Р. Қ. Ниязбекова, В. Н. Михалченко, Г. Қ. Бектұрғанова, В. А. Донбаева, К. У. Тоғызбаев, Л. А. Байбосынова
жүктеу/скачать 2.41 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1(Ex ) 2 + Х R,E,E
- Өлшеу нәтижелерін ұсыну формалары
- - Б Ө Л І М.
- Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамасы
- ӨҚ-ның градуирлеуші
- Өлшем құралдарының нормаланған метрологиялық
- Өлшеу нәтижелерін анықтауға арналған сипаттамалар
- Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамалары
- Аталуы
- Шкала
- Өлшеу
- Өлшемнің номиналды мәндері
- Өлшеу құралының сезгіштігі
| V
П П 1(Ex )2 + Х R,E,E і= әтижі корреляция болмаған кезде: S« = і=1 iJ= . (53) Тура өлшеулер нәтижесінде алынған шамалар арасында SQ = Z (Ex )2 і=1 (54) статистикалық есептеулермен анықтайды): Таңдалған сенімділік ықтималдылығына Р сәйкес Стьюдент коэффициентінің t мәнін анықтау және жанама өлшеулер нәтижелерін бекітілген формада жазу: Q = Q + tSe, Р = 0, (55) Тура және жанама өлшеулердің нәтижелері өлшем бірлігі талаптарына жауап берулері керек, яғни нәтижелерді жазу кезінде заңдастырылған физикалық щамалар бірліктерін қолдану керек және қателіктер бағасын көрсеткен жөн. Физикалық шамалар туралы ақпараттарды нормативті құжаттардан және арнайы анықтамалық әдебиеттерден табуға болады. Өлшем бірлігі талаптары бойынша қателіктер берілген ықтималдылықпен белгілі болуы керек, бұдан шығатыны: нәтиже сипаттамасына тек стохастикалық қателіктер кіреді, яғни, жүйелі қателіктер мүмкіндігінше жойылуы тиіс; жүйелі қателіктердің жойылмаған қалдықтары өлшеу нәтижелерінің сипаттамасына рандомизацияланган шамалар ретінде кіруі мүмкін, олардың мәндері кездейсоқ қателіктерге өлшемдес болады; егер жүйелі қателіктердің жойылмаған қалдықтары кездейсоқ қателіктерден едәуір аз болса, оны елемеуге болады, алайда кері жағдай болуы мүмкін, яғни кездейсоқ қателіктер жүйелі қателіктердің жойылмаған қалдықтарынан едәуір аз болуы мүмкін. Өлшеу нәтижелерін ұсыну формалары Өлшеулер нәтижелерін ұсыну формаларында әдетте келесі ақпарат болады: өлшеу нәтижесін нүктелік бағалау; өлшеу нәтижелерінің қателіктерінің сипаттамалары (немесе оның статистикалық бағалауы); нақты нәтижелер мен қателіктердің келтірілген бағасына сәйкес өлшеулер шарттары. Шарттар міндетті түрде немесе құжаттарға сілтеме арқылы көрсетіледі, оларда қателіктер сипаттамасы беріледі. Өлшеу нәтижесінің нүктелік бағасы ретінде көп ретті бақылаумен өлшеу барысында қарастырылып отырған серияның орташа арифметикалық мәні алынады алады. Өлшеулер нәтижелерінің қателіктерінің сипаттамаларын өлшенетін шаманың бірлігімен (абслоютті қателіктер) немесе салыстырмалы бірліктермен (салыстырмалы қателіктер) көр- сетуге болады. Өлшеу қателіктерінің аралық кезең шегін көрсеткен кезде ұсынылатын ықтималдылық мәні Р = 0,95. Өлшеулер нәтижелерін өрнектеуге талаптар: ең кіші разрядтар нәтижелердің нүктелік бағасында да, қателік сипаттамаларында да бірдей болу керек; қателіктер сипаттамалары (немесе олардың статистика- лық бағалары) екі саннан артық емес сандық түрде беріледі, осыған орай, статистикалық бағалау үшін екінші разряд саны үлкен жаққа дөңгелектенеді, егер соңғы сан нөлден үлкен болса; қателіктер сипаттамаларын (немесе олардың статистикалық бағалауларын) бір санмен өрнектеуге болады, мұндай жағдайда статистикалық бағалау үшін екінші разряд егер сан 5-ке тең немесе үлкен болса үлкен жаққа дөңгелектенеді, ал егер 5-тен аз болса, кіші жаққа дөңгелектенеді. Өлшеулер нәтижелерін ұсыну формасының қарапайым мысалы: (8,334 ± 0,012) г; Р = 0,95. (56) Бақылау сұрақтары: Қарапайым және кешенді өлшеу құралдары. Өлшем құралдарының метрологиялық сипаттамалары, түрлері және классификациясы. Өлшеу құралдарының модельденуі. Өлшеу құралдарының шкаласының құрылымы. Математикалық өңдеу және өлшеулер нәтижелерін ұсыну. Өлшеудің анықталған және анықталмаған қателіктерінің сипаттамасы. Қателіктердің пайда болу көздеріне байланысты ажыратылуы. Тура өлшеулердің нәтижелерін статистикалық өңдеу. Жанама өлшеулер нәтижелерінің статистикалық өңдеу тәртібі. Өлшеу нәтижелерін ұсыну формалары. - Б Ө ЛІМ. ӨЛШЕУ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ МЕТРОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ НОРМАЛАНУЫ Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамасы (метрологиялық сипаттама; МС) - өлшеулердің нәтижесіне және оның қателігіне эсер ететін ӨҚ-ның қасиеттерінің сипаттамасы. Сипаттамаларды ӨҚ-дарының нормативтік құжаттармен бекітілетін нормаланған метрологиялық сипаттамалары және тәжірибе арқылы анықталатын нақты сипаттамалар деп бөледі. Метрологиялық сипаттамалар әртүрлі келеді, олар маңызды- лығы, ақпараттылығы және ӨҚ типіне байланысты бөлінеді. Өлшенетін физикалық шаманы түрлендіретін ӨҚ үшін интегралды метрологиялық сипаттаманы кеңінен қолданады. ӨҚ-ның градуирлеуші сипаттамасы - тәжірибе арқылы алынған ӨҚ кірісі мен шығысындағы шамалардың арасындағы тәуелділік. Градуирлеуші сипаттама формула, кесте және график түрінде берілуі мүмкін. Өлшем құралдарының нормаланған метрологиялық сипаттамасы - нормативтік құжаттармен тағайындалған мет- рологиялық сипаттамалар. Тәжірибелік түрде анықталатын метрологиялық сипаттамалар өлшем құралдарының шынайы метрологиялық сипат- тамасы деп аталады. Салыстырып тексеру немесе сынауларда шынайы және нормаланған метрологиялық сипаттамалардың мәндерінің нә- тижесінде ӨҚ-ның қолданысқа жарамдылығы туралы шешім қабылданады. Өлшеу құралының дәлдік сипаттамалары - өлшеу қателігіне эсер ететін өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларының жиынтығы. Өлшеу нәтижелерін анықтауға арналған сипаттамалар Эсер ететін шама - өлшенетін шаманың өлшеміне (немесе) және өлшеу нәтижесіне эсер ететін физикалық шама. Өлшеу құралдары стандартқа сәйкес мынадай нормаланған метрологиялық сипаттамалармен сипатталады: шкала ұзындығы; шкала бөлігінің бағасы (құны); өлшеу құралының көрсеткіштерінің вариациясы; өлшеу жиілігі; өлшемнің номиналды мәндері; өлшеу құралының сезгіштігі; өлшеу құралы сезгіштігінің шегі (порог); өлшеу құралының қателігі; өлшеу құралының тұрақтылығы. Өлшем құралының дәлдігі жоғары болған сайын оған метрологиялық сипаттамалар да көбірек беріледі. 14-кесте Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамалары
Шкала ұзындығы - шкаланың ең қысқа межелік белгілері ортасынан өтетін және бастапқы және соңғы белгілермен шектелген сызықтың ұзындығы. Шкала бөлігінің құны (бағасы) - бұл өлшеу құралы шкаласының екі көрші белгілерінің айырымы. Көрсеткіштер вариациясы өлшенетін шаманың үлкен және кіші мәндері жағынан өлшеу диапазонының бір нүктесіне жақындағанда құрал көрсеткіштерінің осы нүктеде әртүрлі болуымен сипатталады. Өлшеу диапазоны - өлшеу құралдарының жіберілетін мүмкін қателік шектері нормаланған шама мәндерінің облысы. Өлшеу диапазоны өлшемдердің төменгі және жоғарғы шектерімен шектеледі. Көптеген құралдарда өлшеу диапазондарын өзгертуге мүмкіндік беретін ауыстырып қосқыштар қолданылады. Мұн- дай көп диапазонды құралдардың бір диапазонды өлшеу құралдарына қарағанда артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Бір көп диапазонды өлшеу құралы бірнеше бір диапазонды өлшеу құралының орнын толтыра алады, бірдиапазонды аспаптарға қарағанда олар аз орынды алады және арзандау болады. Бірақ көп диапозонды құралдың кемшілігі: ауыстырып қосқыш құрылымдар қосымша қателіктердің көзі болып табылады және мұндай құралдарды жөндеу мен салыстырып тексеру күрделі. Өлшемнің номиналды мәндері - өндіру кезінде өлшемге немесе өлшемдер тобына тіркеліп жазылатын шама мәні. Номиналды мән көбінесе өлшемде көрсетіледі. Өлшеу құралының сезгіштігі (S) құралдың шығу белгісінің өзгерісінің осы белгіні тудыратын өлшенетін шаманың өзгерісіне қатынасымен сипатталады, яғни: мұндағы Д/ - шығу белгісінің өзгерісі; Дх - өлшенетін шаманың өзгерісі. Өлшеу құралын қолданушылар мен өңдеушілер үшін маңызды сипаттамалардың мысалдары: өлшеу құралының көрсеткіштер диапазоны (көрсеткіштер диапазоны) - шкаланың бастапқы және соңғы мәндерімен шектелген құрал шкаласының мәндер аумағы; жүктеу/скачать 2.41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|