Сабақ: № Сабақтың тақырыбы: Сызу аспаптары мен жабдықтары. Сабақтың мақсаты

Одан кейін көріністі қалауымызша орналастырып, оның үстіне нұсқама сызу керек. Нұсқамадан кейін көріністі белгілеген әріп жазылады: А, Б

жүктеу/скачать 7.4 Mb.

бет	10/13
Дата	09.07.2016
өлшемі	7.4 Mb.
	#187695
түрі	Сабақ

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 13

, ... . Одан кейін көріністі қ алауымызша орналастырып, оның үстіне нұсқама сызу керек. Нұсқамадан кейін көріністі белгілеген әріп жазылады: А, Б, ... . 102-суреттегі нәрсенің көріністеріне назар аударып қара. Онда нәрсенің бас көрінісі және үстіңгі көрінісі проекциялық байланыста сызылған, ал оң жақ көрініс проекциялық байланыста орналаспаған. Нәрсенің бас және үстіңгі көріністерінің оң жағында орналасқан қандай кескін? Оның жоғарғы жағындағы белгі болмаса, бұл сұраққа жауап беруге болмайды. Бас көріністің жанына қарау бағытын көрсететін белгі қойылған, ал кескіннің үстіне А деп жазылған. Енді жоғарыда қойылған сұраққа жауап беруге болады. Нәрсенің бас және үстіңгі көріністерінің оң жағына сызылған оның оң жақ көрінісі екен. Жоғарыда геометриялық денелердің үш көрінісін (проекцияларын) салып көрсеттік. Үш көріністің барлығын салудың кажеті жоқ. Мысалы, цилиндр үшін бір көрініс (103, а-сурет), ал конус үшін екі көрініс жеткілікті (103, ә-сурет). Сызбаларды оқып-үйрену үшін былайғы уақытта «нәрсенің көріністері мүмкіндігінше аз болу керек" деген шартты ескермейміз. Мысалы, тетікбөлшектің екі көрінісі бойынша оның үшінші көрінісін салу есебін қарастырамыз. Шынында да тетікбөлшектің екі көрінісі бойынша оның үшінші көрінісін салу мүмкін болса, оның пішінін анықтау үшін екі көріністің жеткілікті болғаны. Олай болса, үшінші көріністі салудың қажеті жоқ. Қарау (проекциялау) бағытын көрсететін нұсқама өлшем сызықтарына қойылатын нұсқамадан (11, ә-сурет) екі еседей үлкен болуы, яғни оның ұзындығы 5 мм-ден кем болмауы керек. “ A” жазуы “А көрінісі” деп оқылады. Негізгі көріністерді проекциялық байланыста орналастырудың екі жүйесі бар: Е - еуропалық және А – америкалық. Қазақстан Республикасында және көптеген мемлекеттерде Е жүйесі қолданылады. Ал АҚШ А жүйесін қолданады. Онда сол жақ көрініс бас көріністің сол жағына, оң жақ көрініс - оң жағына, үстіңгі көрініс - үстіңгі жағына, астыңғы көрініс - астыңғы жағына орналастырылады. $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\4.jpg$ $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\3.jpg$ $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\2.jpg$ $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\1.jpg$

1. 102-суретте көрсетілген нәрсенің көріністерін нұсқамаларды пайдаланбай, проекциялық байланыста сыз. $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\5.jpg$

2. 21-параграфта қарастырылған геометриялық денелердің кескіндерінің қажеттілерін анықтап, оларды осьтерсіз сызбаға, нүктелерді әріптермен белгілемей сал.

3. 104-суретте алдыңғы және үстіңгі көріністерімен үш дене берілген. Берілген денелердің сол жақ, оң жақ, үстіңгі, астыңғы және артқы көріністерін сал.

Үйге тапсырма беру: 104-суретте берілген денелердің тікбұрышты изометриясын (аксонометриясын) тұрғыз.

Сабақ: №

Сабақтың тақырыбы:

Негізгі көріністер. 3-тест.

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: Негізгі көріністер мен қосымша көріністер шығарып

алуға, сызбада көріністерді орналастыруға үйрету. Тетік

бөлшектің берілген негізгі екі көрінісі бойынша үшінші негізгі

көрінісін салуға, кеңістікте зерттеуге дағдыландыру.

ә) Дамытушылық: Оқушыларды теориядан сарамандылық жұмысқа икемдеу,

оқушылардың ой-өрісін, білімін, шығармашылық қабілетін,

сабаққа деген қызығушылығын, шеберлігін дамыту.

б) Тәрбиелілік: Кеңістік ой өрісін кеңейту, оқушыларды сызба жұмыстарын

ұқыпты, таза салуға, шапшандыққа, шыдамдылыққа

тәрбилеу.

Сабақтың көрнекілігі: А4 пішіміндегі қағаз, қарындаштар, сызғыш, өшіргіш, шеңберсызар және т.б.
Сабақтың өту барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үйге берілген тапсырманы тексеру.
Жаңа тақырыпты түсіндіру.
Тапсырмаларды орындау.
Сабақты бекіту.
Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:

3-тест.

105-суретте әртүрлі 5 дененің аксонометриялары, ал 106-суретте алдынан және үстінен қарағандағы көріністерінен тұратын сызбалары берілген. Осы денелердің аксонометриялары бойынша сызбаларын тап.

$c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\1.jpg$

$c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\1.jpg$

Үйге тапсырма беру: Өткен сабақтарды қайталау.

Сабақ: №

Сабақтың тақырыбы:

Қосымша және жергілікті көріністер.

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: Қосымша және жергілікті көріністер шығарып алуға, сызбада

көріністерді орналастыруға үйрету, дағдыландыру.

ә) Дамытушылық: Оқушыларды теориядан сарамандылық жұмысқа икемдеу,

оқушылардың ой-өрісін, білімін, шығармашылық қабілетін,

сабаққа деген қызығушылығын, шеберлігін дамыту.

б) Тәрбиелілік: Кеңістік ой өрісін кеңейту, оқушыларды сызба жұмыстарын

ұқыпты, таза салуға, шапшандыққа, шыдамдылыққа

Ұйымдастыру кезеңі.
Үйге берілген тапсырманы тексеру.
Жаңа тақырыпты түсіндіру.
Тапсырмаларды орындау.
Сабақты бекіту.
Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы: $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\11.jpg$

Күрделі тетікбөлшектің кейбір элементтері негізгі көріністерде бұрмаланып проекциялануы мүмкін. Мысалы, 107, а-суретте кескінделген тетікбөлшекті қарастырайық. Осы тетікбөлшектің бас және үстіңгі көріністері 107, ә-суретте салынған. Горизонталь проекцияда (үстіңгі көріністе) тетікбөлшектің оң жақ бөлігі бұрмаланып түскен. Басқа негізгі көріністердің біреуіне тетікбөлшектің бұл бөлігі бұрмаланбай түсетін болар? Бұл сұраққа нәрсенің кескінін байқап қарап барып жауап беруге болады. Тетікбөлшектің бұл бөлігі негізгі көріністің бірінде де өзінің нақты шамасын сақтамайды, барлық негізгі көріністерде бұрмаланады. Нәрсенің бұл бөлігінің бұрмаланбаған кескінін алу үшін, оны басқа жазықтыққа проекциялау керек. Жаңа ₄жазықтықты негізгі көріністерде бұрмаланып кескінделетін тетікбөлшек бөлігінің жағына параллель етіп орналастырады (107, а-сурет). Осы жаңа жазықтықты қосымша проекциялар жазықтығы деп атайды. Қосымша проекция жазықтығына тетікбөлшек тік бұрыштап проекцияланады. Содан кейін қосымша жазықтықты проекциялар жазықтығымен беттестіреді. Алынған проекцияны тетікбөлшектің қосымша көрінісі деп атайды. Қосымша көріністе тетікбөлшектің негізгі көріністерде бұрмаланған бөлігі нақты шамасында проекциялануы керек. Қарау бағытын нұсқамамен көрсетіп, оның үстіне белгі қоямыз. Белгі орыс алфавитінің бас әріптерімен жазылады. Мысалы, $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\12.jpg$

А , Б , ... . Қосымша көріністің үстіне де нұсқама сызылып, одан кейін әріп белгі жазылады (108, а-сурет). Қосымша көріністі негізгі көрініспен проекциялық байланыста орналастыруға болады (108, ә-сурет). Бұл жағдайда қарау бағытын нұсқамамен көрсетудің немесе белгі қоюдың қажеті жоқ. Қосымша көріністі бұрып кескіндеуге де болады. Мұндай бұрылған косымша көріністі көрсету үшін бұрылу белгісі қолданылады (108, б-сурет). Бұрылу белгісі үшін нұсқамамен жабдықталған диаметрі 6 мм-ден кем емес шеңбер пайдаланылады, ал нұсқаманың қанаттары өзара тік бұрыш құрайды. Кейде тұтас көріністің орнына нәрсенің бізге керек шағын бөлігінің проекциясын көрсетуге болады. Нәрсенің бізге керек бөлігінің проекциясын жергілікті көрініс деп атайды. Жергілікті көріністі пайдаланғанда сызбада басы артық, көлемі үлкен әрі қиын тиетін салулар орындалмайды. Сондықтан техникалық тетікбөлшектің сызбаларында жергілікті көрініс жиі кездеседі. Жергілікті көріністің мысалы 109-суретте берілген. Бұл сызбада жергілікті көріністің белгіленуі де көрсетілген. Жергілікті көрініс те қосымша көрініс сияқты белгіленеді. Жергілікті көріністі қосымша көрініспен шатастырмау керек. Қосымша көрініс текшенің жақтарына (негізгі проекциялар жазықтықтарына) параллель болмайтын жазықтыққа салынатыны есте болу керек. Жергілікті көрініс негізгі көрініс болуы да мүмкін (109-сурет). Жергілікті көрініс қосымша көрініс те болуы мүмкін. 108-суреттен жергілікті көріністердің аталған екі түрі де табылады. $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\13.jpg$

Үйге тапсырма беру: 109-суретте кескінделген дененің сол жақ және оң жақ көріністерін сыз. Олардың жергілікті көріністен айырмашылығына зер сал.

109-суреттегі нәрсенің тікбұрышты изометриясын тұрғыз.

Сабақ: №

Сабақтың тақырыбы:

Нәрсенің негізгі екі көрінісі бойынша оның үшінші негізгі көрінісін салу.

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: Тетікбөлшектің берілген негізгі екі көрінісі бойынша үшінші

негізгі көрінісін тауып салуға, сызбада көріністерді

орналастыруға үйрету.

ә) Дамытушылық: Өзіндік практикалық әрекет ортасын қалыптастыру, ой

қорытып, нақты шешім жасауға үйретіп, ойлау қабілетін

дамыту.
б) Тәрбиелілік: Сызбаларды салауатты сызып, топпен жұмыс жасап, бір-бірін

тыңдай білуге үйрету, мәдениетті болуға тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: А4 пішіміндегі қағаз, қарындаштар, сызғыш, өшіргіш, шеңберсызар және т.б.
Сабақтың өту барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үйге берілген тапсырманы тексеру.
Жаңа тақырыпты түсіндіру.
Тапсырмаларды орындау.
Сабақты бекіту.
Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:

Нәрсенің берілген негізгі екі көрінісі бойынша оның үшінші негізгі көрінісін салу - сызу пәнінің басты есептерінің бірі. Осындай есептер оқушылардың кеңістікті елестету қабілетін дамытуға әсерін тигізеді. Сондықтан бұл есепті оқушы шығара алатын болуы тиіс. Берілген екі көрініс бойынша үшінші көріністі тұрғызу үшін нәрсенің кеңістіктегі пішінін көз алдымызға елестетіп, түсініп алуымыз керек. Басқаша айтқанда, сызбаны оқи білу керек. Сызбаны оқудың екі әдісі бар. Бұлардың біреуі - талдау әдісі де, екіншісі - толықтыру әдісі. Бұл әдістердің екеуі де геометриялық қарапайым денелердің проекциялары қалай кескінделетінін білуге негізделген. Талдау әдісі. Бұл әдісті қолданғанда берілген күрделі нәрсені өзімізге белгілі қарапайым геометриялық денелерге ажыратамыз. Қарапайым геометриялық денелерге призманы, пирамиданы, конусты, цилиндрді және шарды жатқызамыз. Осы аталған геометриялық денелердің кескіндеріне тән сипаттық белгілерді есте сақтау керек. 1-мысал. 110, а-суретте алдыңғы және үстіңгі көріністері берілген нәрсені талдап, оның сол жақ көрінісін салу керек. Берілген нәрсені параллелепипедке және үшбұрышты призмаға ажыратуға болады. Тұтас нәрсенің және оның бөліктерінің аксонометриялары 110, ә-суретте келтірілген. Призманы параллелепипедке бір жағымен тақап қояды. Призманың келесі жағы параллелепипедтің сәйкес жағымен бір жазықтықта жатыр. Енді профиль проекцияның - сол жақ көріністің екіге бөлінген тіктөртбұрыш болатынын түсіну қиын емес (110, б-сурет). $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\9.jpg$

2-мысал. 111, а-суретте кескінделген күрделі геометриялық дененің сол жақ көрінісін салу керек. Тапсырманы орындау үшін сызбаны оқып, күрделі денеге талдау жасайды. Алдымен оны өзімізге белгілі геометриялық денелерге ажыратамыз. Дененің алдынан қарағандағы көрінісінде төрт горизонталь сызық бар. Олар нәрсені үшке бөледі. Жоғарғы екі горизонталь сызықтың аралығындағы бөлігі (1) қиық конус екеніне, ортаңғы бөлігі (2) алтыбұрышты дұрыс призма екеніне көз жеткізу қиын емес (111, ә-сурет). Ал төменгі бөлігі екі жарты цилиндрден (3) және (5), параллелепипедтен (4) тұрады. Бұл аталған қарапайым геометриялық денелердің проекцияларын салу өткен тақырыпта (§21) қарастырылды. Берілген күрделі дененің сол жақ көрінісі оны құрайтын қарапайым денелердің сол жақ көріністерінен тұрады. Алдымен астыңғы бөлігінің сол жақ көрінісін салуға болады. Біз жарты цилиндрді (3) көреміз, ал параллелепипед (4) және жарты цилиндр (5), оның тасасында тұрғандықтан, көрінбейді. Аталған бөліктер (3, 4 және 5) профиль проекциялар жазықтығына олардың алдынан қарағандағы көрінісінің деңгейінде орналасқан тіктөртбұрышқа проекцияланады. Бұл тіктөртбұрыштың биіктігі алдыңғы көріністен, ені үстіңгі көріністен алынады. Сол жақтан қарағанда призманың үш жағы көрінеді. Бұл үш жақтың ортаңғысы деңгейлік фигура болғандықтан, бұрмаланбай натурал шамасын сақтап проекцияланады. Қалған екі жағы профиль проекциялар жазықтығына 60°-қа тең бұрыш жасап көлбейді. Сондықтан проекцияда бұл екі жақтың ені ортаңғы жақ енінің жартысына тең болады. Қиық конустың сол жақ көрінісі оның фронталь проекциясына тең трапеция болады. Сол жақ көріністі тұрғызуды оның симметрия осін салудан бастау керек. $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\10.jpg$ $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\7.jpg$

3-мысал. 112, а-суретте бас және үстіңгі көріністері берілген тетікбөлшектің сол жақ көрінісін салу керек. Тапсырманы орындау үшін берілген көріністерге зер салып қарайық. Нәрсенің кеңістіктегі пішінін көз алдымызға елестетіп көрейік. Бұл жағдайда бізге өзімізге белгілі үшбұрышты призма мен цилиндрден тұратын тетікбөлшек беріліп отыр. Цилиндрдің де, үшбұрышты призманың да ойықтары бар (112, ә-сурет). 92-суреттегі призманы оның табанына параллель жазықтықпен ортасынан қиып, жоғарғы бөлігін алып тастайық. Енді призманың қалған бөлігін 112, ә-суреттегі ойығы бар призмамен салыстырып, олардың бірдей фигуралар екендерін көреміз. Енді берілген тетікбөлшектің сол жақ көрінісін салу оңай (112, б-сурет). Цилиндрдің сол жақ көрінісі вертикаль оське қарағанда симметриялы фигура екеніне, ал призманың сол жақ көрінісінде симметрияның жоқтығына көңіл аударған дұрыс.

Үйге тапсырма беру: Нәрсенің негізгі екі көрінісі бойынша оның үшінші негізгі көрінісін салуға бірнеше жаттығулар орында.

Сабақ: №

Сабақтың тақырыбы:

Нәрсенің негізгі екі көрінісі бойынша оның үшінші негізгі көрінісін салу. Жаттығу.

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: Тетікбөлшектің берілген негізгі екі көрінісі бойынша үшінші

негізгі көрінісін тауып салуға, сызбада көріністерді

орналастыруға үйрету.

ә) Дамытушылық: Өзіндік практикалық әрекет ортасын қалыптастыру, ой

қорытып, нақты шешім жасауға үйретіп, ойлау қабілетін

дамыту.
б) Тәрбиелілік: Сызбаларды салауатты сызып, топпен жұмыс жасап, бір-бірін

Ұйымдастыру кезеңі.
Үйге берілген тапсырманы тексеру.
Жаңа тақырыпты түсіндіру.
Тапсырмаларды орындау.
Сабақты бекіту.
Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:

Толықтыру әдісі. Бұл әдісті қолданғанда берілген нәрсенің пішінін түсіну үшін, оны бұрыннан белгілі қарапайым денеге дейін толықтырады. Одан кейін алынған қарапайым геометриялық денені жазықтықтармен немесе басқа беттермен қия отырып, бірнеше бөлікке ажыратамыз. Осы бөліктердің біреуі бізге берілген нәрсе болып шығуы керек. Толықтыру әдісін жоғарыда бірнеше рет қолдандық. 24-параграфта қиық пирамида, қиық конус және т.б. алу үшін толық пирамида, толық конус және т.б. қарастырылып, оларды жазықтықпен қидық. Ойығы немесе тесігі бар денелердің проекцияларын салғанда да толықтыру әдісін қолдандық. Тағы да мысалдар қарастырайық. 4-мысал. $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\8.jpg$

113, а-суретте алдыңғы және сол жақ көріністері кескінделген дененің үстіңгі көрінісін салу керек. Берілген сызбаны оқып, заттың геометриялық пішінін түсіну үшін толықтыру әдісін қолданайық. Бұл мысалдағы денені параллелепипедке дейін толықтыруға болады (113, ә-сурет). Параллелепипедті алдымен екіге - А мен Б бөліктеріне бөлейік. А бөлігі - табаны тікбұрышты трапеция болатын призма, ал Б бөлігі - үшбұрышты призма. Б бөлігін алып тастайық. Сонда қалған А бөлігінен оған ұқсас кішілеу призманы ойып тастасақ, берілген геометриялық дене шығады (113, б-сурет). Үстінен қарағанда, біз оның үш жағын (1, 2, және 3) көреміз. Бұл жақтардың екеуі - горизонталь проекция жазықтығына параллель орналасқан тіктөртбұрыштар (1 және 2). Олардың фронталь және профиль проекциялары кесінділерге кескінделген. Үстінен қарағанда бұл екі төртбұрыш өздерінің натурал шамаларын (өлшемдерін) сақтап проекцияланады. Үстінен қарағанда көрінетін үшінші жақ (3) көлбеу орналасқан, ол сол жақ көріністе кесінді түрінде көрсетілген. Бұл жактың үстінен қарағандағы кескінін салсак, ол берілген дененің горизонталь проекциясын тіктөртбұрышқа дейін толықтырады (113, в-сурет).

5-мысал. 114, а-суретте бас және үстіңгі көріністері берілген нәрсенің сол жақ көрінісін салуды қарастырайық. Тағы да толықтыру әдісін пайдаланайык. Бұл жолы да берілген денені параллелепипедке дейін толықтыруға болады. Параллелепипедтен цилиндрді (1) оның ортасынан тесіп алып тастау керек $c:\documents and settings\user\мои документы\мои рисунки\3.jpg$

(114, ә-сурет). Одан кейін тесігі бар параллелепипедтен одан кіші және ойығы бар параллелепипедті (2) алып тастайық. Қалған геометриялық денеден үшбұрышты призманы (3) қиып алсақ, берілген нәрсе (4) шығады. Берілген нәрсенің пішінін осылайша талдап алған соң, оның профиль проекциясын салу қиын болмайды. Сол жақ көрініс тіктөртбұрыш түрінде кескінделеді (114, б-сурет). Оның биіктігі фронталь проекциядан, ені горизонталь проекциядан алынады. Бұл төртбұрыштың ішінде горизонталь орналасқан (оның еніне параллель) төрт кесінді жүргізілген. Осы кесінділердің жоғарғы үшеуі тұтас негізгі жуан сызықпен, ал төменгісі үзілме сызықпен сызылған. Аталған кесінділердегі нәрсенің аксонометриясынан тап. Берілген тапсырманы орындау үшін олардың аксонометрияларын салудың қажеті жоқ. Берілген нәрсені қарапайым денелерге талдау немесе толықтыруды ойша орындау керек. Сызбаны оқу тәжірибесі қалыптасқаннан кейін нәрсенің берілген көріністеріне қарап, оның пішіні мен өлшемдері туралы бірден түсінік алуға болады. Кеңістікті елестету қабілеті зор және сызу пәнін игерген

жүктеу/скачать 7.4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 13