С. Ж. Асфендияров атындағЫ

С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ		КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА
ТЕРАПИЯЛЫҚ СТОМАТОЛОГИЯНЫҢ ПРОПЕДЕВТИКАСЫ ДӘРІСТЕР ЖИНАҒЫ

Хаттама № 1 «___31___» __тамыз___________ 2011 ж.

М.ғ.д., проф. _________________Баяхметова А.А.

№1 дәріс
Тақырыбы: Мамандыққа кіріспе. Терапиялық стоматологияның пропедевтикасың міндеті мен мақсаты. Қазақстандағы стоматологияның дамуының тарихи кезеңдері. Терапиялық стоматологияның басқа медициналық дисциплиналармен байланысы. Отандық және шетелдік ғалымдардың осы пәннің дамуындағы орны.

Мақсаты: Терапиялық стоматологияның пропедевтикасың міндеті мен мақсаты білу, Қазақстандағы стоматологияның даму тарихи кезеңдерін, терапиялық стоматологияның басқа медициналық пәндермен байланысын білу

Дәрістің тезистері

Медицинаның ғасырлық тарихына қарамастан, стоматология медицина бөлімдерінің ішіндегі ең жасы болып табылады. Оның дамуына екі бағыттағы- бет-жақ хирургиясы мен тісдәрігерлік жолдың тарихи дамуы жол ашты.Біздің ғасырымызға дейінгі 2500ж бұрынғы Египетте тісті емдеу іске асқаны белгілі.Осы мақсатта металл сыммен тістің ішіндегі жұмсақ тінді (тіс ұлпасын) күйдірген.Тіс ауыруын қойдыру үшін өсімдік тектес әртүрлі жансыздандырғыш заттарды қолданған.

Қытайда, Индияда, Ассирия мен Вавилонда тіс ауыруымен күресу мақсатында әртүрлі заттарды қолданды. Өте бұрынғы заманда-ақ тіс зақымдалуы өте жөғарғы дәрежеде болғандықтан көне медицина қызметкерлері тіс ауруларына көп көңіл бөліп, әртүрлі емдеу әдістерін ұсынды.

Гиппократ та тіс аурумен күресуге өзіндік үлес қосты. Ол осы ауру кезінде қанағызу, іш өткізетін және құстыратын заттарды, жергілікті түрде бұрыш мен квастц қолдануды ұсынды. Орта ғасырда тісемдеу медицина ғылымынана тыс қалд және ол ремеслиниктердің қолында болды.

Осы тіс ауыру қасіреттерін А.П.Чехов жақсы көрсеткен. «Лошадиная фамилия» әңгімесінде, юмор түрінде, тіс ауыруын басу үшін қолданылған заттар жиынтығын көрсетеді. «...тісі ауырды. Ол аузын арақпен, коньякпен шайып, ауыратын тісіне темекі түтінін басып, апиым, скипидар, керасин қолданды, ұртына йод жағып, құлағына спиртке шыланған мақта қойды, бірақ бұның барлығы көмектеспеді, тек қана лоқсуды шақырды»

Стоматологияның дамуының этаптары- екі периодта өтті:

1. 
   1917 ж. революцияға дейін
   
2. 
   Совет периоды.
   

I. Кадрларды дайындау – шетелдік дәрігерлер ақылы түрде шәкірттерді дайындады. Емтихан тапсырғаннан кейін студенттер тіс ауруларын емдеуге рұқсат алды, яғни тіс емдеушілер (зубные лекари) болды.

II. 1829 ж. әйелдерді ер адамдармен бірдей дәрежеде «тіс емшісі» деген бұйрықпен емтиханға жіберуге рұқсат етілді. Осы жылы Россияда бірінші рет тісемдеу туралы « Дентис немесе тіс өнері» деген кітап шықты.Ол кітапта тіс ауыруын емдеу, «балалар гигиенасы» туралы берілген. Петербург академиясының емшісі Алексей Соболев.

III. 1838 ж. дантист атағы енгізілді, ол үшін Медицина коллегиясына емтихан тапсыру керек болды.

Отандық медицинаның ең үлгілі өкілдері тісемдеудің медицина бөлімдерінмен бірдеңгейде тұратындығын түсініп, жалпы медициналық білім алу керектігіне жүгінді (Н.В. Склифосовский), және астана халқының тістерінің зақымдалуын зерттеп оның ішкі аурулар патологиясымен байланысы бар екендігін көрсетті.

Тіс емедеу білімінің дамуындағы жана этап : Ф.И.Важинский Петербургта 1881ж.бірінші жеке меншікті тіс емдеу мектебі ашылды. Осы кезден бастап Россияда тіс дәрігерлерін дайындау ұйымдасқан түрде жүре бастады. Бағдарламада: анатомия, гистология, физика, химия пәндері оқытылды.Мектепке гимназияның 4 классын бітірген оқушылар қабылданды.

1883ж. Петербургта дантистердің I қоғамы ұйымдастрылды.

1884ж. А.П. Синицынның ұйымдастыруымен алғашқы «Зубоврачебный вестник» баспасы шықты.

1892ж. – Москвада М.О. Коварский –қазіргі ММСИ орнында .

Мамандардың саны ұлғайған сайын, тіс емедеу көмегін қажет ететіндер саны да көбейді-сондықтан да әржерде жүрген мамандардың басын қосып ұйым құру қажеттілігі артты.

1899 – Москвалық одонтологтар қоғамымен «одонтологическое обозрение» шықты .

Одонтологиялық қоғамның баспа жұмыстары тәжірибелік тісемдеудің дамуына үлес қосты, әсіресе Бүкілодақтық одонтологиялық съездердің алатын орны үлкен болды.

1896 ж.Нижний Новгород қаласында I Бүкілодақтық одонтологиялық съезд өтті, барлығы 8. Осы қоғамның ұйымдастыруымен 1880ж 2,5жарым жылдық өз уставы бар, қалыптасқан жекеменшік тісемдеу мектептері болды .Оған қабылдану үшін орта мектептің 6класстқ білімі болуы шарт болды. Тісемдеу мектептерін бітірген соң медициналық факультеттерде емтихан тапсырып, тіс дәрігері деген диплом алды. Бұндай мектеп саны- 20 болды. Жеке оқушыларды дантистерге дайындау 1898ж. дейін жалғасты. XI Пироговский съезінде тіс емдеу білімін реформалу ұсынылды (1910ж) және мынандай шешім қабылдады: барлық мед.факультеттерде қондырғылармен жабдықталған және техникалық лабораториялары бар жеке одонтологиялық кафедралар ашу керек.

Предшественником служила:

а) 1885 ж. Москва университетінің мед. факультетінде Россияда бірінші рет приват-доцентура құрылды, оны м.ғ.д. Н.Н.Знаменский басқарды (сына тәрізді ақаулардың пайда болуын, кюретаж әдісін ұсынған, пародонтоз туралы бірқатар жұмыстар жазған);

б) 1893 ж. Петербургта Әскери-мед. академиясында приват-доцентура құрылды;

в) 1899ж. – инициативе Склифосовскийдің инициативасы бойынша Россияда бірінші рет Петербург клиникалық институтында одонтология кафедрасы ұйымдастырылды. Оны медицина докторы Александр Карлович Лимберг басқарды.

Осы периодта ( XIX ғасырдың екінші жартысы) екі оқулық шығарылды, «Современная профилактика и терапия костоеды зубов» (1891) – А.К.Лимбергтің диссертациясы,

«Альвеолярная пиорея, ее патологическая анатомия, причины и радикальное лечение» (1902) – Н.Н.Знаменскидің диссертациялары жарық көрді.

- тісемдеу мектептерін жауыпжәне университеттерде, мед. факультеттерде одонтологиялық кафедраларды ұйымдастру.

2. 26/XI 1918 ж. Наркомздравпен «О государственной организации зубоврачебной помощи в республике» постановлениесі шығарылды.

3. Наркомздравта тісемдеу подсекциясы құрылды, оны белгілі қоғам қайраткері және большевик, тіс дәрігері Павел Георгиевич Дауге басқарды. Павел Георгиевич Дауге совет стоматологиясының негізін қалаушы болып саналады. Ол жеке тісдәрігерлік мектептерді жабудың инициаторы болды және ауыз қуысы мен тіс ауруларынң алдын-алудың негізін қалаушы «Проекта систематической борьбы с костоедой зубов в РСФСР» авторы. 1933 ж. П.Г.Дауге опубликовал монографию «Социальные основы советской стоматологии».монографиясын басып шығарды

• 
  стоматологиялық көмекті мемелекеттік тұрғыда ұйымдастыру ;
  
• 
  тұрғындырғы жететіндей (общедоступная для населения.)
  

1922ж - Москвада –М.О.Коварскийдің жеке тісемдеу мектебі базасында – Мемлекеттік тісемдеу институты ашылып (ГИЗ), - 1927ж. Мемлекеттік стоматология және одонтология институтына ауысты.

Почти на протяжении 17 жыл бойы (1918-1935) стоматологиялық білімнің әртүрлі формалары іздестірілді. Стоматологиялық институттардан басқа мед. институттар ішінде одонтологиялық кафедралар ашылып, сонымен бірге мемелекеттік тісемдеу мектептері құрылып жатты. Большим событием для стоматологии явилось открытие в 1935ж. II стоматологиялық институттың ашылуы стоматология үшін үлкен жаңалық болды және 1949ж.дейін стом. институтында 4 жылдық білім беру қарастырылды , содан кейін 5жылдық оқу мерзімі бар мед. стом. институтына ауыстырылды.

1935-1941жж. Мамандар арасында дифференциация жүріп 3 кафедра бөлінді: терапиялық, хирургиялық, ортопедиялық стоматология.

Қазіргі таңда 40 стоматологиялық факультет бар.

Жоғарғы стоматологиялық білім ұйымдарына В организация высшего стоматологического образования много сил и знаний вложили А.И.Евдокимов, И.Г.Лукомский, Е.М.Гофунг (Харьков), Д.А.Энтин и З.Б.Пирятинский (Ленинград) орасан зор білімі мен күштерін жұмсады.

Стоматологияның ғылым ретінде дамуына- ұйымдастыру сұрақтары мен жоспарлы санациялау сұрақтарын қарастырған Бүкілодақтық одонтологиялық съездер: 1923ж. –тісжегі,1925ж. – пародонтит, 1928ж. – созылмалы сепсис, үлес қосты.

IV Бүкіл одақтық съезд – 1962ж. Москва-Кариес және ұйымдаст.

V Бүкілодақтық. Съезд- Киев – 1968ж. балалар стоматологиясы.

VI Ленинград – 1975 - пародонтоз

VII Ташкент – 1980

Стоматол. факультеттердің ашылуы:

Новосибирск – Уфа (1977)г.

Красноярск - 1978г.

Тюмень – Хабаровск 1979г.

Ижевск – 1980г.