Сабақтың түрі : Кіріктірілген қорытынды сабақ

Кіріктірілетін пәндер ( Химия, физика ,География , Биология , Асторономия ,Әдебиет,дін, халықтық педогогика және медицина .

1. 
   Темірдің периодтық жүйедегі орны , атом құрылысы ( электрон, протон, нейтрон саны, салыстырмалы атомдық масса) , қолданылуы . химик
   
2. 
   Табиғатта таралуы және маңызы . Геолог
   
3. 
   Темірдің ашылу тарихы . Тарихшы
   
4. 
   Физикалық қасиеттері . Физик
   
5. 
   Темірдің геохимиялық қасиеттері
   
6. 
   Темірдің биологиялық маңызы . Биолог
   
7. 
   Құранда темір туралы . Дін
   
8. 
   Абайдың жұмбағы . Темір туралы мақал-мәтел Әдебиетші
   

ұйымдастыру кезеңі

Темір десек біздің көз алдымызға шойын мен болат келеді . « Жер бетінде темір жойылып кетсе , не болады деп елестетсек , көшелерде сұмдық көрініс темір жол да, поездар да , машиналарда жоқ, көпірлер үйіндіге айналған, өсімдіктер солып тіршілін жоя бастаған . Адам денесіндегі 3 грамм темір жойылса , тіршілігін тоқтатып , өліп қалар еді» бұл көріністі суреттеген темірдің маңыздылығын айтқан атақты минеролог , академик А.Е. Ферсман





Химик :

Темір кені қоры бойынша Қазақстан әлемінде 8-ші, оны өңдеуде 11 орында . Қазақстанда есепке алынған 37 кен орны бар . Темір өндіретін зауыттар : Қарағанды , , Балқаш , Өскемен , Шымкент, Павлодар түсті металлургия зауыттары бар . Темір периодтық жүйеде

4-период ,4-қатар ,8-топтың қосымша топша элементі р№ 26 т.д 0, +2,+3, кейде +6 тотықсыздандырғыш болып табылады.

Физик : Ақ түсті , металдық жылтыры бар , тоқ пен жылуды жақсы өткізетін , магнитке тартылатын , жұмсақ, созылғыш металл . Магниттік қасиеті күшті металдар : темір, никель , кобальт .

Астроном темірді ертеде «Аспан тасы »деп атаған . Темір күн жүйесінде ең көп тараған элемент. Жер ядросының 90% темір құрайды . Жер мантиясында 12%, Жер қыртысында 5 % темір бар . Жер қыртысында таралуы бойынша -6 орында . Күн жүйесінің орталық жұлдызын Темірқазық деп атаған .

Темірдің табиғи минералдары :

Fe 3O4 магнитті немесе магнетит 72 % Fe

Fe 2O3 қызыл теміртас немесе гематит 70% Fe

Fe 2O3. 3H2O лимонит 50 % Fe

Темір кендерінің үлкен қоры Уралда . Онда таулар толық темірден құралған . Қостанай өңірінде көптеп кездеседі (Соколов-Сарыбай )

1889жылы Парижде француз инженері Гюстов Эйфель алып мұнара құрылысын аяқтады . Париж эмблемасына айналған мұнара биіктігі 300 метр, таза темір металынан тұрады.

Адам денесінде темір құрамы 3-7 гр дейін ұлпа, қан,ішкі мүшелерде болады. Темір біздің организмге тамақ арқылы келеді. Ересек адамның тәулік қажеттілігі 11-30 мг құрайды . Бұлшықет нәруызы –миоглобин , құрабында Fe +3 катионы етке қызыл түс береді . Жусан топырақта темір мөлшерін көрсететін индикатор –ашық сары түске енсе , темір мөлшерінің көп екенін көрсетеді.

Бұл жерде біз данышпан Абайдың бір үзік жұмбақ келтірейік

Қара жер адамзатқа болған мекен ,

Қазына іші толған әр түрлі кен.

Ішінде жүз мың түрлі асылы бар ,

Солардың ең артығы немене екен ? шешуі : темір

Өндірістің тұлғасы боп көріндім.

Қара металл патшасы боп танылдым ,

Қарапайым үйдегі тұрмыста да,