Сабақ тақырыбы: «Ағымдағы банктік шотының операциялары есебі»

жүктеу/скачать 0.58 Mb.

бет	23/44
Дата	08.04.2024
өлшемі	0.58 Mb.
	#497966
түрі	Сабақ

1 ... 19 20 21 22 23 24 25 26 ... 44

«Қаржылық есеп» пәнінен дәріс материалдары

Шаруашылық әрекеттің мазмұны Дт Кт
Курс тақырыбы 1.3.

НҚ тозу сомасы есептеген кезінде шоттардың келесідей корреспонденциялары құрылады:

Шаруашылық әрекеттің мазмұны	Дт	Кт
1. НҚ тозу сомасы есептелді	8415	2420
2. НҚ есептен шығарылған немесе сатылған тозу сомасы есептен шығарылды	2420	2410
2. Негізгі құралдарға есептелген тозу сомасына: - негізгі өндірісте - қосалқы өндірісте -жалпы шаруашылыққа арналған -сатуға қызмет көрсететін салада - күрделі құрылысқа пайдалануда - жалға бергенде	8415 8415 7210 7110 2930 7450	2420
3. НҚ қайта бағалауға байланысты Бқ өсуіне сәйкес тозу сомасының артуына	5420	2420
4. НҚ қайта бағалауға байланысты Бқ өсуіне сәйкес тозу сомасының азаюына	2420	5420

Курс тақырыбы 1.3.: «Негізгі құралдар мен материалдық емес активтер есебі»
Сабақ тақырыбы №13: «Негізгі құралдардың амортизациясын есептеу тәсілдері»

?1. Амортизация және амортизациялық аударым түсінігі
?2. Амортизациялық аударымды есептеу әдістері

1. Негізгі құралдар өндіріс процессінде пайдаланылған кезде өздерінің бірте-бірте тозуына байланысты құндарын өздерінің көмегімен өндіріліп шығарылатын, жаңадан жасалған өнімдерге біртіндеп ауыстырады. Бұл процесс амортизация деп аталады. Амортизация сөзі латын тілінен аударғанда «өтеу» деген мағынаны білдіреді. Амортизация белгіленген бір мөлшерде өнімнің өзіндік құнына қосылып отыруын амортизациялық аударым деп атайды. Амортизациялық аударым әрбір өнімнің өзіндік құнына кіріп, ал өнім сатылған кезде қайтарып отырады.
Амортизациялық аударым мөлшері дегеніміз негізгі құралдардың бастапқы құнынан белгіленген пайызбен есептеліп шығарылған бір жылдық амортизациялық аударым сомасы.
Ұйымдарға жаңадан келіп түскен, кіріске алынған НҚ-ға амортизациялық аударымкелесі айдың басынан (бірінен) бастап есептелінеді. Ал ұйымның балансынан есептен шығарылған НҚ-ға келесі айдың басынан (бірінен) бастап амортизациялық аударым есептеу тоқтатылады.
Негізгі құралдардың ішінде төмендегідей активтерге тозу дәрежесі анықталмайды және де оларға амортизация есептелмейді: жерге, кітапхана қорларына, фильм қорларына, архитектуралық және өнер ескерткіштеріне, өнімді малдарға, мұражайлық құндылықтарға.
Сонымен қатар амортизациялық аударым мынадай жағдайларда есептелмейді:

қайта құру, жаңарту (реконструкция) және техникалық қайта қорландыру жұмыстары жүргізіліп жатқан уақытта;
НҚ уақытша тоқтатып қойған мерзімде.

2. Амортизациялық аударым есептеудің таңдап алынған әдісі ұйымның есеп саясатында көрсетіліп, бір есеп беру кезеңінен екінші есеп беру кезеңіне дейін қолданады. Егер өзгертілген жағдайда осы өзгерістердің қандай себептермен болғаны айтылып көрсетілуі тиіс.

Бірқалыпты (түзу сызықты) есептен шығару әдісі бойынша объектінің амортизацияланатын құны НҚ-ң жұмыс істейтін мерзімінің ішінде шаруашылқ суъектісінің шығындарына бір қалыпты қосылып отырады.

Амортизациялық аударым сомасын бастапқы құн мен қалдық құнның айырмасын объектінің пайдалану кезеңіндегі есеп беретін жылдардың санына бөлу арқылы есептеліп шығарылады. Жыл сайын тұрақты мөлшерде жүргізіледі. Мысалы: Станоктың Бқ=1000 000, Ққ=100 000. Пайдалану мерзімі бес жыл.
1 жылдық амортизациялық аударым ==180 000
Барлық амортизациялануға тиісті соманы 100%, пайдалану мерзімі 5 жыл.
1 жылдық амортизациялық аударым мөлшері (100/5=20%)
(Бқ 1000 000 – Ққ 100 000) 20%=200 00*20%=180 000

	Станоктың бастапқы құны (теңге)	Бір жылдық амортизациялық аударым сомасы	Жинақталған тозу сомасы	Станоктың баланстық құны
	1000 000	—	—	100 000
1 жыл	1000 000	180 000	180 000	820 000
2 жыл	1000 000	180 000	360 000	640 000
3 жыл	1000 000	180 000	540 000	460 000
4 жыл	1000 000	180 000	720 000	280 000
5 жыл	1000 000	180 000	900 000	100 000

1) 5 жыл ішінде есептелген АА сомасы өзгермейді.

Жинақталған тозу - бірқалыпты өсіп отырады.
НҚ қалдық құны бірқалыпты азайып отырады.

2. Құнды орындалған жұмыстың, өндірілген өнімнің көлеміне пропорционалды түрде есептен шығару әдісі (өндірістік).
Бұл әдіс объектінің пайдаланған уақытына емес, оны пайдалану нәтижесіне негізделген. Егер станок 5 жыл ішінде пайдаланатын уақыты аралығында 10 млн. дана өнімді жасауға негізделсе,
онда амортизациялық аударым сомасы =
= 0,09

Егер станок Амортизациялық аударым мөлшері:
1 жыл 3 млн. 1 жыл 3 0,09 =270 000
2 жыл 3 млн. 2 жыл 3 0,09=270 000
3 жыл 2 млн. 3 жыл 2 0,09=180 000
4 жыл 1 млн. 4 жыл 1 0,09=90 000
5 жыл 1 млн. 5 жыл 1 0,09=90 000

	Станоктың Бқ	Өндірілген өнім көлемі	Бір жылдық АА	Жинақталған тозу сомасы	Станоктың баланстық құны
	1000 000	—	—	—	100 000
1жыл	1000 000	3000 000	270 000	270 000	730 000
2 жыл	1000 000	3000 000	270 000	540 000	460 000
3 жыл	1000 000	2000 000	180 000	720 000	280 000
4 жыл	1000 000	1000 000	90 000	810 000	190 000
5 жыл	1000 000	1000 000	90 000	900 000	100 000

Бұл әдісте амортизациялық аударым сомасы жыл сайын орындалған жұмыстың көлеміне, өндірілген өнімнің санына қарай өсіп отырады.

3. Жеделдетіп есептен шығару әдісі:
- Сандардың жиынтығы бойынша есептен шығару әдісі.
Бұл әдісті куммулятивтік, сандардың қосынды жиынтық сомасы деп айтылуының себебі, НҚ амортизациялық аударым сомасынесептейтін формуланың алымы НҚ пайдалану мерзімінің қалған жылдар санына тең болып, ал бөлімі НҚ пайдаланатын барлық жылдар мерзімі сандарының қосындысына тең болуына байланысты.

АА=

Мысалы: Станоктың пайдалану мерзімі 5 жыл деп алсақ, онда станоктың пайдаланатын жыл санарының қосындысы 15-ке тең, яғни (1+2+3+4+5). 15- куммулятивтік сан. Әр жыл үшін есептік көрсеткіш коэффициенті өзгеріп отырады.
1 жыл 5/15 х (1000 000-100 000)=300 000
2 жыл 4/15 х 900 000=240 000
3 жыл 3/15 х 900 000=180 000
4 жыл 2/15 х 900 000=120 000
5 жыл 1/15 х 900 000=60 000
Сандардың қосындысы немесе куммулятивтік санды жылдам анықтау үшін мынадай формуланы қолданады:
S =
S- сандардың қосындысы
N- НҚ пайдалану мерзімі
Мысалы: S=
S=

	Станоктың бастапқы құны (теңге)	Бір жылдық амортизациялық аударым сомасы	Жинақталған тозу сомасы	Станоктың баланстық құны
	1000 000	—	—	100 000
1 жыл	1000 000	5/15 х (1000 000-100 000)=300 000	300 000	700 000
2 жыл	1000 000	4/15 х 900 000=240 000	540 000	460 000
3 жыл	1000 000	3/15 х 900 000=180 000	720 000	280 000
4 жыл	1000 000	2/15 х 900 000=120 000	840 000	160 000
5 жыл	1000 000	1/15 х 900 000=60 000	900 000	100 000

- Қалдық құнының кему (қалдықты азайту) әдісі. Бұл әдіс НҚ амортизациялық аударым есептеу алдымен құнды бір қалыпты есептен шығару әдісімен жүргізледі. Ол үшін НҚ оның жұмыс істейтін мерзімінің, яғни пайдаланатын уақыт жылы санына бөлініп, әр есепті жылға тиісті амортизацияның пайызымен анықталады. Бқ=100% деп аламыз. Табылған пайыз мөлшері (100%) пайдалану мерзіміне екі еселеніп, НҚ Бқ емес, әр есепті жыл басындағы әлі амортизацияланбаған қалдық құнына, (яғни баланстық құнына көбейтіледі). Баланстық құны= Бқ-тозу
Амортизациялық аударым сомасы тек НҚ пайдалану мерзімінің ең соңғы жылына қалдық құнының сомасы қалатындай мөлшерде шектеліп өндіріс шығындарына қосылады.

	Станоктың Бқ	Бір жылдық АА ∑	Жинақталған тозу сомасы	Станоктың баланстық құны
	1000 000	—	—	100 000
1жыл соңында	1000 000	40%100000=400000	400 000	600 000
2 жыл	1000 000	40%(100000-400000)=240 000	640 000	360 000
3 жыл	1000 000	40%(100000-640000)=144 000	784 000	216 000
4 жыл	1000 000	40%(100000-784000)= 86 400	870 000	129 600
5 жыл	1000 000	129600-100 000=29600	900 000	100 000

жүктеу/скачать 0.58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 19 20 21 22 23 24 25 26 ... 44