Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

180 
айта кетейік: шарт, талап, шығарудың теориялық және практикалық негіздері 
және шығару шаралары. Оқу есебінің шарттары мен талаптарын, оқу 
мақсаттарын ажырату бастапқы болып табылады. Оқу есебінің шарттары мен 
талаптарын әрі қарай жақындастыру, ҥйлестіру, шығаруды іздеу ҥрдісін 
бағыттаушы, негізгі қатысты анықтауға мҥмкіндік туғызады. Оқу есебі 
оқушыға ҧсынылса және ол оны қабылдаса, яғни есепті ӛз мақсаты етіп қоя 
отырып, оның мағынасын тҥсінсе, ӛз мҥмкіншіліктерімен ҥйлестірсе және 
шығаруға келіссе, онда ол оқушының ойлау объектісі болады. Оқу есебін 
талдау кезеңінде оны оқушылардың ӛздері қоюы маңызға ие болады, 
оқушылардың оқу іс-әрекетін жҥзеге асыруын – оның уәждерінің негіздері 
қалыптасуына мҥмкіншілік туғызады. 
Қоршаған орта мазмҧнымен математикалық есептер мағыналы 
ерекшеліктерге қарай жіктелуі мҥмкін: 
- ақпараттық міндеттер (экологиялық ғылыммен байланысты объектілер 
мен қҧбылыстар туралы тҥсінік беретін нақты ақпаратпен қамтамасыз ету); 
- практикалық тапсырмалар (жердегі, қоршаған кеңістікте мәндерді 
анықтау немесе бағалау әдістерінің сипаттамасын қамтитын); 
- қолданбалы тапсырмалар (оның мазмҧны бойынша математикалық 
әдістерді пайдалана отырып шешілуі мҥмкін экологиялық белгілі бір мәселені 
тҧжырымдау бар); 
- 
зерттеу 
міндеттері 
(табиғи 
қҧбылыстардағы, 
процестерде 
математикалық ҥлгілерді анықтауға бағытталған). 
Экологиялық мазмҧнмен математикалық есептер экологиялық мәдениетті 
қалыптастыру кезінде әсер ету әдісіне сәйкес жіктеледі: 
- кӛрсету, проблема, индикативтік тапсырмалар; 
- демонстрация - бҧл мәдениет ескерткіштерін, табиғат объектілерінің 
қҧрылымын сипаттайтын міндеттер; 
- проблемалы - бҧл экологиялық бағыттағы кез келген проблема 
қарастырылған мәселелерді және оларды шешу жолдарын кӛрсететін мәселелер; 
- индикативті - бҧл оларды шешу жолын кӛрсетпестен кейбір 
экологиялық мәселелерді кӛрсететін міндеттер. 
Сондай-ақ сабақтың мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес экологиялық 
мазмҧны бар міндеттерді жіктеу, мҧғалім сабақтың әртҥрлі кезеңдерінде осы 
кезеңге сәйкес келетін тапсырмаларды пайдалана алатындығын білу пайдалы: 
- тҧжырымдаманы енгізуді ынталандыратын міндеттер; 
- негізгі деңгейде тҧжырымдаманы зерттеуге дайындалған міндеттер; 
- енгізілген тҧжырымдаманы суреттейтін міндеттер; 
- енгізілген ҧғымдарды оның ассимиляциясын кҥшейтетін міндеттер; 
- қалыптасқан тҧжырымдаманы қолдануды кӛрсететін міндеттер; 
-осы тҧжырымдаманың байланыстарын бҧрын зерттеген адаммен 
байланыстыруға мҥмкіндік беретін міндеттер. 
Бӛлек тақырыпта барлық тағайындалған сыныптардың міндеттері 
әрдайым қолданылмайтынын, бірақ бҧл орынды және тиісті мысалдар бар 
болған жағдайда ғана екенін атап ӛткен жӛн. 

181 
1. Тәулігіне 1 ағаш 1 адамға жететін оттегі бӛледі. Қалада қажетсіз 
газдардың бӛлінуіне бҧл оттегі 10 есе кемісе, бір жарым миллион халқы бар 
қала тҧрғындары ҥшін қанша ағаш қажет?
Шешуі: 1500000∙10═15 млн (ағаш)
2. Бір автомобиль тәулігіне 20 кг газ бӛліп шығарса, 6 автомобиль 1 айда 
қанша кг газ бӛліп шығарады?
Шешуі: 6∙20 ═ 120, 120∙30 ═ 3600 (кг)
3. 1 тонна мата қалдығынан ӛңдеп 600 метр мата алуға болады. Осындай 
35 тонна мата қалдығынан қанша метр мата алуға болады?
Шешуі: 35∙600 ═ 21000 метр
4. Қҧмырсқа 1 минутта ҧясына 20 жәндік тасып әкелсе, 2 сағатта қанша 
жәндік тасып әкеледі?
Шешуі: 20∙120 ═ 2400 жәндік
5. Пәтердегі су краннан дҧрыс жабылмаса 6 минутта 1 стакан су ағады. 
Осындай краннан 1 сағатта (1 тәулікте) неше литр су ағады?
Шешуі: 1/6∙60 ═ 10 (стакан 1 сағатта ) 24∙10 ═ 240 (стакан 1 тәулікте)
6. 1 ҥйеңке ағашы бір жылда 2 кг 100 г оттегі бӛліп шығарады. Ал 
шегіршін ағашы одан 7 есе кӛп оттегі бӛліп шығарса, онда жылына бір ҥйеңке 
және шегіршін ағаштары қанша кг оттегі бӛліп шығарады?
Шешуі: 2100∙7═14700∙14700+2100═16800 (г)═16 кг 800 г
7. Атмосферадағы ауаның ластану нәтижесінде 1 жылда 16 миллиард 
теңгеге залал келеді, ал 10, 20, 50, 100 жылда қанша зиян шегеміз?
Шешуі: 16млрд∙10 ═ 160 млрд 16∙20 ═ 320 млрд 16∙50 ═ 800 млрд
8. Әр адам 1 жылда 3 ағаштан жасалған қағазды пайдаланады. 1 жылда 
сенің отбасыңа қанша қағаз керек?
Шешуі: 4 адам болса: 4∙12 ═ 48 (ағаш)
9. 60 кг макулатура 1 ағаштың ӛмірін қорғаса, балалар жинаған 420 кг 
макулатура неше ағаштың ӛмірін қорғайды?
Шешуі: 420:60 ═ 70 (ағаштың)
10. Ҥйдің жанына жӛке және қайың ағаштары отырғызылған және 
олардың жалпы саны 14-тен артық болған. Егер жӛке ағаштардың санын 18-ге 
арттырса, онда қайыңдар кӛбірек болады. Егер де қайың ағаштардың санын екі 
есе арттырып, жӛке ағаштары саны ӛзгертілмесе де, олардың саны артық болар 
еді. Неше қайың, неше жӛке ағашы отырғызылған? 
Шешуі: х – қайыңдар деп аламыз, у - жӛкелер саны болсын. Сонда 
теңсіздіктер жҥйесін аламыз х+y>14, 2y.
Екінші және ҥшінші теңсіздіктерді қосып, x+y<18 теңсіздігін аламыз.
Сонымен, ҥш жағдай болуы мҥмкін: x+y=15, x+y=16 және x+y=17.
Осыларды қарастарайық:
1) егер y=15-x болса, онда 
5
4
,
15
2
,
18
)
15
(
2

жүктеу/скачать 5.34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: