Реферат тақырыбы: Жаһандық экологиялық мәселелер Орындаған: Амангелдиева А. А қабылдаған: Изтлеуова А. Б
жүктеу/скачать 67.34 Kb.
|
1 2
Амангелдиева А.А Реферат| Негізгі бөлім
Экологиялық дағдарыс және оның түрлері Экологиялық дағдарыс – қоғам мен табиғат арасындағы қатынастарда қарама-қайшылықтың күрт шиеленісуі. Экологиялық немесе экологиялық дағдарыс түрдің немесе популяцияның қоршаған ортасының өзгеруі оның үздіксіз тіршілігін тұрақсыздандырған кезде пайда болады. Экологиялық дағдарыстың боллуының маңызды себептеріне мыналар жатады: Абиотикалық экологиялық фактордың деградациясы (мысалы, температураның жоғарылауы, аз жауын-шашын); Жыртқыштық қысымының артуы; Жеке адамдар санының өсуі (яғни халық санының артық болуы); Пунктуациялық тепе-теңдіктің эволюциялық теориясы сирек кездесетін экологиялық дағдарыстарды жылдам эволюцияның әлеуетті драйвері ретінде қарастырады. Соңғы геологиялық кезеңдегі адамдардың табиғи ортаға әсер етуіне байланысты экологиялық дағдарыс термині адамзат өркениеттерінен туындаған экологиялық мәселелерге жиі қолданылады, мысалы: климаттық дағдарыс, биоәртүрліліктің жоғалуы және пластикалық ластану. 21 ғасырдың алғашқы бірнешеонжылдықтары. Қоршаған ортаны қорғау және дамыту жөніндегі халықаралық конференцияда Экологиялық дағдарысты «қазіргі заманның ғалами мәселелерінің бірі» деп ресми түрде таныған. Экологиялық дағдарыс 20 ғасырдың 2-жартысынан бастап күшейе түскен шектен тыс антропогендік ықпалдың салдарынан жаратылыста табиғи үдерістердің бұзылуынан (ғылыми-технология революцияның болжап білуге болмайтын зардаптары, энергияны тұтынудың көбейе түсуі, қазба отынды жағу, демографиялық дүмпу, қарулы қақтығыстар) пайда болды. Назар аударарлық дүние – экологиялық дағдарыстан экология апатты ажырата білу керек: дағдарыс адамның белсенді әрекетінен болатын қайтымды күй, апат – қайтымсыз құбылыс, адам мәжбүрлі түрде енжар, зардап шегуші тарап (мысалы, ұзаққа созылған қуаңшылық, малдың жаппай қырылуы). Қоршаған ортаның ластануы адамның, әсіресе өндірістің әсері нәтижесінде түрлі нысандарда көрініс табады. Олар: контоматация (ортаның инертті материалдарға қанығуы), уыттану (хим. активті субстанциялармен қанығу, радиациямен ластану, ұзақ жасайтын радионуклидтермен ластану),электро-магниттік детериорация, деструкция(табиғиқұрылымдардың бұзылуы), пейоризация (ландшафт әсемдігінің бұзылуы), т.б. Бұл нысандар көбінесе кешенді түрде әрекет етіп, табиғи үдерістерді қатерлі түрде бұзады, сөйтіп, сайып келгенде, биосфераның түгел азып, өркениеттің опат болуына апарып соқтырады. Қазіргі жағдайда ғалами қауіпті үш үрдіс байқалып отыр. Олар: атмосфера құрамының өзгеруі; осының салдарынан “парникті әсердің” күшеюі және климаттың жыли бастауы, мұның өзі мұздың еріп, мұхит деңгейінің апатты түрде көтерілуіне апарып соқтыруы мүмкін; жер төңірегінің ғарыштық аппараттардың қалдықтарымен ластануы. Бұдан басқа қосалқы ғалами ауқымдағы төрт үрдіс те қатерлі. Олар: әлемдік мұхиттың мұнай қабыршағыменластануы,мұныңөзі гидросфера мен атмосфера арасындағы энергия алмасу мен масса алмасуды бұзады; жануарлар дүниесі мен өсімдіктер дүниесінің түрлік құрамының және олардың зәузаттық қорының қысқаруы; Жер бетіндегі тіршілікті Күннің қатал ультракүлгін сәулесінен қорғайтын озон қабаттың қысқаруы; оттектің басты “фабрикасы” орманды шабу, кесу (дамушы трофикалық елдерде) салдарынан да, қышқыл қалдықтарынан зақымдануы салдарынан да оның азып-тозуы. Кейбір аймақтарда Экологиялық дағдарыс экология қасірет деңгейіне жетті (Арал өңірі, Семей полигоны аймағы, Чернобыль, Гималай аймағы, Амазония, көптеген индустриялық агломерациялар). Климаттың өзгеруі экожүйелерге үлкен әсер ете бастады. Жаһандық температураның көтерілуімен қар жаууы азайып, теңіз деңгейі көтерілуде. Температураның жоғарылауына төтеп беру үшін экожүйелер өзгереді немесе дамиды. Осының салдарынан көптеген түрлер мекендеу орындарынан қуылып жатыр. Ақ аюларға қауіп төніп тұр. Оларға итбалықтарды аулау үшін мұз қажет, олардың негізгі олжасы. Дегенмен, мұздықтар еріп, жыл сайын олардың аң аулау мерзімі қысқарады. Нәтижесінде, ақ аюлар қыста жеткілікті май дамымайды; сондықтан олар сау қарқынмен көбейе алмайды. Тұщы су мен сулы-батпақты жерлердің экожүйелері температураның жоғарылауының төтенше әсерлерімен күресуде. Климаттың өзгеруі лосось, форель және басқа су жануарлары үшін жойқын болуы мүмкін. Температураның жоғарылауы лосось пен форельдің қазіргі өмір сүру үлгісін бұзады. Суық судағы балықтар, сайып келгенде, жоғары биіктіктерге қоныс аудару арқылы салқын суларда өмір сүру үшін табиғи географиялық ауқымын тастайды. Көптеген түрлер таралу аймағын полюстерге қарай жылжыту арқылы жаңа жағдайларға бейімделе алғанымен, басқа түрлердің бақыты жоқ. Қозғалыс опциясы ақ аюлар мен кейбір судағы тіршілік иелері үшін қол жетімді емес. Қазіргі кезде Экологиялық дағдарыстың жай-күйі ұғынылды, тиісті ғылыми орталықтар, әлемдік ауқымдағы институттық, ұлттық деңгейдегі органдар – министрліктер дәрежесіндегі органдар құрылды. Тиімді экология саясаттың ғылыми негіздері тұжырымдалды, Экологиялық дағдарысты шиеленістіретін бірқатар әрекеттерге жол бермеу (қазба отынды тұтыну көлемін қысқарту, энергияның экология қауіпсіз көздерін пайдалануға көшу, озон қабатын бұзатын заттардың шығарылуын қысқарту, кит тәрізді жануарлар мен басқа да жануарлардың түрлерін аулау кәсіпшілігіне тыйым салу, т.б.) жөніндегі халықаралық уағдаластыққа қол жеткізілді. Қоғам мен табиғат арасындағы өзара байланыс бүгінгі таңдағы проблемалардың бастысы болып отыр. Қазіргі уақытта табиғатта және экономикалық дамуда экологиялық тепе-теңдікті сақтау міндеттері өзара байланысты. Өйткені, табиғат байлығын аяусыз сарқа пайдаланып, қоршаған ортаны бейберекет ластаумен экономиканың қалыпты дамуын қамтамасыз ету мүмкін емес. Бүгінгі таңда адамзат табиғатты игеруде, ғылым мен техниканың дамуында ғаламат табыстарға жетті. Екінші жағынан өркениеттің дамуымен қатар биосфераның тұрақсыздануы және қоршаған ортаның, табиғи жүйелердің тозу қаупі туындап отыр. Соның салдарынан барынша шиеленіскен жаһандық, ұлттық және жергілікті экомәселелер қалыптасты. Оларды шешуге тек қана қазақстандықтардың ғана емес, халықаралық ынтымақтастықты кеңейту жолымен қол жеткізілді. жүктеу/скачать 67.34 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2