Басқару іс-әрекетіндегі коммуникативтік процестер

Басқару іс-әрекетіндегі коммуникативтік процестер

Коммуникативтік процестер басқару іс-әрекетін ұйымдасты- руда үлкен рөл атқарады, өйткені оның «субъект-субъектілік сипаты» жетекші мен қол астындағылар арасындағы тұрақты байланыстардың болуын білдіреді. «Коммуникация» ұғымында бірқатар аспектілерді ажыратады:

1. 
   Коммуникативтік функция басқаруды тұтастай алғандағы негізгі және өзіндік ерекше функцияларының бірі ретінде.
   
2. 
   Жетекшінің коммуникативтік мінез-құлқы осы функцияны іске асыруға бағытталған; вербальды мінез-құлық айрықша рөл атқарады.
   
3. 
   Тұлғааралық жанасулар барысында пайда болатын коммуни- кативтік құбылыстар мен заңдылықтар, психологиялық әсерлер.
   
4. 
   Тілдесуді қамтамасыз етуші психологиялық механизмдер болып табылатын коммуникативтік процестердің өзі.
   

Басқаруда іс-әрекетті психологиялық сипаттау үшін комму- никациялардың сыртқы жағы емес, солардың негізіне жататын және жетекшінің коммуникативтік мінез-құлқын қамтамасыз ететін психологиялық процестер, құбылыстар мен заңдылықтар негізгі мәнге ие.

Жетекшінің коммуникативтік мінез-құлқы төмендегідей бір- неше негізгі топқа бөлінеді: басқа функциялар мен мәселелер- дің атқарылуын қоштайтын параллель коммуникациялар; әң- гімелесулер мен келісімдер; іскерлік кеңестерді ұйымдастыру және өткізу; жетекшінің көпшілік алдында сөйлеуі; қол астын- дағыларға олардың іс-әрекетін ұйымдастыру мақсатында әсер ету формасы түріндегі сөздік атқарымдық іс-әрекет. Сондай-ақ коммуникацияның вербальды емес формалары – мимика, пан- томимика және жазба түрлері бар. Бұл түрлердің әрқайсы- сы жетекшінің сөздік мінезіне өзіндік ерекше талаптар қояды.

Тілдің жалпы мәдениетіне негізгі талаптар қойылады. Олар- дың арасындағы ең маңыздысы – лингвистикалық нормаларды сақтау.

Тіл мәдениетінің ажырамас компоненті – алдымен идеалды, сонан кейін вербальды тұрғыда тұжырымдалуға тиіс хабардың ақпараттық қашықтығы.

Коммуникация тиімділігі фразалардың тұрғызылуындағы тү- сініктілік пен құрылымның қарапайым болуынан көрінеді.

Тілдегі қателік көңіл-күйлік бояманың болмауы және оның гипертрофтануы; айтылу мазмұнының үйлесімділігі және оның көңіл-күйлік қанығу шамасы қажет.

Дәл осындай талап коммуникацияның вербальдық және вербальдық емес құралдарының сабақтастығына да қойылады.

Коммуникацияларды олардың мақсаттық бағытталуын еске- ре отырып тұрғызу қажет; мазмұны бойынша олар өзі сол үшін жүзеге асатын мәселеге сай болуға тиіс.

Тіл мәдениетіне қойылатын маңызды талап – оның адресат ерекшеліктеріне баламалығы.

Бұл талаптардың барлығының сабақтастығы – жетекшінің коммуникативтік біліктілік шарттарының бірі, ол әңгімелесулер мен келіссөздер жүргізу кезінде әлдеқайда толығырақ байқала- ды. Бұл кезде өзіне тән ережені де сақтаған жөн: әңгіменің бі- рінші кезеңдерінен байланыс орнату; әңгімеге мұқият дайын- далу (өз мақсаттарының нақтылығы, өз мінез-құлқының такти- касы); тыңдай білу шеберлігі; әріптеске деген құрмет пен зейіні; асығыс тұжырым жасамау; қорғансыз болмау; қажетсіз таласқа араласпау; әңгіме алып келуі мүмкін нәтиже туралы ұмытпау.

1. 
   қатысушылардың зейінін проблемаға аудару, олардың талқылауға қатысу қажеттігін түсіндіру;
   
2. 
   талқыланатын проблеманың әлдеқайда тиімді шешілуіне қатысушылардың жеке қызығушылығын ояту;
   
3. 
   барлық айтылған пікірлерді барынша дәлелдеу;
   
4. 
   бөтен дәлелдерді жоққа шығарудан бұрын, олардың нақ- ты себептерін ашуға тырысу;
   
5. 
   түбегейлі шешім шығаратын кезде кеңеске қатысушы- лардың қызығулары мен мүдделерін ескеру.