Р. С. Касымова Әлеуметтік педагогтың ЖҰмыс технологиясы оқу құралы Алматы, 2020
-тарау. "ТӘУЕКЕЛ ТОБЫНДАҒЫ" БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫС
жүктеу/скачать 3.67 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- "Тәуекел тобындағы" балалар диагнозы
| 5-тарау. "ТӘУЕКЕЛ ТОБЫНДАҒЫ" БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫС
« Қайта тәрбиелеу үлкен күш-жігерді, білімді, шыдамдылықты талап етеді және оның нәтижелері бірден көріне қоймайды. Педагогикалық әсер етудің басталуы мен тұрақты нормативтік мінез-құлықтың көріністері арасында ұзақ кезең тұруы мүмкін» А.С. Макаренко Ұғымдық аппарат Тәуекел — орын алуы мүмкін немесе мүмкін емес жағымсыз, қажетсіз нәрселердің болу ықтималдығын білдіреді. Тәуекел тобына психикалық және әлеуметтік бейімделудің әртүрлі формалары бар балалар мен жасөспірімдер жатады, олар жақын ортаның (отбасы, балабақша, мектеп және т.б.) нормалары мен талаптарына сәйкес келмейтін жат мінез-құлықта көрінеді. "Тәуекел тобындағы" балалар диагнозы Тұлғамен жұмыс істеу адамның жеке өміріне араласуға деген қарым-қатынасының ерекшелігін ескеретін арнайы әдістемелерді қолдануды талап етеді. Психологияда жеке тұлғаның мәселелерін тікелей сұрақтар қоймай жанама түрде анықтауға мүмкіндік беретін арнайы әдістер жасалды. Бұл әртүрлі проекциялық әдістер, атап айтқанда, Г. Мюррейдің Тақырыптық-апперцептивтік тест (ТАТ). Бұл әдістің балаларға арналған нұсқасының ерекшелігі - адамдардың қарым-қатынасын жануарлардың қарым-қатынасы арқылы проекциялау кезінде зооморфизм принципін пайдалану. Балаға өзінің жеке тәжірибесі және проблемалары туралы айту адамның жағдайларын сипаттайтын жануарлардың сюжеттері бар суреттерді көргенде жеңілдеу болады. Балаларға арналған проективті әдістердің типтік мысалы БАТ (Балалар апперцептивті тесті) тесті. Осы әдістемені құрайтын суреттерде адамдардың қарым-қатынасын бейнелейтін әртүрлі қатынаста жануарлар бейнеленген. Мысалы, БАТ нұсқаларының бірінде ана-кенгуру айна алдында тұрып, бала-кенгурудың жарақат алғанын байқамайды. Осы сурет бойынша баланың әңгімесін талдау кезінде оның бейнеде көргенін ата-анасымен қарым-қатынасында өткен тәжірибесімен қалай проекциялайтыны анықталады. Тақырыптық-апперцептивтік тест (ТАТ) нұсқаларының бірі - психология ғылымдарының докторы Л. Собчикпен 2007 жылы жасөспірімдер үшін құрастырылғанСАТ әдістемесі (суретті-апперцептивтік тест) болып табылады. Бұл тест үшін ынталандырушы материал - адам фигураларын схемалық түрде бейнелейтін контурлық сюжеттік суреттер. Бұл әдістемені пайдаланудың шектеуі - 12 жастан бастап. БАТ техникасының жаңа нұсқасы. Ынталандыру материалы ретінде ежелгі жапон шиыршықтарының суреттері қолданылады. Осындай материалды таңдаудың негізі суреттердің жобалық әдістемелердің жетекші критерийлеріне сәйкестігі болды. Бірінші критерий - сюжеттің белгісіздігі. Ежелгі жапон шиыршықтары - қазіргі Жапонияның ұлттық қазынасы болып табылады. Суреттер бірнеше ғасырлар бойы зерттелген. Онда суреттелгендердің не екені туралы әртүрлі болжамдар бар. Бұл жағдай біздің таңдауымыздың дұрыстығын растайды, себебі бұл суреттер сюжеттерді интерпретациялаудың вариативтілігін болжайды. Екінші критерий - бұл зерттелетін мәселелерге субъектілердің сәйкес келуі. Біздің жағдайда - криминологиялық және виктимологиялық тақырып. Суреттер жиынтығынан кейіпкерлерге қатысты зорлық-зомбылықтың көрінісі ретінде немесе басқа жолмен, мысалы, ойын ретінде түсіндіруге болатын элементтер бар бірнеше сюжетті таңдадық. Үшінші критерий - балалар үшін неғұрлым қолайлы адамдар арасындағы қарым-қатынас бейнесінің зооморфизмдік нұсқасы. Адамдар арасындағы қарым-қатынастың әртүрлі аспектілерін көрсететін сызбаларда адамдардың өздері қоян, бақа және басқа да жануарлар түрінде бейнеленген. Төртінші критерий - бейтарап жоспардың суреттерінің болуы. Бұл суреттер баланың сюжетті таңдаудың қандай да бір нақты нұсқасына "итермелеуге" қабілетті емес. Онда суреттелген оқиғаның виктимологиялық немесе криминологиялық нәтижесін ынталандыратын элементтерсіз қарапайым күнделікті жағдайлар келтірілген. Бұл суреттерді қосу баланың виктимизация деңгейін анықтау үшін қажет. Стресстік жағдайға тап болған кәмелетке толмаған адам, тіпті, бейтарап сюжетті де өз проблемасы тұрғысынан түсіндіреді. Бесінші критерий - формальды — сюжеттердің белгілі бір саны болуы. Мұндай жоспардың проекциялық техникасы үшін суреттің ең аз саны – 10. Осы әдісті қолдана отырып, сіз психологиялық түзету мен оңалтуды қажет ететін балаларды анықтай аласыз. Бұл үшін балалардың әңгімелері негіз бола алады, онда біріншіден, суреттер кейіпкерлерінің азабына немқұрайлы қарау элементтері болуы мүмкін. «Сіз ұрып-соғудың астына түскен адамға көмектесер ме едіңіз? Көмекке шақырар ма едіңіз?» деген сұрақтарға бұл балалар теріс жауап береді. Әдетте, олар қоян немесе бақа қаза болғанына өкінбейтінін айтады. Бөтен адамның қайғысына жаны ашымауы мінез-құлықтың теріс, соның ішінде криминалдық уәждерінің қалыптасуына себеп болуы мүмкін. Осы әдістеме бойынша кәмелетке толмаған құқық бұзушылармен және кәмелетке толмаған құрбандармен жұмыс нәтижелері осы санаттағы балалармен әлеуметтік педагогтың жұмысында ескерілуі қажет кейбір маңызды тұстарды толық ашады. Мысалы, КАТ әдістемесінде ынталандырушы материал ретінде қолданылатын кейбір суреттер (1,2 суретті қараңыз). 1-сурет. Квази-зорлық элементтері бар 2-сурет. Бейтарап тұрмыстық сюжеттің бейнесі жүктеу/скачать 3.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|