Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «органикалық химия іі» мамандық үшін 5В072100 – «Органикалық заттардың химиялық технологиясы» ОҚУ-Әдістемелік материалдары
ДӘРІСТЕР Микромодуль 1 – Циклді қосылыстар химиясына кіріспе
жүктеу/скачать 2.41 Mb.
|
| 2 ДӘРІСТЕР
Микромодуль 1 – Циклді қосылыстар химиясына кіріспе Дәріс 1, 2 – Кіріспе Дәріс жоспары: 1. Ароматты көмірсутектердің классификациясы 2. Изомерия. Гомология Органикалық қосылыстардың негізі етіп көмірсутекті алады да, қалған қосылыстарды, олардың туындылары ретінде қарайды. Көміртек тізбегінің құрылысына қарай органикалық қосылыстар ашық тізбекті (алифаттық) және циклді (тұйық) қосылыстарға бөлінеді. Тұйық тізбекті қосылыстар екіге бөлінеді: карбоциклді және гетероциклді. Карбоциклді қосылыстардың тұйық тізбегі тек көміртегі атомынан тұрады және сонымен бірге алициклді және ароматты болып екіге бөлінеді. Гетероциклді қосылыстардың тұйық тізбегі көміртегі мен сутегі атомдарымен қоса басқа да атомдардан құралады. Гетероциклді қосылыстар түзуге көбінесе азот, күкірт, оттегі атомдары қатысады. Органикалық қосылыстар құрамы мен құрылысына байланысты кластарға бөлінеді. Ароматты қатардың ең қарапайым өкілдері - көмірсутектер. Егер көмірсутектердегі сутегі атомдарын басқа атомдарға не атомдар топтарына – функциональды топтарға – ауыстырса, сол қатардың басқа кластары пайда болады. Органикалық қосылыстар кластарының химиялық өзгерістері бағытын орын басқан атомдар мен функцинальды топтар анықтайды. Орын басқан атомдары не функциональды топтары бірдей көмірсутектер және олардың туындылары гомологтық қатар түзеді. Сонымен, гомологтық қатарға құрылысы ұқсас, сондықтан химиялық қасиеттері де ұқсас, бір-бірінен СН2 (метилен тобы – гомологтық айырмашылық) тобына айырымы бар заттар қатары жатады. Органикалық қосылыстардың негізгі кластары: 1. Ароматты көмірсутектер (Ar – H); 2. Ароматты галогентуындылар (Ar – Hal); 3. Фенолдар және ароматты спирттер (Ar - OH); 4. Ароматты карбонильді қосылыстар – альдегидтер мен кетондар (Ar – CHO; Ar – CO - R); 5. Ароматты карбон қышқылдары (Ar - COOH); 6. Ароматты аминдер (Ar – NH2) 7. Ароматты нитроқосылыстар (Ar – NO2); 8. Ароматты сульфоқосылыстар (Ar – SO3H); Ароматты көмірсутектерге бір немесе бірнеше бензол сақинасы бар қосылыстар жатады. Бензол сақинасының саңына байланысты бірядролы (моноциклді) және көпядролы (полициклдер) деп бөлінеді. Дәріс материалдарын игергеннен кейін білуге қажетті негізгі түсініктер: ароматты қосылыстардың құрылысы, классификациясы, гомология Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар: Ароматты қосылыстар функционалды топтарға байланысты қалай классификацияланады? Гомологтық қатар дегеніміз не? Бірядролы ароматты қосылстарға мысал келтіріңіз? Ұсынылған әдебиеттер: 1. Бруис, П.Ю. Органикалық химия негіздері. 1-бөлім: оқулық /П.Ю. Бруис; [қазақ тіліне ауд. Бажықова К.Б.] – Алматы: Полиграфкомбинат, 2013. 290-300 б. 2. В.Л. Белобородов, С.Э. Зурабян, А.П. Лузин, Н.А. Тюкавкина. Органическая химия. – М.: Дрофа, 2008. –Кн.1, С. 10-12 3. В.Ф. Травень. Органическая химия. – М.: Академкнига, 2008. Т.1., С.33-37 жүктеу/скачать 2.41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|