Радиоактивті ыдырау
Ыдырау тұрақты және жартылай ыдырау периоды
жүктеу/скачать 252.78 Kb.
|
| Ыдырау тұрақты және жартылай ыдырау периоды
Радиоактивтілік дегеніміз - белгілі бір атом ядроларының бір немесе бірнеше бөлшектердің шығарылуымен бірге басқаларға өздігінен (өздігінен) айналуы. Ядролардың Радиоактивті ыдырау уақыты кем дегенде 10-12 с деп саналады. Бұл уақыт толығымен әртүрлі ядролық процестердің үлкен саны болып табылады жаңадан пайда болған ядроны қалыптастыру. Радиоактивті ыдырауды бастан кешіретін ядролар радиоактивті деп аталады. Өзектер, емес радиоактивті түрлендірулерге қатысатындар тұрақты деп аталады. Мұндай бөліну өте шартты, өйткені іс жүзінде барлық ядролар радиоактивті ыдырауға ұшырауы мүмкін, бірақ әртүрлі ядролардың ыдырау жылдамдығы бірдей емес. Табиғи жағдайда болатын ядролардың радиоактивтілігі табиғи деп аталады. Зертханалық жағдайда (мысалы, үдеткіштерде) ядролық реакциялар арқылы алынған ядролардың радиоактивтілігі жасанды деп аталады. Олардың арасында түбегейлі айырмашылықтар жоқ. Екі жағдайда да радиоактивті түрлендірулер бірдей заңдылықтарға бағынады. Ыдырайтын ядролар аналық, ал ыдырау нәтижесінде пайда болатын ядролар еншілес ядролар деп аталады. Радиоактивті ыдырауға α - ыдырау, β-ыдырау, ауыр заттардың өздігінен бөлінуі жатады ядро, Протонның ыдырауы және т. б. β-ыдырау әлсіз өзара әрекеттесуге байланысты, радиоактивті процестердің барлық басқа түрлері күшті өзара әрекеттесуге байланысты. Радиоактивті ыдырау кезінде энергияны, импульсті сақтау заңдары орындалуы керек, импульс моменті, заряд және т. б. Радиоактивтілік құбылысын 1896 жылы француз физигі А.Беккерель ашты. Радиоактивті ыдырау кезінде радиоактивті сәулеленудің үш түрі шығарылады: α-сәулелену, β-сәулелену және γ-сәулелену. α-бөлшектер-гелий ядролары 4 2He, β-бөлшектер электрондар е-, e+ позитрондарының шығарылуымен β-ыдырау мүмкін болса да, ал γ-сәулелену қатты қысқа толқын (λ<10-10м) ядролар шығаратын электромагниттік сәулелену. Радиоактивтілік - бір химиялық тұрақсыз изотоптың өздігінен өзгеруі негізгі немесе метастабильді күйден басқа элементтің изотопына элемент, элементар бөлшектердің немесе ядролардың шығарылуымен бірге жүреді (мысалы, α-бөлшектер). Радиоактивтілік-атом ядросының құрамының өздігінен өзгеруі уақыт ішінде негізгі күйден элементар бөлшектердің немесе ядролардың шығарылуы ядролық реакциялардағы қозған құрамдас ядроның өмір сүру уақытынан асатын немесе метастабильді күй. Радиоактивтілік-кейбір атомдар ядроларының тұрақсыздығы, олардың қабілеттерінде көрінеді иондаушы заттың шығарылуымен бірге жүретін өздігінен өзгеру (ыдырау) сәулелену немесе радиация. Радиоактивті түрлендірулер құрылымның, құрамның және энергияның өзгеруімен жүреді атомдар ядроларының күйлері және зарядталған немесе бейтараптардың шығарылуымен немесе түсірілуімен бірге жүреді және электромагниттік сипаттағы қысқа толқынды сәулеленуді (гамма-сәулелену кванттары) бөлу арқылы жүзеге асырылады. Бұл шығарылған бөлшектер мен кванттар радиоактивті (немесе иондаушы), ал ядролары қандай да бір жолмен (табиғи немесе табиғи) болуы мүмкін элементтер жасанды) себептер өздігінен ыдырайды, радиоактивті немесе деп аталады радионуклидтермен. Нуклид берілген нуклондар саны мен берілген ядро заряды бар атомдар немесе ядролар деп аталады. Нуклидтер тұрақты және тұрақсыз болуы мүмкін, яғни радиоактивті. Нуклид-протондар мен нейтрондар санымен сипатталатын атомның бір түрі, ал кейбіреулерінде ядроның энергетикалық жай-күйі. Радионуклид-иондаушы сәуле шығаратын нуклид. Радиация немесе иондаушы сәулелену-энергиясы бар бөлшектер немесе гамма-кванттар затқа әсер еткенде әртүрлі белгілердің иондарын жасау үшін жеткілікті үлкен. Иондаушы сәулелену-зарядталған немесе бейтарап бөлшектер мен кванттар ағыны электромагниттік сәулелену, олардың зат арқылы өтуі иондануға және атомдардың немесе қоршаған орта молекулаларының қозуы. Табиғаты бойынша ол фотонды (гамма-сәулелену) болып бөлінеді, тежегіш сәулеленуі, рентген сәулеленуі) және корпускулалық (альфа-сәулелену, электронды, протон, нейтрон, мезон). Қазіргі уақытта белгілі 2500 нуклидтің тек 271 нуклиді тұрақты. Қалған нуклидтер (90%!) тұрақсыз, яғни радиоактивті; олар бір немесе бөлшектердің немесе γ - кванттардың шығарылуымен бірге жүретін бірнеше дәйекті ыдыраулар тұрақты нуклидтер. Радиоактивтілік ұғымының критерийін, яғни критерийді орнату маңызды мәселе болып табылады ыдыраудың минималды ұзақтығы. Бұрын радиоактивті түрлендірулер қатарына тек өлшенетін ұзақтықтың α - және β-ыдырауының барлық әрекеттері. Қазір қысқа өлшеу мүмкіндіктері уақыт өте кеңейді: өмір сүру уақытын өлшеу мүмкін болды τ≥10-11 сек. Уақыт өте қысқа күйлердің өмірі в белгісіздігінің арақатынасы негізінде анықталады. жүктеу/скачать 252.78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|