Рухани жаңғыру – ұлттық сананың әртүрлі полюстерінің ымыраға келуі. Сананың өзегі – ойлау. Адам өз ойын басқаларға тіл арқылы айтып немесе жазып жеткізеді. Тыңдаушы да сөйлеушінің ойын тіл арқылы түсінеді. Тіл - дүниені тану процесінде ақпаратты қалыптастыру, сақтау және жеткізу қызметін атқаратын таңбалар жүйесі. «Тіл дегеніміз — ойдың тікелей шындығы» (К. Маркс). Тіл - ойдың материалдық қабығы. тілімдегінің бәрі – түсімде» (қазақ мақаласы )
М. Қашгари: «Әдептің басы – тіл», «тіл – тәрбиелілік пен қайырымдылықтың басы», «тіл түйгенді тіс шеше алмайды», «шақпақты шақса – от тұтанар, сөз ұғындырылса – ой білінер» .
М. Қашгаридың «Диуани лұғат ат-түрк» атты еңбегі - түркі тілді халықтардың ойлау логикасы мен тұрмысының, тарихының өзіндік философиясы
М. Қашгаридің тіл философиясы
Махмуд әл Қашгари
(1028-1101)
ХХ ғ. философиясындағы тілге бетбұрыс
Лингвистикалық философиясында Людвиг Витгенштейн: «Менің тілімнің шеңбері менің дүниемнің шеңберін құрайды» - деп жариялады
Постмодернистік филосо-фиясында сана мәтін ретінде түсіндірілді (Ж.Деррида, Ж.Делез)
Л.Витгенштейн (1889-1951)
Жак Деррида(1930-2004)
Философиядағы бейсаналық әр түрлі көріністер мен әртүрлі атауларға ие болды:
- бұл болмыстың тәуелсіз түсініксіз мәні (мистика, романс);
- аффектілер және түсініксіз идеялар (Спиноза);
- -сезінбейтін қабылдау (Лейбниц);
- генерациялау принципі, әлемді құру (Шеллинг);
- -адамның еркін әрекет ету принципі (Фихте);
- әлемнің негізінде жатқан ерік (Шопенгауэр),
- ғаламның панпсихизмге немесе жалпыға бірдей сезіну қабілетіне негізделген рухани қағидасы (Э. фон Хартман);
- билікке деген ерік (Ницше),
- интуитивті идеялар мен қабылдаулар (Бергсон) және т.б.
Достарыңызбен бөлісу: |
