С. О. Ахметова, М. С. Сериккызы сапа менеджменті жүйелері

62 
14 сурет 
 
 
Бақылау картасы 
 
 
15 сурет 
Жіктелу әдісі (Stratification) - бұйымның сипаттамасының 
шашырау себептерін анықтау ушін қолданылады. Әдістің маңызы 
әртурлі факторларға байланысты алынған сипаттамалардың бөлінуімен 
қорытындылайды: жұмысшылардың біліктілігі, нақты материалдардың 
сапасы, жабдықтардың сипаттамасы және т.б. Сондықтан бұйымның 
сипатына осы немесе басқа фактордың әсер етуімен анықталады және 
шараларды қолдануға мүмкіндік береді. 
Жоғарғы шегі
Орталық сызық
Төменгі шегі
Таңдау номері
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
6

63 
Графиктер уақыттың өзгеруіне байланысты немесе сандық 
шамалардың өзара байланысын түсінуді жеңілдету және көрнекілігі 
үшін қолданылады. Көбінесе сызықтық, дөңгелек, бағана тәрізді және 
ленталы графиктер қолданылады. 
Бақылаудың тиімділігін қамтамасыздау үшін, нақты әдістерді 
қолданудан басқа, қажетті екі тәртіпті ескеру қажет: 
Біріншіден, бақылау жұмысының барлық сатыларын қамту қажет; 
дайын бұйымды зерттеуге дейін жобалау мен зерттеу. 
Екіншіден, негізгі бақылау көлемі өзін бақылау ретінде жүзеге 
асуы қажет, жұмысты орындаушылар өздерін қадағалаған кезінде, олар 
табылған ақауларды болдырмауы мүмкін. Осыңдай жағдайда дайын 
өнімді қабылдағанда және зерттегенде, инспекторлық тексеру жүргізу 
үшін сол сияқты тәуелсіз бақылау сақталуы қажет. Әрбір нақты 
жағдайларда осы екі бақылаудың арасындағы тиімді байланысты табуға 
тырысу керек, яғни ол негізінен өндірістің сипатына және 
жұмысшылардың контингентіне байланысты. 
4.5.2 Технологиялық процестерді түзеу 
Өзгергіштік - өндірілуші өнімнің барлығына қатысты қасиет. Екі 
бірдей бұйым болмайды, алайда арасындағы айырмашылық шамалы 
болса да, өнімнің өзгергіштік қасиетін шектеу үшін кейбір ережелерді 
орнатады. Оларды қолдануда бұйым сапасын қанағаттандырарлықтай 
болып есептелінеді. Мұндай ережелерде жоғарғы (Т
Ж
) және төменгі (Т
т
) 
өзгергіштік шектері анықталған, оларды техникалық шектер деп 
атайды. Егер бақыланушы бұйым шектен шығып кетсе, онда ол ақаулы 
болып есептелінеді.
Егер ақау үлесі шақтама мәнінен аспайтын болса, технологиялық 
процес жөнделген, ал шақтама мөлшерінен асып кетсе, онда 
жөнделмеген болып есептелінеді.
Технологиялық процестің жағдайын бақылау үшін өндірісте 
технологиялық процесті түзеу әдісі қолданылады. Технологиялық 
процестің түзу дайындалған бұйымдарды таңдауға және бақыланушы 
параметрлерді өлшеуге белгілі бір уақыттың кетуі негізінде 
анықталады. Өлшеу нәтижелері бойынша бір сипаттаманы анықтайды, 
оның мәнін бақылау картасына енгізеді, осы мәнге байланысты түзеудің 
керек екендігі немесе керек еместігі туралы шешім қабылданады. Түзеу 
шектері таңдама нәтижелерімен анықталады, бірақ қатенің мүмкін 
болатын 2 түрі бар: технологиялық процестің бұзылуы туралы ақпарат 
түседі, бірақ ол ешқандай бұзушылық шын мәнінде жоқ (қатенің 1 түрі); 
процестің бұзылуы туралы ақпарат түспейді, бірақ ол кезде бұзушылық 
болады (қатенің 2 түрі). Тәжірибеде бұл қателер аз кездесетіндігі айқын. 

64 
Технологиялық процестерді түзеу - талап етілетін сапа деңгейі мен 
ақаудың 
алдын-алуда 
технологиялық 
қамтамасыз 
ету 
үшін 
дайындалатын өнім параметрлерінің таңдамалы бақылауының 
көмегімен өндірісте технологиялық процестерді түзеу. 
Технологиялық процестерді түзеу нақтылық және тұрақтылық 
анализі дәлелденгеннен кейін жүргізіледі. Бұл түзеулер берілген өнімнің 
сапа көрсеткіштерін қамтамасыз етуі мүмкін. 
Түзеу 
жүргізу 
үшін 
келесі 
әдістерді 
қолданады: 
орта 
арифметикалық мәндер, медиана және орта квадраттық ауытқулар 
немесе дисперсиялар, сілтем немесе орташа сілтем, шеткі мәндер, 
топтық және индивидуалдық мәндер, ақауларды ескеру. 
Ақауды ескеру әдісі өнімнің ақауын бағалау мен айқындау үшін, 
сонымен қатар технологиялық процестерді түзеу үшін. 
Орта арифметикалық мәндер, медиана және индивидуалды мәндер 
әдісі - сапа деңгейін түзеу мен технологиялық процестерді реттеу үшін. 
Орта квадраттық ауытқу немесе орташа сілтем, шеткі мәндер әдісі 
технологиялық процестің параметрлерін таратуды реттеуге қолдану 
үшін. 
Технологиялық процестерді түзеуге көмекші әдіс бақылау картасы 
болып табылады. Олар процестің нақтылығын және қалыпқа келу 
деңгейінің өзгеруін графикалық бейнелейді. Картаға таңдамалардың 
сипаттама мәндері кіреді, технологиялық параметрлер немесе ережелер 
тіркеледі. 
Бақылау карталарын бланкіге орналастыруға болады, сонымен 
қатар кодталған түрде ЭВМ жүйесінде сақтауға болады. Картаның тік 
осінде уақыт немесе таңдаманың нөмері, ал көлбеу осьте сапа 
көрсеткішінің таңдама мәні картаға енгізілген және есептелген түзеу 
шекарасына тап болса, онда технологиялық процес қадағалану күйінде, 
бұзылу жоқ және алынған бұйым жарамды. Түзеу шектері мүмкін 
болатын ауытқуларды шектейді. Тұрғызу сұлбасы бойынша бақылау 
карталары келесідегідей бөлінеді: қарапайым, шектерді ескертетін және 
суммаларды жиынтықтау. 
Қарапайым және шектерді ескертетін бақылау картасына 
бақыланушы параметрдің реттелген таңдамалы сипаттама мәндерін, ал 
суммаларды жиынтықтау бақылау картасына алдынғы және соңғы 
бақыланушы параметрдің реттелген таңдамалы сипаттамасының 
мәндерін енгізеді.
Тәжірибеде сандық сипаты бойынша технологиялық процестерді 
түзеуде біріктірілген әдістің кең қолданыста: орта мәндер, орта 
квадраттық ауытқулар (x
¯
-S); орта мәндер және сілтемдер (x
¯
-R); 
медианалар мен сілтемдер (x
¯
-R). 

65 
Ақауды ескеру әдісі технологиялық процестерді түзеуге қолданады: 
бірлік өнімнің ақау саны (пр), ақаулық үлесі (Р), ақау саны (с), бірлік 
өнімнің орта ақаулар саны (н). Мұндай карта, егер бірлік өнім жарамды 
немесе 
ақаулы 
категориясына 
қатысты 
болған 
жағдайларда 
қолданылады. Олардың көмегімен, бір мезетте бірнеше белгілерді 
бақылауға болатындығы маңызды. Бұл әдістер сезгіштігі өлшемге 
негізделген әдістерге қарағанда аз, бірақ таңдама көлемі ұлғаяды. 
Көбінесе таңдама мөлшерін мынандай жағдаймен бекітеді, пр (Р- 
таңдамадағы ақаулы бұйым саны) 4- тен көп болуы үшін. Мұндай 
жағдайда таңдама функциясы мына түрде беріледі: 

жүктеу/скачать 1.17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: