Р. Қ. Ниязбекова, В. Н. Михалченко, Г. Қ. Бектұрғанова, В. А. Донбаева, К. У. Тоғызбаев, Л. А. Байбосынова
Қателік өзгеруінің сызыцтыц моделі
жүктеу/скачать 2.41 Mb.
|
| 1. Қателік өзгеруінің сызыцтыц моделі
Жалпылама қателік моделі A (t) келесідей көрсетілуі мүмкін Д0 95(t) = А0 + F(t), мұндағы А0 - ӨҚ бастапқы қателігі; F(t) - блоктар мен элементтердің біртіндеп көнеру физико-химиялық үрдісімен байланысты берілген ӨҚ түрінің жиынтығына кездейсоқ уақыт функциясы. Көнеру үдерісінің физикалық модельдерінен F(t) функциясының нақты теңдеуін алу мүмкін емес. Сондықтан да тәжірибелік зерттеулер негізінде қателіктің уақытқа байланысты өзгеру функциясын F(t) математикалық тәуелділікпен болжайды. Қателіктің өзгеруінің ең қарапайым моделі сызықтық болып табылады: A0;g (t) ~А0 + v (109) мұндағы v - қателіктің өзгеру жылдамдығы. Көрсетілген модель ӨҚ көнеруін 1 жылдан 5 жылға дейінгі уақытта қанағаттанарлықтай сипаттайды. Басқа диапазонда қолдану тәжірибелік тоқтау жиілігінің мәндерімен формула арқылы табылған мәндердің сәйкес келмеуінен мүмкін емес. Метрологиялық тоқтаулар кезеңі пайда болады. Кезеңдік тетігі 9 а) көрсетілген (сызықтық заңы кезінде 95%-дық квантильдің өзгерісі 1 түзу сызықпен көрсетілген). 30-сурет. Қателіктің сызыцтыц (а) және экспоненциалды (б, в) өзгеру заңы Метрологиялық тоқтауда A095(t) қателігі Апр= A0+n А3 мән- нен жоғары, мұндағы А3 - ӨҚ ұзақ уақыт жұмыс жарамды- лығын қамтамасыз етуге қажет қателіктің нормалау шегінің қор мәні. Әр осындай тоқтаудан кейін ӨҚ жөнделеді және қателік А 0 бастапқы қалпына келеді. Тр= t - t;i уақыты (tt, t2, t3 сәттері және т. б.) өткеннен кейін тоқтау қайтадан болады және қайтадан жөндеу жүргізіледі. Сәйкесінше ӨҚ қателігінің өзгеру үдерісі 2 сынық түрімен суреттеліп (30-сурет, а), екелесі теңдеумен беріледі: А0,9 ) =А0 + пА3 (110) мұнда n - ӨҚ тоқтаулар (немесе жөндеулер) саны. Егер тоқтаулар санын бүтін деп алсақ, онда ол 1 түзу сызықтағы (30сурет, а) дискретті нүктелерді суреттейді. Егер шартты десек, n бөлшек мәнді де болуы мүмкін, онда (Х2) формуласы тоқтау жоқ уақыттағы A (t) қателік өзгерісі 1 тұтас түзуді суреттейді. Метрологиялық тоқтаулар жиілігі v жылдамдығы жоғарылауымен көбейеді. Сонымен бірге құралды жөндеу аяқталған немес дайындау уақытында ӨҚ қателігінің А0 нақты мәніне қатысты қателіктің нормаланған мәндер қорына А3 тәуел- ді. Жылдамдық өзгерісіне v және қателік қорына А3 эсер етудің тәжірибелік мүмкіндігі әртүрлі. Көнеру жылдамдығы өндіру технологиясымен анықталады. Бірінші жөндеу аралығынан қателік қоры ӨҚ шығарушылармен анықталады, одан кейінгі жөндеу аралығы - қолданушының жөндеу қызметін көрсету деңгейімен анықталады. Егер кәсіпорынның метрологиялық қызметі жөндеуде ӨҚ бастапқы қателігіне А0 тең қателікті қамтамасыз етсе метрологиялық тоқтаулар жиілігі аз болады. Ал егер жөндеуде тек А 0 » (0,9... 0,95) А пр шарттары орындалса, ӨҚ тұтынудың жақын аралығында қателік жіберілетін шектерден шығып кетуі мүмкін және салыстырып тексерілу аралығында оның дәлдік сапасы асатын қателікпен пайдаланылатын болады. Сондықтан да ӨҚ ұзақтық метрологиялық жарамдылығын сақтау неігізі А пр нормаланған шегіне қатысты жеткілікті А3 қорды қамтамасыз ету болып табылады. Аталған қорды біртіндеп шығындау белігілі бір кезең аралығына метрологиялық жарамды күйде болуды қамтамасыз етеді. Алдыңғы қатарлы құрал дайындайтын зауыттар [5] Д 3 = (0,4...0,5) Д пр қамтамасыз етеді, v=0,05An /жыл көнерудің орташа жылдамыдығнда Т = Д3^ = 8...10 жыл жөндеу аралық уақытын және Д = 1/Тр= 0,1... 0,125 жыл-1 тоқтаулар жиілігін алуды қамтамасыз етеді. ӨҚ қателігі өзгеру кезінде Т барлық жөндеу аралық уа- қыттары өзара тең болады, Д = 1/Т метрологиялық тоқтаулар жиілігі тұтыну мерзімінде тұрақты болады. Алайда тәжірибеде бұл орындалмайды. 5.3. Өлшеу құралының метрологиялық сенімділік көрсеткіштері. Сенімділік және салыстырып тексеру аралығы Метрологиялық сенімділік көрсеткіштері біреу және кешенді болуы мүмкін. Кешенді көрсеткіштер келесілер: бұйымның дайындық коэффициенті; техникалық қолдану коэффициенті; шұғыл дайындық коэффициенті. Бірлік көрсеткіштері: тоқтаусыз жұмыс істеу ықтималдығы және тоқтауға дейінгі жұмыс. ӨҚ тоқтаусыз жұмыс істеу ықтималдығы P(t) - t тоқтауға дейінгі уақытта метрологиялық сипатамалары жіберілетін шектен шықпайды. Тоқтауға дейінгі жұмыс - ӨҚ тұтыну уақытынан бірінші тоқтау пайда болғанға дейін жұмыс жасау ұзақтығы, уақыт бірлігімен өлшенеді, мысалға сағат. Тоқтауға дейінгі жұмыс кездейсоқ шама болғандықтан, оны t қандай да бір t. мәнінен аспайтындығы ықтималдығын Р анықтайтын, яғни -да дейінгі t.: F(t) = P(t F(t) өз аргументінен төмендемейтін функция. Оның мәні t. - де 0-ден ^ -даҒ(Т) = Ғ(-да) = 0-ге дейін және келесіде t. ^ + Тоқтау және тоқтаусыздық қарама-қайшы ұғымдар, сондықтан да бір ӨҚ бір уақытта бола алмайды. Тоқтаусыз жұмыс істеу ықтималдығы келесіге тең: Тоқтаусыз жұмыс істеу ықтималдығы P(t) 0-ден 1-ге дейін өзгереді. 1-ге жақын болған сайын ӨҚ-ның тоқтаусыз жұмыс істеуі жоғары. P(t) және F(t) түзулерінің қиылысу нүктесі орташа тоқтауға дейінгі жұмыс істеуді анықтайды. Бұл нүктеде олар 0,5- ке тең. 31-сурет. P(t) және F(t) функцияларын анықтау Қалпына келмейтін (жөнделмейтін) жүйелер үшін тоқтаусыз жұмыс істеудің орташа уақыты (тоқтауға дейінгі орташа жұмыс істеу) - жүйенің тоқтауға дейінгі жұмыс істеу уақытының математикалық күтімі: (112) Уақыт теріс болмайтындықтан, жеке емес интеграл шектері 0-ден да-ке дейін болады, f(t) жүйе тоқтауы пайда болу ықтималдығының қалыңдығы немесе қалпына келмейтін элементтікі. P(T) дегеніміз 0 < t f (t) жүктеу/скачать 2.41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|