С. А. Козлова, Т. А. Куликова

Н.Н. Поддьякованың «Мектепалды жастағы балалрдың психикалық дамуының ерекшеліктері» (бірінші тарау) жұмысың оқып біліндер және мінез-құлқының адамгершілік нормаларын игеруге бағытталған тәрбие жұмысының әдістемесін құрастырындар.

Адамгершілік нормаларды табысты игерудің және мектепалды үлкен жаста қажетті шарты болып мінез-құлқы тәжірибесін ұйымдастыру болып табылады. Бұл жаттығулар мен бірлескен әрекеттер, тиісті жағдайларда иеленген тәртіптерді әр баланың немесе барлық топтын мінез-құлқы нормаларына ауыстыруға мүмкін

Ересектер тобында балаларды баланың құқықтары Декларациямен таныстыру жұмыстары басталады (әлеуметтік әлеммен танысу әдістемесіне сәйкес). Балаларға осы құжат туралы айтылмас бұрын, олар бір-бірінің құқықтарын құрметтеуге үйрене алады және үйрену керек, өздері «қоған» өздерінің әділ «заңдары» бойынша топта өмір сүруі керек. Осы мақсатпен тәрбиеші әдептілік әңгімелер сериясын жүргізеді, оның барысында мінез-құлқы мен қарым-қатынастар ережелері талқыланады. Тәрбиеші балалар белгілеген ережелердің адамгершілігіне назар аударады (әлсіздерді қорламау, бір-біріне көмектесу, ашкөз болмаңыз, әрқашан бір- біріне шындықты айту және т.б.). Әр топта өз «Декларациясы» болады. Балалар оны жазбаша және көркемделген кітаптар, тақталар және т.б. түрінде жасайды.

Ұжымдық қатынастарды қалыптастыру мәнмәтінде мінез-құлқы мәдениетін тәрбиелеу мәселесін де қарастыру керек. Әрине, мінез-құлқы мәдениеті «балалар қоғамымен» шектелмейді. Ол ересектермен қарым-қатынаста жүзеге асады, бірақта баланың құрдастарымен қарым-қатынас жасағанда, көпсалалы рөлді атқарады. Егер бала ересектермен сыпайы және мейірімді болса, ол оларға көмектесуге және олармен бірге қызмет етуге дайын, әрқашан да бұл оларда оң реакция тудырады.

Құрдастарына қатысты мұндай жүріс- тұрысы ағаттығына қармастан керісінше, реакцияны туғызады: «тым тәртіпті» бала балаларды таңдандырады, кейде олар оның жақсы әдеттілігіне күледі. Демек, мінез-құлқы мен қарым-қатынас мәдениетін тәрбиелеу, бір жағынан, қоғамда қабылданған нормалар мен ережелерге оқып үйретуді шамалайды, сондай-ақ сөзбен, бет-әлпеттермен, қимылдармен, әрекеттермен, екінші жағынан – оларды қолданатын әлеуметтік ортаға бейімдеу керек.

• 
  олардың бір-бірімен шынайы қарым-қатынасы, шынайылығы, қайырымдылығы, уайымдылығы және көмекке дайын екендігі. Бірақ адам басқа адамдарға деген шынайы көзқарасын қандай түрде көрсеткені маңызды. Көрінудің сыртқы түрі ішкі жағдайға сәйкес келмеуі мүмкін. Керісінше болады - қарым-қатынас нысандары жағымды, құрметті, шын мәнінде, адам қарым-қатынас объектісіне мүлдем қарсы сезімдерді көреді.
  

Сонымен, мектепке дейінгі балаларда мінез-құлық мәдениетін тәрбиелеу – ұжымдық қарым-қатынастарда көрінетін адамдарға адамгершілікқатынасты тәрбиелеу бойынша жұмыс

Әдістемелік жұмыстың негізгі бағыттары: баланың назарын оның өмірінің осы жағына аудару арқылы ерте жастан бастап баланы тазалық пен тәртіпке үйрету. Баланы әрқашанда жуындырғанда немесе жуындырмағанда, қуанышпен жасау керек, нәтижеге таң болыңыз: «О, сен менде тазасың, әдемісің!» Бала ұзақ уақыт кір киімде, сулы болуына жол бермеңіз. Өскен сайын, тамақтану уақытында қол орамал мен майлықпен қолдануды үйретіңіз. Адамдармен, ересектермен және балалармен сөйлесуді – сәлемдесуге және қоштасуға үйрету. Орындалатын іс-әрекеттерін әрқашан да көтермелеңіз. Бала өз бетінше тамақтану мүмкіндігіне ие болған сәттен бастап, қасықты оң қолымен, ал шанышқыны сол қолымен ұстауға үйрету керек. Балаға шанышқыны беруге қорықпа. Ол тек өтпейтін ұштармен болуы керек (пластмассадан болған жақсы). Мүмкіндігінше, пышақты тезірек бергені жөн (өткір емес). Әртүрлі құралдарды пайдалану, бала үшін басынан бастап әртүрлі аспаптарды қолданғанда ыңғайлы болатындай жасау керек, үнемі әдемі де дұрыс тамақтанғандай (мерекелерде ғана емес – жасанды), пышақпен және шанышқынымен тамақтану оған ыңғайлы және жайлы болуы шарт. Алдымен бала сол қолында шанышқыны ұстасын, оң қолымен пышақты ұстасын, тек қана шанышқымен жеп көрсін, ол осы құралдарға бәрібір үйренеді және оларды еркін иеленуді бірте-бірте меңгереді.

Осылайша, мінез-құлқы мәдениетін тәрбиелеудің бірінші кезеңі ерте жастан басталады және көптеген жеке фактілер , яғни, қоғам (және ата -аналар) қолдаған жаттығуларды жинақтауға міндеттелген.