Реферат пәні:Өмір Қауіпсіздігінің Негіздері «Тақырыбы: Иондық сәулелену» Орындаған: Ануар Ләйлім 22А-9
Рентген сәулелері ядродан тыс процестерден шығарылады, бірақ гамма сәулелер ядродан келеді
жүктеу/скачать 42.58 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.2 Иондық сәулелену топтары
| Рентген сәулелері ядродан тыс процестерден шығарылады, бірақ гамма сәулелер ядродан келеді. Олар сондай-ақ гамма-сәулелерге қарағанда, әдетте, аз қуатты және сондықтан аз енеді. Рентген сәулелері табиғи жолмен немесе электр қуатын пайдаланатын машиналармен жасалуы мүмкін.
Медицинада күн сайын мыңдаған рентген аппараттары қолданылады. Компьютерлік томография денедегі сүйектер мен жұмсақ тіндердің егжей-тегжейлі суреттерін алу үшін арнайы рентгендік жабдықты пайдаланады. Медициналық рентген сәулелері адам тудырған сәулелену әсерінің ең үлкен жалғыз көзі болып табылады. 2.2 Иондық сәулелену топтары Сонымен, иондағыш сәулелену – бұл, затпен өзара әрекеттескен кезде, заттың атомдары мен молекулаларының иондануына және қозуына әкеп соғатын сәулелену. Иондаушы сәулеленулер өзінің физикалық табиғатына байланысты электромагниттік(фотондық) және корпускулярлық бөлшектер болып бөлінеді. ИС-тің бірінші тобына энергиясы жоғары рентген және γ-сәулеленулері жатады. Физикалық қасиеттері бойынша, рентген және γ-сәулелері арасында негізінде айырмашылық жоқ. Фотондық сәулеленудің шығу тегіне байланыссыз, энергиясы олардың 250 кэВ дейін болған кезде, олар рентген сәулесіне, ал 250 кэВ – тан жоғары болғанда, гамма- сәулеленуге жатады. ИС-тің екінші тобына, яғни, корпускулярлық сәулеленулерге, кеңістікте жоғары жылдамдықпен қозғала алатын және атомдардың иондануымен қозуын тудыратын, кинетикалық энергиясының қоры үлкен, зарядталған бөлшектер жатады. Бұл топқа электрондар мен позитрондар (β-бөлшектер), протондар (сутегі ядролары), дейтрондар (дейтерий ядролары), α-бөлшектер (гелий ядролары) және ауыр иондар (басқа элементтердің ядролары) кіреді. Бұлардан басқа, корпускулярлық сәулеленуге заряды жоқ нейтрондар және теріс зарядты мезондар жатады. Иондаушы сәулеленудің әр түрлі түрлері — белгілі бір иондағыштық және енгіштік қабілетімен сипатталады. α-бөлшектерінің иондандырғыш қабілеті үлкен, енгіштік қабілеті аз, ауада өтетін жолының ұзындығы 3 см – 11 см, ал адам ағзасының тіндерінде – бірнеше микронды құрайды. Д. И. Менделеев кестесінің 83 қатарынан (висмут-83) бастап, табиғи белсенді изотоптар альфа–белсенділікке ие. Жоғарыда келтірілген қасиеттеріне байланысты, альфа–сәулесін сәулелендіретіндер сыртқы сәулеленуге ұшырататындар ретінде мүлде қауіпсіз, бірақ ағзаға түскен кезде (ингаляциялық жолмен, тағам өнімдерімен, сумен) аса қауіпті. Бета-сәулесін сәулелендіретіндер жеңіл элементтер арасында да, ауыр элементтер арасында да кездеседі. β-сәулеленудің иондағыш қабілеті, альфа-сәулеленуге қарағанда төмен, бірақ енгіштік қабілеті жоғары. Бета-бөлшектердің ауада өтетін жолының ұзындығы 10 м – 15 м, ал ағза тіндерінде – бірнеше миллиметрді құрайды. Рентген және γ-сәулелері қасиеттері бойынша бірдей. Рентген және гамма-кванттардың ауада өтетін жолдарының ұзындығы жүздеген метрмен, ал биологиялық орталарда – ондаған метрмен есептеледі. Бұл сәулеленулердің иондағыш қабілеті жоғары емес, бірақ олардың енгіштік қабілеті жоғары болғандықтан, нысанның терең жатқан бөлігіндегі заттыңатомдарымен әсерлесе алады. Аталған иондаушы сәулелену түрлерінің «иондандырғыш қабілеті» бойынша келесі арақатынастары белгілі: α: β: γ = 10000: 100: 10; сондай-ақ, «енгіштік қабілеті» бойынша: α: β: γ = 10: 100: 10000. Нейтрондық сәулелену ядролық реакторларда — уран, плутоний ядролары ның бөлінуі үрдісінде пайда болады. Заряды болмағандықтан, нейтрондардың енгіштік қабілеті жоғары. Олардың қауіптілігі: нейтрондар тұрақты атомдардың ядроларына оңай еніп, оларды радиобелсенді етеді, нәтижесінде туындаған радиация пайда болады. Нейтрондардың бұл қасиеті жасанды радиобелсенді изотоптар алуда қолданылады. Иондаушы сәулеленуді сипаттау үшін, сондай-ақ, «сәулеленудің энергиясы» деген түсінік қолданылады. Сәулеленулердің енгіштік қабілеті олардың энергиясына байланысты. Сәулеленудің энергиясы электрон-вольтпен (эВ) көрсетіледі. 1эВ – бұл электрондардың, айырмашылығы 1 вольт, электр өрісі арқылы өткен кезде алатын энергиясы. Бұл өлшем бірліктің туындылары: 1 килоэлектрон – вольт (КэВ) = 1 х 103 эВ; 1 мегаэлектрон – вольт (МэВ) = 1 х 106 эВ. Иондаушы сәулелену энергиясы жүздеген КэВ-тен бірнеше ондаған МэВ-ке дейін өзгеріп отырады. жүктеу/скачать 42.58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|