмдiлiгi келесі формула бойынша анықталады:

К – ауаалмастырғыштың мерзімі.

3.2.1 Сығындыға желдеткiштiң өнiмдiлiгiн анықтау

3.2.2 Құйылуға желдеткiштiң өнiмдiлiгiн анықтау

3 сурет – Тартылу желдеткішінің сұлбасы

мұнда тартылу ауаағарындағы торлар саны

4 сурет – Құйылу желдеткішінің сұлбасы

3.2.6 Құйылу ауаағарларындағы қысым шығыны келесідей анықталады:

3.2.7 Тартылу ауаағарларындағы қысым шығыны келесідей анықталады:

Каталог бойынша құйылу ауаағарына электрқозғалтқыш қуаты 4,5 кВт, П.Ә.К.=0,4 болатын Ц4-76 маркалы желдеткіш таңдалынып алынады. Ал тартылу ауаағарына электрқозғалтқыш қуаты 3,2 кВт, П.Ә.К.=0,7 болатын Ц4-70 маркалы желдеткіш таңдалынып алынады.

1. Желдеткіштерді қалай есептейді? 2. Құйылу желдеткіші қандай факторларды қамтамасыз етеді? 3. Желдеткiштiң өнiмдiлiгiн қалай анықтаймыз? 4. Сығындыға желдеткiштiң өнiмдiлiгiн қалай анықтаймыз? 5. Құйылуға желдеткiштiң өнiмдiлiгiн қалай анықталады? 6. Ауаағарлардың негізгі теңдеулері қалай есептеледі?

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.

Дәріс жоспары.

1. Қоқыстарды санитарлық тазалау.

2. Өндірістік калорифердің жіктелуі.

3. Жылу беру коэффициентінің негізгі теңдеуі.
Өнеркәсіптік кәсіпорындарда цехтар мен бөлімдерге келетін ауа ғана емес, сонымен қатар олардан шығатын ауада, өнеркәсіп аймағындағы және оған жақын жатқан тұрғын кварталдарға ауа ластануын болдырмау мақсатында тазаланады.

Өнеркәсіптік бөлімдердің жалпы ауа алмасу желдеткіштерінен және жергілікті ауа соры жүйесінен атмосфераға шығарылатын ауа, өнеркәсіптік кәсіпорындарды жобалаудың санитарлық нормасына сәйкес СНиП2.03.05-86, тазалануы және атмосфераға жайылуы керек.

Ауаны қыздыру үшін үстемді түрде болат пластиналы және бейметалды спиральді-дөңгелек қабырғалы калорифер пайдаланылады.

Пластиналы калорифердің жылу беру беті 16*12 мм диаметрлі болат құбырдан және бір бірінен 4,8 мм арақашықтықта отырғызылған қалыңдығы 0,55 мм темір пластинадан жасалған.

Өндірісте калорифердің ауа қозғалысына бағыттас 3 және 4 жылуөткізгіш құбыршадан тұратын орташа С және үлкен Б типтерін қолданады:

1. КВСБ-П және КВББ-П моделді №6-дан №12ні қоса жеті типті калориферлер: КВС6В... КВС12Б-П – болатты және пластикалы.

2. 
   КСк3 және КСк4 моделді №6-дан №12ні қоса жеті өлшем типті калориферлер: КСк3-6... КСк3-12; КСк4-6...КСк4-12 - спиральді-дөңгелек қабырғалы бейметалл.
   
3. 
   КПС-П және КПБ-П моделді №6-дан №12ні қоса жеті өлшем типті калориферлер: КПС6-П...КПС12-П; КПБ6-П...КПБ12-П – болат пластиналы;
   
4. 
   КП3-СК және КП4-СК моделді №6-дан №12ні қоса жеті өлшем типті калориферлер: КП36-СК...КП312-СККП46-СК...КП412-СК – спиральді-дөңгелек қабырғалы бейметалл.
   

1-сурет. КВСБ-П маркалы болат пластиналы калорифер.

1 – жалғастырғыш штуцер; 2 – жылутасығыш өтетін трубка; 3 – құбырлы шатыр; 4 – коллекторлық қақпақ; 5 – трубканың барлық бойымен гофририрленген болат пластиналар; 6 – бүйір қалқанша.

2-сурет. Калориферлерді қондырудың схемасы мен оларға жылужетекті жалғау

А – ауамен; Б– жылутасығышпен: 1 – параллель; 2 – тізбектей
Калориферлердің барлық моделдері параллель немесе тізбектей қондырылуы мүмкін. Азғантай температура төмендеу кезінде айтарлықтай ауа көлемін жылыту үшін параллель қондырғы пайдаланылады. Калорифераны қыздырып температурасын көтеру қажет болған жағдайда тізбектей қондырылады. Калорифердің жылубергіштігін және температура өзгерісінің бөлме ауасына берілетінін реттеу үшін сай келетін арматура пайдаланып, клапан қондырылған ауажол жасайды. Құбыржолды калориферге жалғастыру параллельді және тізбектей схемамен жүзеге асады. Жылу тасығышта – буға тек параллельді схеманы пайдаланылады.

Жылуберу коэффициенті, ауа өтуіне аэродинамикалық кедергі мен қызатын бетінің 1м²-қа келетін ауданының металл массасы калорифердің техника-экономикалық көрсеткіштері болып табылады.

Жылу беру коэффициентін анықтаған кезде калорифердің әрбір тірі қимасында ауа қозғалысының массалық жылдамдығын ν_ρ, кг/(см²), пайдаланады. Сызықтық емес, себебі барлық ауа қозғалыс жолының тұрақты боп қалады, сол уақытта сызықтық жылдамдық ауаны қыздыру мен көлемін өзгерту салдарынан болады. ν_ρ, кг/(см²), өлшем бірлігі келесі формуламен анықталады:

ν_ρ=L_p/3600 f_ж, (1)

f_ж – ауа өтетін калорифердің тірі қимадағы ауданы (саңылаулар ауданы), м².

Әдетте калорифердегі ауа қозғалысының массалық жылдамдығын 5-7 кг/см² төңірегінде қабылдайды.

Калорифер құбырындағы су қозғалысының жылдамдығын төменгі формуламен анықтайды ω, м/с.

мұнда: Q – ауа қыздыруға кететін жылу шығыны, Вт;

f_ж – ауа өтетін калорифердің тірі қимадағы ауданы (саңылаулар ауданы), м².

ρ – оның калорифердегі орташа температура кезіндегі тығыздығы, кг/м³;

с – 4,19-ға тең ауаның меншікті жылусыйымдылығы, Кдж/(кг К);

t_г - калориферге бағытталған ыстық судың температурасы, ˚С;

t_о - кері судың температурасы, ˚С.
Калориферді таңдау үшін жылу шығынын Q, Вт есептейді:
Q=0,278 Lρc(t_к - t_н) (3)

Мұнда: 0,278 – аударма коэффициенті ВтКдж/сағ;

L – қыздырылатын ауа көлемі, м³/сағ;

ρ - ауа тығыздығы, кг/м³;

с – 1 Кдж/(кг К)-ке тең ауаның меншікті жылусыйымдылығы;

t_к – калорифердегі ауа қызатын соңғы тепаратурасы, ˚С .

Калорифер қызатын бетінің ауданы (м2) келесі өрнекпен анықталады:

мұнда: Q – ауаны қыздыруға кететін жылу мөлшері, Вт;

k – калорифердің жылуберу коэффициенті, Вт/(м2 К);

t_ср – бу немесе су сияқты жылутасығыштың орташа температурасы, ˚С.

Су жылутасығышының орташа температурасы:
t_ср=(t_г+t_о)/2 (5)

мұндағы t_г– 130 -150 тең калориферге кірген кездегі судың температурасы;

t_о – 70˚С–қа тең судың калориферден шыққан кезіндегі температурасы.

Ауаның орташа температурасы:

мұндағы t_н, t_к– ауаның калориферге кірердегі және шығардағы температуралары.

Жылуберу коэффициенті k калорифердің моделіне, жылутасығыш түріне, оның қозғалыс жылдамдығы мен ауаның қозғалысының массалық жылдамдығына байланысты формула, таблица мен графика арқылы анықтала береді.

Өзінді тексеруге арналған сұрақтар.

1. Өнеркәсіптік бөлімдердің жалпы ауа алмасу қалай жүргізіледі? 2. Өндірістегі калорифердің қандай түрлерін білесің? 3. Калориферлерді қондырудың қандай схемаларын білесің? 4. Жылу беру коэффициентін қалай анықтауға болады? 5. Калориферлерді есептеудің жалпы теңдеуі қалай жазылады?
Ұсынылатын әдебиет:

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.

Дәріс жоспары.

1. Жылу ағындары. Негізгі есептеулері.

2. Жылу беру режимдері. Олардың негізгі теңдеулері.

Жылу ағындарын анықтау үшін қосымша қабырға принципіне негізделген жылу өлшегіштер қолданылады. Егер қосымша қабырғаның жылу өткізу коэффициенті белгілі болса, жылу ағынын анықтау үшін оның беттеріндегі температураларды өлшеген жеткілікті. Бұл жағдайда жылу ағыны былай анықталады:


мұнда  - қосымша қабырғаның жылу өткізгіштігі, Вт/(м²°С);

 - қабырға қалыңдығы, м;

t – қабырғаның екі жақ бетіндегі температуралар айырымы, ^оС.
Қоршау конструкцияларының жылу сақтау сапасы олардың жылу беруге келтірілген кедергісімен R₀ және термиялық кедергісімен R_к сипатталады. Оларды эксперименталды анықтау қалыпты жағдайдағы жылу беру режиміне негізделеді:
;

;

; ; ,
мұнда, q – жылу ағыны, Вт/м²;

R_iк – конструкцияның i-қабатының термиялық коэффициенті, м²°С/Вт;

l_i - i-қабаттың қалыңдығы, м;

_iк- конструкцияның i-қабатының жылуөткізгіштік коэффициенті, Вт/м²°С;

_в – конструкцияның ішкі қабатының жылу қабылдау коэффициенті, Вт/(м²°С);

_н – конструкцияның сыртқы бетінің жылу беру коэффициенті, Вт/(м²°С);

_в – ішкі бет температурасы, °С;

_н – сыртқы бет температурасы, °С.
Жылу ағынының шамасын q₁, ішкі және сыртқы ауа температурлар айырымын t және ішкі және сыртқы бет температураларының айырымын  анықтаған соң, конструкцияның термиялық кедергісін анықтаймыз:
,
мұнда t = t_в – t_н – ішкі және сыртқы ауа температураларының айырымы, °С;

= _в - _н – қоршаудың ішкі және сыртқы беттерінің температуралар айырымы, °С;

Өрнектің екінші мүшесі жылу ағынын өлшегіштің термиялық кедергісін көрсетеді. Бұл жағдайда нақты жылу ағынының шамасы мына қатынаспен анықталады:

Өзінді тексеруге арналған сұрақтар.

1. Жылу ағындарын қалай анықтайды? 2. Жылу беру режиміне не негізделеді? 3. Конструкцияның термиялық кедергіні қалай анықтаймыз? 4. Жылу ағынын қалай өлшейміз?

Ұсынылатын әдебиет:

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.
Дәріс 19,20. Ғимараттың ауа-жылу режимін зерттеу

Дәріс жоспары.

1. Ғимараттағы ауа-жылу режимін зерттеу.

2. Өлшеу аспатарына қойылатын талаптар

3. Бөлмелердегі ауа температурасы мен салыстырмалы ылғалдылықты есептеу.

4. Бөлменің жылу-ауа режимдерінің жіктелуі.

Бөлме микроклиматының көрсеткіштерін арнайы тіркеуден және тексеруден өткен, сәйкестік сертификаты бар аспаптармен өлшеуге болады.

Өлшеу аспаптарының өлшеу және мүмкін қателік диапазоны 1-кесте талаптарына сай болғаны дұрыс.

1-кесте

Жұмыс орындарында жылулық сәулелендіру немесе ауа ағыны көздері болатын болса, ауа температурасы мен қозғалыс жылдамдығын аспирациялық психрометрмен өлшеу ұсынылады. Жұмыс орындарында жылулық сәулелендіру немесе ауа ағыны көздері болмаса, ауа температурасы мен қозғалыс жылдамдығын жылу ағыны мен ауа қозғалысынан қорғалмаған психрометрмен өлшеуге болады. Ауа температурасы мен қозғалыс жылдамдығына жеке дара өлшейтін аспаптарды қолдануға да болады.

Ауа қозғалысының жылдамдығын (0,5 м/с аз), әсіресе ағымдардың жан-жақты қозғалысы туатын бөлмелерде термоэлектроанемометрлерді және де цилиндрлік, шар тәрізді кататермометрлерді қолдануға болады. Бет температурасын жанасатын (электротермометр) немесе қашықтықтан өлшейтін (пирометр) аспаптармен өлшеуге болады.

Температуралар мен салыстырмалы ылғалдылықты өлшеу нәтижелері 2-кестеге толтырылады, осы мәліметтер бойынша негізгі есептеулер жүргізіледі.

2-кесте

Бөлмелердегі ауа температурасын t_в және салыстырмалы ылғалдылығын _в өлшеу нәтижелерін толтыру үлгісі

Микроклимат параметрлері талаптарға сай параметрлермен салыстырылып, соның нәтижесінде микроклимат параметрлері бағаланады, соның негізінде қалыпты жағдайға қол жеткізуге қажетті шаралар тізімі жасалады.

Бөлменің жылу-ауа режимдерінің жіктелуі

Ғимаратқа сырттан келетін жылу Q_, және ыстық су Q_гв мөлшерлері ғимаратта орнатылған есептеу құралы арқылы өлшеуге болады. Егер ғимаратта есептеу құралдары орнатылмаған болса, тасымалданатын ультрадыбысты шығын есептеу құралын пайдалануға болады.

Ғимараттың қоршау конструкциялары арқылы жоғалатын жылу мөлшерін былай анықтауға болады.
Q_мн = [k_iF_i(t_в - t_н)], (2)
мұнда: k_i – i-конструкцияның (қабырға, терезе, жабын және т.б.) жылутасымалдау коэффициенті, қоршау конструкциясының құрамына байланысты анықталады.

F_i –конструкцияның бет ауданы, сызбалар бойынша немесе өлшеніп алынады;

t_в – ішкі ауа температурасы, жұмыс аумағында және төбелік жабыннан 0,2-0,3 м төмен аумақта өлшенеді.

t_н – сыртқы ауаның есептік температурасы, °С.

Инфильтрациямен жоғалатын жылу мөлшері:

мұндағы P_i – қоршау конструкциясының ішкі және сыртқы жағындағы статикалық қысым айырымы, Па, микроманометрмен өлшенеді немесе ішкі және сыртқы ауа температуралары мен жел жылдамдығына байланысты есептеледі;

(F)_i, - қоршау конструкцияларының қуыстарының эквивалентті ауданы, м², конструкция түріне байланысты қабылданады немесе келесі әдіс бойынша эксперименталды түрде анықталады. Жылдың жылы кезеңінде:

- сыртқы қоршаудағы барлық ойықтарды жабылады;

- ауа шығару жүйесінің барлық қондырғыларын іске қосады және оның өнімділігін анықталады G_ш;

- бөлме іші мен сыртындағы статикалық қысым айырымы өлшенеді Р_рз;

- қоршау конструкцияларының қуыстарының эквивалентті ауданын (F)_зд мына өрнекпен анықталады

.

Жылдың суық кезеңінде:

- сынақты барлық жылыту аспаптары және желдету жүйелері жұмыс жасап тұрған уақытта жүргізіледі;

- биіктік бойынша сыртқы және ішкі ауаның орташа темрепаруралары анықталады t;

- бөлменің төменгі және жоғарғы аймақтарында терезелердің ортасының ара-қашықтықтары анықталады h;

- қоршау конструкцияларындағы ауданы F₀ ойықтардың ашық Р_рз1 және жабық Р_рз2 тұрған кездеріндегі ішкі және сыртқы ауаның статикалық қысымдарының айырымы анықталады;

- ашық ойықтарда ауа шығынының коэффициентін _пр 0,64 (ойықтар тік бұрышты болса) немесе 0,8 (ойықтар дөңгелек формалы болса) қабылданады;

- қоршау конструкцияларының қуыстарының эквивалентті ауданы мына өрнекпен анықталады:

төменгі аймақта

мұндағы

Желдету жүйесіндегі ауа шығыны 5-қосымшаның (4) өрнегі бойынша анықталады.

Өрнек құрамына кіретін параметрлер:

L – желдету жүйесіндегі ауа шығыны, зерттеу уақытында өлшенеді;

t_в – ауа шығару жүйесі арқылы әкетілетін ауа температурасы, зерттеу уақытында өлшенеді. Есепке орташаланған температура (ауаның массалық шығыны бойынша алынады).

K_t – ауа алмасу тиімділігінің коэффициенті

мұндағы t_пр – берілетін ауа температурасы;

1. Ғимараттағы ауа-жылу режимін қалай анықтайды? 2. Өлшеу аспатарына қандай талаптар қойылады? 3. Қандай өлшеу аспаптарын білесің? 4. Температуралар мен салыстырмалы ылғалдылықты қалай өлшейді? 5. Бөлменің жылу-ауа режимдері қалай жіктеледі? Осы шамалар қалай жылу ағынын анықтайды? 6. Жылу беру және жылу алмасу коэффициенттерінің мәні және өлшем бірліктері қандай?

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.

Дәріс жоспары.

1. Жылуэнергетикалық зерттеу. Зерттеудің мақсаты.

2. Энергетикалық зерттеу жүйесі.

3. Энергия, су және отын шығындарының меншікті сипаттары.

4. Энергия үнемі.

Жылуэнергетикалық зерттеудің мақсаты – нақты нысанда энергияның жұмсалу тиімділігін анықтау және энергия шығындарын азайтуға бағытталған шараларды белгілеу.

Құрылыс нысандары мен ғимараттарына энергиялық аудит жүргізу кезінде жылу, электр энергиялары, отын, газ және су ресурстарын пайдалану зерттеледі. Жылыту, желдету, сумен қамту, жарықтандыру жүйелеріндегі энергия шығындары жоба құжаттармен нормаларға сәйкестігін зерттейді.

Арналуы әртүрлі ғимараттарда өнімнің өзіндік құны мен үстеме шығындрындағы энергетикалық құраушының өсімі ғимаратты қайта жаңғыртуда энергетикалық және материалдық ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыру қажеттігін көрсетеді.

Энергетикалық зерттеу жүйесіне келесі шаралар жиынтығы кіреді:

- құрылыс, инженерлік және қаражаттық-экономикалық құжаттарды талдау;

- ғимараттың, коммуникациялар мен қондырғылардың негізгі энергетикалық сипаттарын өлшей отырып, зерттеулер жүргізу;

- энергия үнемдеу технологиялары мен шараларын енгізудің бағдарламасын жасау;

- энергия үнемдеу бағдарламасының орындалуын бақылау;

- ғимаратты күту қызметіндегі жұмысшыларды оқыту және тестілеу.

Жылуэнергетикалық зерттеу екі бөліктен тұрады:

- ғимараттағы энергия ағындарын зерттеу;

- энергияны тиімді пайдалану ұсыныстарын жасау.

Энергиялық аудит үш деңгейде орындалуы мүмкін:

- жобаны талдау барысында;

- кейбір параметрлерді өлшей отырып, жоба құжаттарын толықтыру барысында;

- аспаппен зерттеу барысында.

Энергия, су және отын шығындарының меншікті сипаттары 1-кестеде келтірілген.

1-кесте

Меншікті сипаттар	Өлшем бірліктері
Жылу	Гкал/м2жыл; Гкал/м3жыл; кВтсағ/м2жыл; кВтсағ/м3жыл; Гкал/градтәул; кВтсағ/градус-тәул
Электр энергиясы	кВтсағ/м2жыл; кВтсағ/м3жыл
Газ	нм3/м2жыл; нм3/м3жыл
Сұйық	л/м2жыл; л/м3жыл; кг/м2жыл; кг/м3жыл
Тұрмыстық су	л/адам.жыл; л/м2жыл; л/м3жыл

Сырттай бақылау және жұмыс қабілетін тексеру арқылы инженерлік жүйелер алдын-ала бағаланады және инженерлік жүйелердің мынадай ақаулары анықталады:

- ғимарат қоршауларының қыс кезінде ылғалдануы немесе қатуы;

- есік-терезелердің ауа өткізгіштігі, өтпе-желдердің болуы;

- жылу, электр, су көздерінің, отынның қай түрі пайдаланылады;

- жылыту, сумен және электрмен қамтуда үзілістердің болуы;

- инженерік жүйелерді басқару жүйесі және олардың техникалық күйі;

- жылу жетіспеушілігі немесе артық жылу байқалатын бөлмелердің болуы, ыстық немесе суық беттердің орын алуы;

- су құбырында қысымның жеткілікті болуы;

- инженерлік жүйелердің шұғыл жөндеу жұмыстарды қажет етуі.

Мынадай жоба құжаттары талданады (энергияны тиімді тұтыну тұрғысынан):

- ғимарат сызбалары – жоспарлар мен қималар;

- қоршау конструкцияларының жылутехникалық сипаттары;

- жылыту, желдету, сумен, электрмен қамту және автоматика схемалары;

- қазандық схемасы;

- негізгі орнатылған инженерлік қондырғы.

Жоба құжаттарын қарағанда олардың нақты зерттеу өткізілетін жүйеге сәйкестігі тексеріліп, қажет болған жағдайда өзгерістер енгізіледі.

Жылу теңгеруі мен ғимаратта энергия тұтынудың таралуы – жылыту, желдету, ыстық сумен қамту және т.б. жүйелерден түсетін жылу мен жоғалатын жылу мөлшерлерінің қатынасын анықтауға мүмкіндік береді. Жылу теңгеруі келесі тәуелділікпен анықталады:

Жылу теңгеруінің дәлдігі көптеген факторлерге (өлшеу аспаптарының дәлдігі, өлшеулердің ұзақтығы мен көлеміне және т.б.) байланысты болады.

Теңгеру жасағанда жүйелер мен технологиялық қондырғылардың жұмыс тәртібіне, микроклимат көрсеткіштерінің есепті жағдайларға сәйкестігіне, жылу тасымалдағыш параметрлеріне, ғимараттың инециялық күйіне, сыртқы ауа температурасының динамикасына көңіл бөлген жөн.

Алынатын энергия үнемі нақты шығындар мен нормативтік көрсеткіштерді (олар бар болған жағдайда) немесе әлемдік тәжиірбеде бар көрсеткіштерді салыстыру негізінде бекітіледі.

Алынатын энергия үнемін анықтағанда– тек микроклиматтың қажетті параметрлерін қамтамасыз еткен және ауа тазалығы мен экологиялық талаптар орындалған жағдайда ғана энергия шығынын азайту мүмкін екендігін ескеру керек.

Алынатын энергия үнемі - энергия үнемдеу шараларын енгізе отырып, қоршаған ортаны қорғау талаптарын, микроклимат көрсеткіштерін және ауа тазалығын қамтамасыз етумен (кВт*сағ; кДж; СО₂ эмиссиясы тоннасы) бағаланады.

1. Жылуэнергетикалық зерттеулер қалай жүргізіледі? 2. Жылуэнергетикалық зерттеудің мақсаты қандай? 3. Энергетикалық зерттеу жүйесінің шаралар жиынтығына нелер кіреді? 4. Жылуэнергетикалық зерттеулер неше бөліктен тұрады? 5. Инженерлік жүйелердің қандай ақаулары анықталады? 6. Энергияны тиімді тұтыну тұрғысынан қандай жоба құжаттары талданады? 7. Жылу теңгеруі қандай тәуелділікпен анықталады?

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.

Дәріс жоспары.

1. Ауаағарлар желiлерi. Оларға сынақ өткізу.

2. Ауаның шығыны. Өлшеу аспаптарына қойылатын талаптар.

3. Желiнi реттеудiң негiзгi әдiстерi.
Ауаағарлар желiлерiнің аэродинамикалық сыналуы және ауа шығындарының реттелуі барлық тармақтардағы ашық дроссельді құрылғыларда жүргізіледі.

Егер ашық дроссельді құрылғыларда желдеткiштiң электрқозғалтқышы қызып кетсе, желiнiң магистралдi бөлiмшесiнде дроссельдi жабады. Соратын немесе сықайтын желілердегі ортақ ауаағарлар фланецтарының арасындағы дроссельді құрылғылардың орнына диафрагма орнатады. Дроссельді шынжырдағы өлшенетiн тоқ күшi қажетті мәнге дейін төмендемесе ғана орнатады. Осыдан кейін желiнi сынауға кiрiседi.

Желiлерді сынауда мыналарды анықтайды:

1. барлық ауа қабылдағыш және ауа шығарушы калориферлерде, шаң тұтқыш құрылғыларда, сулы камералар мен желiнiң барлық тармақтарындағы ауаның нақты шығындарын;

2. сулы камералар және жергiлiктi сорғыштар, шаң тұтқыш құрылғылар мен калориферлік қондырғылардағы ауаның өту кедергiсін;

3. құйылу саңылауларынан ауаның шығу жылдамдығын.

Ауаның шығынын пневмометрлiк құбыршамен және микроманометрмен немесе шығын өлшегiшпен өлшеуге болады. Сонымен бiрге әрбiр өлшелетiн қимада барлық үш қысымдардың (статикалық, динамикалық және толық) мәндерiн анықтайды.

Ауаағарлар желiлерiндегі ауаның сорылу шамасын тартылу немесе құйылу саңылаулары арқылы өтетiн ауа мен желдеткiш шығындарының айырмасы ретінде анықтайды.

Желi бойынша басқа орынға ауыстырылатын ауаның шығыны дроссельді құрылғылар немесе бiржақты диафрагмалар көмегiмен реттеледi.

Iс жүзiнде желiнi реттеудiң келесi үш негiзгi әдiстерiн қолданады.

1. Желiнiң бөлiмшелерiнің сипаттамасын қолданып, ауаның нақты және тиiстi шығындарының қатынастарын теңестiру.

2. Нақты және тиiстi шығындардың қатынастардың бiртiндеп теңестiру.

3. Нақты және тиiстi шығындарды алдын ала берілген қатынасқа бiртiндеп жуықтау.

Бiрiншi әдiс дроссельді құрылғылар ауаағарлар бөлiмшелерiнiң жергiлiктi кедергiсінен кемiнде бес диаметр қашықтықта орнатылған жағдайда ғана қолданады.

Екiншi әдiсті тармақты желiлердi реттеу кезінде, реттейтiн құрылғысы жоқ қондырғылардағы және тармақтардағы қысым шығындарын өлшеуге мүмкiн емес жағдайларда қолданады.

Үшiншi әдiсті аз тармақты желiлерде және дроссельді қондырғылардағы шарттар болмағанда қолданады.

Өзінді тексеруге арналған сұрақтар.

1. Ауаағарлар желiлерiнің аэродинамикалық сыналуы қалай жүргізіледі? 2. Желiлерді сынауда нелер анықталады? 3. Желiнi реттеудiң қандай негiзгi әдiстерi қолданылады?

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.

Дәріс жоспары.

1. Тасымалданатын желдеткіштердің қолданылуы.

2. Ауаағарлардың тармақталған желiсi.

3. Негiзгi есептеулері.
Тасымалданатын желдеткiштi келесi жағдайларда:

1. Сирек кездесетiн және эксперименттік ғимараттарды тұрғызу кезінде.

2. Ғимаратты қоршайтын құрылымдардағы ауаағарларының төсемi кезінде.

3. Ауаағарларды жоғарғы саңлаусыздықты талап ететiн желдету және ауа тазарту жүйелерінiң монтажы кезінде қолдану жүргізіледі.

Уақытша қуат көзінде тасымалданатын желдеткiштi қолдану негiзгi желдету жабдығын қолдануға және қосуға дейiнгі монтаждау кезеңiнде ауа науаларының саңылаусыздыққа тексеруге мүмкiншiлiк бередi.

Тасымалданатын желдеткiш ретiнде доңғалақтың айналу жиiлiгi 1400-2900 айн/мин, №2,5-шi қатарлы ортадан тепкiш желдеткiштi қолдану қабылданған. Ауаағарлардағы ауаны өлшеу кезінде желдеткiштiң сiңіру түтiгiне ұзындығы 1-1,5 м ауаағарды қосады. Ауаағар диаметрiн ауаның қозғалыс жылдамдығын 1-10 м/с есепке алу арқылы анықтайды.

Жұмыстың алдында мыналарды анықтау керек:

- құрастырылған ауаағарларды және жобаның басқа элементтерiнің сәйкестiгiн тексеру;

- барлық құйылу немесе тарту саңылауларына тығын орнату;

- ауаның сыртқа шығуының мүмкiндік шамасын анықтау.

Ауаның сыртқа шығуының мүмкiндік шамасын анықтау үшiн ауаағарлардың тармақталған желiсiн шартты түрде тармақтарға бөледі. Тармақ саны тармақталу санына тең, ал әрбiр тармақтың ұзындығы тармақталу ұзындықтарының 2-3 шамасын құрайды. Ауа кемуiнiң мүмкiндік (V сағат) шамасы (V_час) былай анықталады:

мұнда С – саңылаусыздық коэффициенті, (металлды ауаағарлар үшiн С = 0,01 – 0,02; құрылыстық ауаағарлар үшiн С = 0,04 – 0,05; пластмассалы ауаағарлар үшiн С = 0,05 – 0,01).

ℓ_i - сыналып отырған бөлiмшенiң ұзындығы;

ℓ_bi - тармақтың ұзындығы.

Нақты ауа кемудi анықтау үшiн тасымалданатын желдеткiштi сыналып отырған бөлiмшелерге қосады.

1. Тасымалданатын желдеткiштiң қаптамасынан және (L, кг/ч) дәнекерленетін ауаағарындағы (L, кг/сағ) және дәнекерленетін ауаағарындағы статикалық қысым (р, Па) өтетiн ауаның шығындарын өлшейдi.

2. Ауаның статикалық қысымын өлшеуге арналған микроманометрi бар сыналатын ауаағарға тасымалданатын желдету қондырғыларын қосады. Ауаның шығыны мен статикалық қысымдарын өлшейдi. Ауа шығынын сыналатын ауаағарындағы статикалық қысымның 2-3 мәндерiнде өлшейдi.
Өзінді тексеруге арналған сұрақтар.

1. Тасымалданатын желдеткiштi қандай жағдайларда қолданады? 2. Тасымалданатын желдеткiш ретiнде қандай желдеткіштер пайдаланылады? 3. Жұмыстың алдында нелерді анықтау керек? 4. Тасымалданатын желдеткiштi қандай бөлiмшелерге жіктейді?

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.

Дәріс жоспары.

1. Ауа таратқыш құрылғыларды сынау және реттеу.

2. Ауа таратқыш құрылғыларды қалпына келтіру шаралары.

3. Дайындау жұмыстары.
Ауа өлшемдерi санитарлық нормалар мен технологиялық талаптарға сәйкес келмесе ғана ауа таратқыш құрылғыларды сынайды. Ауа таратқыш құрылғыларды қалпына келтірудің мақсаты - нормалар бойынша өндiрiстiк бөлмеде ауаның қозғалысын және бiрқалыпты температураның бөлiнуiн қамтамасыз ету.

Ауа таратқыш құрылғыларды қалпына келтіру желдету немесе ауа тазарту жүйелерiнiң жөндеуiнің қорытынды кезеңі болып табылады және келесi шарттарда орындалады:

1. Ортақ шығын, ауаның олардың iшiнен алып тасталатын ауасы берiлетiн баспанаға жобалық мәлiметпен сәйкес келедi.

2. Әрбiр ауа таратқыш арқылы берiлетiн ауаның шығыны есептiк мәндерге сәйкес келедi.

3. Бөлмедегі артықша жылулардың нақты мәндерi және температуралардың жұмысшы айырымы жобалыққа сәйкес келедi.

Үлкен көлемдi өндiрiстiк цехтарда жылу шығару аудандары бойынша бiрқалыпты үлестiруді сынау және ауа таратқыштарды жөндеу ғимараттың бiр немесе екi жапсарлас құрылыс модулдарында жүзеге асырылуы мүмкiн. Бұл қоғамдық - коммуналдық ғимараттар үшiн қажет. Ғимараттың жеке модуліне өткiзiлген сынақ нәтижелерi барлық ұқсас модулдарға таратылады.

Дайындау жұмыстары:

1. Жоспардағы ауа таратқыш құрылымдардың сипаттамасы бар анықтама мәлiметiмен, берiлетiн ауаның бастапқы есептiк температурасымен танысу және ауаның таралу сұлбасы танысу.

2. Ауаның қозғалыс бағытын көрсететiн шартты түрдегi белгiлеулердi, ауаның таралу сұлбасындағы құйылудың шамаланған траекториясын анықтау.

3. Көзбен бақылау әдiсi бойынша құйылу және ауа ағындарының таралу сұлбаларын болжалды траекторияларын тексеру және түзету. Көзбен бақылау жеке облыстар (аймақтар) бойынша ауаның түтiнделуі арқылы iске асады.

4. Жеке облыстар бойынша жылдамдық шектерiндегi есептiк максималдан 0,5 мәнiне дейін аралықта анықталады.

5. Орналастырылу және бақылау нүктесi мен өлшелетiн (t, w, φ) параметрлердi сынауда бағдарлама құру бөлме өлшемiне, жұмыс орыны мен жабдықтың орналасуына байланысты белгiленедi. Бақылау нүктелерiндегi ауа өлшемдерін еденнен 1, 5-2 м биiктiкте өлшейдi.

Өнеркәсiптiк желдетудi жөндеу кезінде өлшемдердiң 2-3 циклдарын өткiзедi. Ауа температурасы және қозғалысын әрбiр нүктелерде бiр уақытта электротермоанемометрмен өлшейдi. Ауаның салыстырмалы ылғалдылығын құрғақ және ылғалды ауа температурасы бойынша аспирациялық психрометрлі термометр арқылы өлшейді.
Өзінді тексеруге арналған сұрақтар.

1. Ауа таратқыш құрылғыларды қалай сынайды? 2. Ауа таратқыш құрылғыларды қалпына келтірудің қандай шарттары бар? 3. Дайындау жұмыстары қалай жүргізіледі? 4. Электротермоанемометрмен не өлшейдi?

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.

Дәріс жоспары.

1. Ауа таратқыш құрылғыларды сынау.

2. Өндірістік факторлар.

3. Бөлмеде ауа алмастыруды ұйымдастыру.

4. Ауа таратқыш құрылғылардың негiзгi түрлері.

б) адам температурасының әр түрлілігі мен адам тұрған бөлменің ішкі қоршау беттері есебінен сәулеленуі

в) адамды қоршаған температура және ауа ылғалдылығына байланысты тер шығару

“а” және “в” факторлары ауа қозғалысына да қатысты. Сәйкесінше бөлмедегі температура t салыстырмалы ылғалдығы φ және ауаның қозғалыс жылдамдығы ω адам денесінің жылулық теңдестігін анықтайды, осы арқылы оның көңіл-күйін де анықтауға болады. Әдістеме жолдары арқылы алынған метроологиялық берілгендер желдету жүйесін құру кезінде маңызды болады. Ауа алмасуының қалай жүргізілуіне байланысты желдету жасанды және табиғи болып бөлінеді.

Сынауға қатысушылар санын бақылау нүктелерiнiң санына байланысты анықтайды. Екi техник-жөндеушi температура, ауаның ылғалдылығы мен қозғалысының мәнiн жұмыс журналына өлшеп жазып алуы керек. Бөлменiң жылулық немесе ылғалдылық режимдерінің тұрақтылығы кезінде өлшеудің бiр циклінің орташа ұзақтығы ортамен 20-30 минутты құрайды. Сынаудан кейiн жұмыс журналдардағы жазулар өңделіп, тиiстi кестелерге толтырылады.

Егер кесте бойынша нақты ауа өлшемдерi жобада немесе санитарлық нормаларда қабылданғаннан айтарлықтай айырмашылығы болса, онда ауа таратқыш жүйесi жөндеуге жатқызылады.

Жөндеудің бiрiншi кезеңінде ауа таратқыштан шыққан ауа жылдамдықтарының бiрқалыптылық дәрежесiн анықтайды. Ауа жылдамдығын электротермоанемометрмен немесе пневмометрлiк құбырлармен өлшейдi.

Соңында тиiстi жылдамдық өрiсiн алу үшiн түзулену бөлiмшенiң ұзындығы ауа таратқыш құрылғысының түтiгі 4d астам болуы керек.

Көп жағдайларда түтiктер фланецтары арасындағы жылдамдықтар өрiсiн теңестiру үшiн жергiлiктi кедергiлер (диафрагма, тор) орнатады. Онда жергілікті кедергі мына формуламен анықталады:

ξ = р_толық / р_динам.

Ауа таратқыш құрылғылар келесідей негiзгi түрлерге: реттелетiн торлар; төбелi (плафондар) ауа таратқыштар; тесiлген ауа таратқыштар; шоғырланған ауа таратқыштар деп бөлінеді.

Содан соң цехтың (бөлме) жұмысшы облысы орналастырылған нақты ауа өлшемдер жұмыстардың бағдарламасы бойынша өлшейдi. Бұл өлшемдердiң өңдеген нәтижелерi кестелерге толтырып және жоба бойынша СНО қабылданған тиiстi көрсеткiштермен салыстырады.

1. Ауа таратқыш құрылғыларды қалай сынайды? 2. Ауа таратқыш құрылғыларды қалпына келтірудің қандай шарттары бар? 3. Қандай факторлар ауа қозғалысына да қатысты болады? 4. Бөлмеде ауа алмастыруды ұйымдастыру әдістері бар?

4.1.1. Ерёмкин А.И. Тепловой режим зданий. М.: Стройиздат, 1988.

4.1.2. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.З. Вентиляция и кондиционирование воздуха. Кн. 1,2 / Богословский В.Н., Пирумов А.И., Посохин В.Н. и др. /Под ред. Павлова Н.Н. и Шиллера Ю.И., - 4-е изд.; перераб. И доп. – М.: Стройиздат, 1992.

4.1.3. Волков О.Д. Проектирование вентиляции промышленного здания. – Харьков: Высшая школа, 1989.