Реферат тақырыбы : Суғару жүргісін есептеу жолдары Орындаған: Сарсенғалиева А. Қабылдады: Казыбаева С. Ж. Алматы 2024
жүктеу/скачать 35.28 Kb.
|
| 4.2. Суару жүргісін есептеу
Біздің елде және шетелдерде суару жүргісінесептеудің бірнеше жолдары бар. Олардың бәрініңнегізін құрайтын 1919 жылы академик А.Н. Костяков ұсынған әдістеме болып табылады. Оныңесептеу жолы төмендегідей: 1.Өсімдіктің өсіп өнуі мерзіміндегі жалпыкерек ететін су мөлшері (су пайдалану жиынтығы) (Е): Е=У*Ки, м3/га (1) бұл жерде: Е- су пайдалану жинтығы, м3/га; У- өсімдіктің өнімі, ц/га; Ки-су пайдалану коэффициент, м3 /ц. Оны анықтама кітапшалардан алады. Оның мәні 5...500 м3/ц аралығында болады. Суару мерзімдері. Бұл да өте маңызды көрсеткіш. Суару мерзімі есімдіктің өсіп-өнуіне еш кедергіболмауы керек. Оны белгілеудің бірнеше түрі бар: • өсімдіктің фаза көрсеткіші арқылы; • өсімдіктің жапырағына қарап анықтау; • алдын-ала жасалған график бойынша; • ауа райының температурасы арқылы; • жапырақ шырыны аркылы; • топырақ ылғалы арқылы. Әрине бұлардың әрқайсысының өзіндік кемшілігіде, артықшылығы да бар. Бірақ осылардың еңдұрысы су мерзімін топырақтың ылғалдылығыарқылы табу болып саналады. Ондай анықтаудыңәдісі төмендегідей. Өсімдікті еккен күннен бастап әр 5-10 күндеарнайы бұрғышпен /бұр/ топырақтың 0-10, 10-20, 20-30... 100 см-ге дейінгі деңгейінен топырақүлгісін бюкске алады. Лабораторияда оны өлшеп, 8-10 сағат бойы 106°С температурада кептіріп, қайта өлшеп топырақтың ылғалдылыгын анықтайды. Егер 1 метр тереңціктегі осы ылғалдылық 70-75% НВ-ға жақындаса, келесі күні сол жерді суарукерек. Неғұрлым топырақтың үлгісін дұрыс алсасоғұрлым нәтиже оңды болады. Суару мерзімін өтекөп созбай, тез арада бітіру керек. Шамаменайтқанда, ол 4 күннен 12-15 күнге дейін болуымүмкін. Суару мерзімін ұзартқанда сушыларшаршамайды, канал суға толмай, жайбарақатжұмыс істейді, бірақ агротехникалық жұмыстарәлсіреуі мүмкін. Ал суару мерзімін азайтқан жағдайда, сушыларжұмысты тез арада орындап, каналдармен өте көпсу жіберулері тиіс. Ол қауіпті. Жуып-шайып кетуімүмкін. Сондықтан суару мерзімін агротехникалықжұмыстарға ыңғайлы ете, сушылардың санын жәнеберілген судың мөлшерін ескере отырып белгілегенжөн. Суарудың саны суару тәсіліне байланысты. Жаңбырлатып суғарылғанда суару саны 2 есекөбейеді. Күз мезгілінде немесе ерте көктемде беретін су мөлшерін мына теңдеумен анықтайды: М=1,5В-5h, м3/га бұл жерде: В - 1 метр топырақтың деңгейіңдегі ылғалдың мәні, м3/га; һ - жауын-шашын мөлшері, (ІХ-IV) айларындағы, м3/га. Кей кезде жаз айларында күн көп ысып кеткенкезде, өсімдік келесі суғарымға дейін солыпқалмауы үшін аз мөлшермен суарылып тұрылуықажет. Суару нормасы 50. 100м3/га шамасыңдаболады. Кейбір жағдайларда суару нормасыазайтылып беріледі. Мысалы: 25 шілдеде мақтаны800м3/га мөлшерімен суару керек еді. Мысалы, 23-24 шілдеде 20 мм жауын-шашын болып топыраққасіңді делік. Міне, осындай жағдайда суару мөлшері600 м3/га болады. Мұндай жағдайда суару мерзімінжылжытудың қажеті жоқ. Суару мөлшері мен мерзімін анықтауды графоаналитикалық тәсілмен жүргізген өте ынғайлы. Ол үшін кестеде көрсетілген үлгінітолтырады. Осы кестенің 1-ші бағанаға өсімдіктің өсу кезеңін әр 10 күнге бөліп жазады; 10-20, 21-30, 1-10 т.б. Ал, екінші бағанага осы кезеңдердегітопырақтың ынталы қабатын көрсетеді - 0.4, 0.6, 0.7, 1.0 м т.б. Топырақтың жоғарғы және төменгі ылғалдылығы оның ынталық қабатына қарай анықталады да 3-ші және 4-ші бағанага жазылады. Ал 5-ші жол 3-ші бағанага топырақ ылғалдылыгын0,9 коэффициентіне көбейте отырып анықтайды, 6-шы бағанаға белгіленген мерзімдегі топырақтанжоғалған ылғалдылықты жазады. Осы бағаналардың барлық қосындысы өсімдіктің өсукезеңіндегі жалпы қажетті су мөлшеріне тең болуыкерек. Жауған жауын-шашын мөлшерін 7-ші бағанагажазып, ал 8-ші бағанаға топырақ ынталығыныңтүрленуіне байланысты ылғалдылықтың өзгеруінжазады. Бұл өзгерісті 5-ші жол бойынша есептейді. Ол үшін 5-бағанадағы санды осы мерзімдегітопырақтың ынталы қабатының өзгеруіне көбейтеді. Топырақтың ынталы қабатының мерзімсоңындағы ылғалдылығы (10-шы бағана) төмендегібағаналардың мәндері аркылы есептелінеді. Яғни: 10/=/5/-/6/+/7/+/8/. Егер де есептеп шығарылған 10-шы бағананың мәнін 4-ші бағанадағы топырақ ылғалдылығыныңкіші мәнінен кем болған жағдайда, суару жұмысыжүргізіледі. Суару нормасын 9-шы жолға жазады. Оны 3-ші және 10-шы бағана сандарыныңайырмасы аркылы табады. Суарудың мерзімдікортасы 3,4,5,9-бағана бойынша сызылатын сызбаарқылы анықталады. Кесте. Суару мөлшері мен мерзімін есептеуүлгісі.
Бұл сызба әр онкүндіктегі (көлденең осі) топырақтың үлкен және кіші ылғалдылық мәндері/3-ші және 4-ші бағана/тік оське орналастырылып, сынық сызық жүргізілген /4.3-сурет/ жүктеу/скачать 35.28 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||